Owies głuchy - wielki problem zbóż jarych

Zmianowanie – nie ma lepszej rady na owies głuchy

Kompensacja zachwaszczenia owsem głuchym następuje najczęściej po kombajnowym zbiorze zbóż, co jest już w Polsce technologicznym standardem. Pole możemy zachwaścić też stosując niedoczyszczony materiał siewny. Największe niebezpieczeństwo w tym zakresie stanowią mieszanki zbożowe jęczmienia z owsem używane do siewu ze zbioru mieszanki w poprzednim sezonie. Choć ziarniaki owsa głuchego w mieszance są bardzo widoczne, to ich oddzielenie na podstawowych maszynach czyszczących – bardzo trudne.

Kompensacji zachwaszczenia owsem głuchym pomaga bagatelizowanie problemu na samym początku, kiedy w łanie zbożowym widzimy zaledwie kilka wiech tego chwastu. O zwalczaniu owsa głuchego i wyborze odpowiednich do tego herbicydów myślimy o co najmniej rok za późno. Jeżeli chwast ten pojawi się na konkretnym polu, koniecznie trzeba wprowadzić na nim zmianowanie, które mu nie służy. Dobra będzie każda roślina dwuliścienna, w której znacznie łatwiej pozbędziemy się chwastów jednoliściennych, w tym owsa głuchego. A jeżeli chcielibyśmy uprawiać tam jakieś zboża, to nie może być to absolutnie owies albo mieszanka owsa z innymi zbożami. 

Nawet po 10 latach i z 20 cm - tak może kiełkować owies suchy 

Chwasty mogą szybko zdominować zboża, a liderem wśród chwastów zbóż w wielu gospodarstwach jest owies głuchy. Jest bardzo groźny z wielu powodów. Najważniejszy – redukuje plon i zanieczyszcza zebrane ziarno, przez co cała partia może być zdyskwalifikowana przy sprzedaży. Naukowcy zbadali i wyliczyli, że jeżeli wysiejemy materiał siewny z domieszką 0,5 kg ziaren owsa głuchego na hektar, to już w drugim roku uprawy zbóż na tym stanowisku chwast zdominuje zasiewy. 

Kompensacja chwastów jest zjawiskiem polegającym na masowym występowaniu na określonym areale jednego gatunku chwastu. Ten typ zachwaszczenia jest bardzo niekorzystny dla rośliny uprawnej. Zjawisku kompensacji chwastów należy przeciwdziałać przede wszystkim wprowadzając zmianowanie herbicydów.

Rozmnażając się owies głuchy ciągle, w ekspresowym tempie, wzbogaca glebowy bank nasion chwastów i ma zdolność samorozprzestrzeniania się. Ziarniaki owsa głuchego mogą kiełkować nawet po 10 latach i nawet z głębokości 20 cm. Gdyby takie cechy miały odmiany roślin uprawnych, rolnicy byliby hodowcom bardzo wdzięczni. Niestety, to cechy owsa głuchego, który sprawia wiele problemów w trakcie uprawy zbóż, ale i po zbiorze plonów. Przy obsadzie 40–50 roślin owsa głuchego na mkw. zbożowej plantacji redukuje on nawet 50% plonu możliwego do uzyskania. Jego atutem, a bolączką rolnika, jest to, że osypuje się przed zbiorem. Jednak część ziarniaków, które nie osypią się trafia do magazynu, a wtedy możemy mieć poważny problem ze sprzedażą zanieczyszczonego owsem głuchym ziarna. 

• Ziarniaki owsa głuchego (Avena fatua) wschodzą wczesną wiosna z głębokości nawet 20 cm. Jedna dorodna roślina chwastu wydaje nawet 500 ziarniaków o żywotności 3 – 10 lat

Jak rozpoznać owies głuchy w siewce?

Owies głuchy występuje głównie w zbożach jarych, ale też w burakach, ziemniakach, roślinach strączkowych i kukurydzy. Jest jednoroczną rośliną jarą kiełkującą wiosną. Pierwszy liść owsa głuchego jest lewoskrętny, równowąski i spiczasto zakończony. Brzegi blaszki liściowej po dolnej stronie pokryte są rzęskami. Języczek liściowy barwy białej do żółtej jest ząbkowany i spiczasto zakończony. 

