Uwilgotnienie gleby to jeden warunek, aby orka przyniosła korzyści. Drugi, to dobrze wyregulowane ustawienia pługa. Najważniejsze, aby lemiesze pracowały na jednakowej głębokości, aby nie dochodziło do omijaków. Od odpowiedniego ustawienia zależy to, czy orka będzie wysztorcowana (ostra skiba), czy wyrównana. W tym zakresie każdy rolnik ma inne preferencje.
Strukturotwórcza ostra skiba
Celem uprawy płużnej, w której największe znaczenie ma orka zimowa jest poprawa struktury roli, nadanie glebie sprawności, zgromadzenia maksymalnych ilości wody glebowej. Wiele gospodarstw upraszcza jednak uprawę i argumentów takiego postępowania na korzyść uproszczeń też jest wiele. Najważniejszy to ekonomia, ale i to, że nie zaburzamy równowagi życia organizmów glebowych. Bardzo dobrą alternatywą między uprawą płużną a tzw. uprawą zerową jest technologia strip-till, czyli siew roślin w pasy uprawionej gleby. Są na rynku agregaty umożliwiające uprawę w tej technologii buraków, rzepaku, kukurydzy, bobowatych, ale także zbóż.
Niemniej jest wiele badań potwierdzających, że rośliny w uprawie płużnej plonują lepiej. Głęboka orka jesienna znacznie ogranicza populację szkodników, chorób i chwastów. Przykładem może być tutaj silne ograniczanie populacji omacnicy prosowianki. Głęboka orka zimowa bardzo skutecznie ogranicza też groźną chorobę rzepaku – zgniliznę twardzikową. Orka jest ważnym zabiegiem w ograniczaniu wielu chwastów, w tym odpornych biotypów wyczyńca polnego.
- W sytuacji, kiedy zadaniem orki zimowej ma być przyoranie nawozu zielonego, obornika lub dużej masy resztek pożniwnych po kukurydzy, nie powinniśmy wykonywać jej zbyt głęboko, bo głębsze przyoranie spowalnia rozkład substancji organicznej. Ważniejsze w tym przypadku od głębokości jest silniejsze odwrócenie skiby
Orka zimowa powinna być wykonana starannie, aby pozwalała na wczesne, szybkie i dokładne doprawienie gleby przed wiosennymi siewami roślin. Miarą tej poprawności było kiedyś jak największe wysztorcowanie skib. Faktem jest, że takie skiby są w pewnym sensie „łapaczami” śniegu i gromadzą więcej wody. Ostre skiby sprzyjają też tworzeniu się struktury gruzełkowatej. Nie dla każdej gleby i nie na każdym stanowisku ostra skiba jest dobra. Na polach, gdzie zawsze wieją silne wiatry wysztorcowane skiby przyczyniają się do erozji wietrznej i to, co w glebie jest najcenniejsze – czyli związki ilaste, są po prostu wywiewane. Na takich polach ziębla powinna być wyrównana.
Orka wyrównana i pogłębiona
Bez ostrej skiby powinno się też orać te pola, na których planowany jest np. wczesny siew roślin jarych i na których to stanowiskach uprawki przedsiewne chcemy wykonać jednym przejazdem agregatu. Przy orce wyrównanej strukturotwórcze oddziaływanie mrozu na agregaty glebowe będzie zdecydowanie mniejsze. Na wyrównanej powierzchni gorzej będzie zatrzymywał się śnieg, a zatem i mniejsze będzie gromadzenie wody. Właśnie tak, to znaczy jak najbardziej równo bez sztorcowania skib, powinniśmy wykonywać orkę zimową pod buraki cukrowe. W przypadku planowanego siewu buraków np. w połowie kwietnia czas liczy się najbardziej. Uprawki przedsiewne pod buraki powinny być ograniczone wiosną do minimum i polegać na szybkim (jednorazowy przejazd agregatu uprawowego) i płytkim (tylko na głębokość siewu) doprawieniu roli.
W kontekście orki warto przypomnieć o niekorzystnej dla roślin podeszwie płużnej, która jest następstwem pracy ciężkich maszyn, ale przede wszystkim wykonywania orki zawsze na tę samą głębokość. Podeszwa jest barierą dla korzeni wielu roślin uprawnych. Jej niszczenie najlepiej wykonać głęboszem (zaleca się wykonywanie zabiegu co 4 lata), ale wymaga to niestety dużej mocy ciągnika i jest kosztowne. Zabieg zwraca się w wyższych plonach roślin okopowych, a pozytywne skutki głęboszowania widoczne są w uprawach następczych. Na glebach o głębokim profilu podeszwę płużną można zniszczyć orką zimową pogłębioną. Gdy jednak profil jest płytki i głębsza orka miałaby spowodować wydobycie jałowego podglebia trzeba zastosować orkę z zamontowanym tzw. pogłębiaczem.
Marek Kalinowski