Bardzo charakterystyczną cechą w stosunku do zbóż jest brak uszek u owsa głuchego. Ważną cechą diagnostyczną jest też szorstkie owłosienie brzegów liści. Wiecha owsa głuchego jest znacznie większa niż u owsa siewnego. Kłoski owsa głuchego są 2–3-kwiatowe a plewki są owłosione. Ziarniak ma ciemne przygięte ości o długości 4 cm. Jedna roślina wytwarza 150 do nawet 500 ziarniaków, które zachowują w glebie zdolność kiełkowania przez wiele lat. 

• Jęczmień i pszenica mają liście prawoskrętne, owies głuchy ma natomiast liście lewoskrętne. Ponadto pszenica i jęczmień posiadają uszka. Owies głuchy ich nie ma i ta cecha jest ważna w diagnostyce chwastu. Co ważne i widoczne na tym zdjęciu – języczek liściowy owsa głuchego barwy białej (do żółtej), jest ząbkowany i spiczasto zakończony

Ponieważ owies głuchy kiełkuje i wschodzi wiosną to najbardziej zagraża uprawom zbóż jarych. Niemniej może być też problemem w zbożach ozimych. 

• Cechami charakterystycznymi i rozpoznawczymi owsa głuchego są: pierwsze liście – długie i wąskie, o pionowym pokroju. Rozpierzchła wiecha owsa głuchego stopniowo ciemnieje i ta cecha z daleka widoczna, pozwala szybko odróżnić dorosłe egzemplarze owsa głuchego od owsa siewnego

Na owies głuchy trzeba dobrze dobrać herbicyd

Przed wyborem i zakupem herbicydu zwalczającego chwasty jednoliścienne w zbożach jarych, w tym owies głuchy, należy zapoznać się dokładnie z charakterystyką i instrukcją stosowania środka. Informacje w etykietach są szczegółowe i bardzo obszerne. Wiele herbicydów będących mieszaninami substancji czynnych, zwalcza owies głuchy, ale i inne chwasty. Wybór produktu powinien to uwzględniać i powinien być jak najlepiej dopasowany do całego spektrum gatunków chwastów występujących na danym stanowisku. 

To bardzo ważne chociażby z uwagi na skuteczność środka w konkretnych warunkach termicznych. Każdy herbicyd może się pod tym względem znacząco różnić. Może mieć też konkretne uwagi co do ewentualnej fitotoksyczności w stosunku do rośliny uprawnej czy też wskazane możliwe następstwo roślin po zbożach odchwaszczanych daną substancją aktywną. Ważna jest też możliwość stosowania herbicydu w mieszaninie z innym poszerzającym spektrum zwalczania chwastów. 

Niezwykle istotne w ostatecznym wyborze herbicydu jest to, czy będzie on miał inny mechanizm działania od innych stosowanych na tym polu herbicydów w ostatnich sezonach. Rotacja taka jest ważna z punktu widzenia przeciwdziałania odporności chwastów. Problem uodparniania się chwastów zaskakuje rolników i jest trudny do szybkiego opanowania. W pewnym roku uprawy spostrzega się, że nagle zawiódł zawsze skuteczny herbicyd. W takiej sytuacji, należy zdecydowanie zmienić do tej pory stosowaną substancję czynną, na charakteryzującą się innym mechanizmem działania. Zdarza się, że niektóre chwasty poza mechanizmem odporności prostej, czyli odporności tylko na jedną substancję czynną, posiadają mechanizm odporności mieszanej. Ten typ obrony polega na odporności chwastu, na co najmniej dwie substancje czynne, wykazujące ten sam mechanizm działania.

• Zachwaszczenie owsem głuchym często przybiera olbrzymie rozmiary. Ta plantacja pszenicy wygląda jakby była to mieszanka pszenicy z owsem siewnym, a w rzeczywistości, to mieszanka pszenicy z owsem głuchym

Marek Kalinowski
fot. Marek Kalinowski (x4)