Produkcję trzody chlewnej cechuje intensyfikacja i specjalizacja, które powodują problemy związane z dobrostanem zwierząt. Świnie wymagają zapewnienia im optymalnych warunków środowiskowych, a przepisy dobrostanu nakazują, aby rolnicy zapewnili zwierzętom zabawki. Mogą to być piłki, łańcuchy czy po prostu słoma. Chodzi o zapewnienie zwierzętom poczucia komfortu bytowania oraz warunków utrzymania umożliwiających w znacznie większym stopniu realizowanie naturalnych potrzeb i zachowań. Ważne, by świnie się nie nudziły, zwłaszcza przy utrzymaniu na podłożu rusztowym, bo może to prowadzić do agresji i kanibalizmu.
Złe traktowanie wzmaga agresję u świń
Wzrost agresywności świń jest często wynikiem walki o miejsce przy korycie, dostęp do wody oraz legowisko. Świnie powyżej 2. tygodnia życia przez cały cykl produkcyjny powinny mieć zapewniony stały dostęp do wody. Jest to szczególnie ważne przy żywieniu mieszankami paszowymi na sucho. Wszelkie przegrupowania i łączenie zwierząt prowadzą do walki o miejsce w hierarchii grupy zwierząt przebywających w tym samym kojcu. Do grupy zwierząt, które będą przebywać w jednym kojcu, należy więc włączać sztuki zbliżone wiekiem i wagą. Czynnikiem ryzyka jest także podejście ludzi do zwierząt. Wśród świń źle traktowanych przez obsługę występuje większa agresja.
Profesjonalne zabawki
Należy umożliwić świniom zajęcie się czymś, a więc albo rycie w słomie czy trocinach, albo dostarczając im materiałów do zabawy. Rolnicy wykorzystują do tego celu zabawki, chociażby w formie łańcucha zawieszonego nad kojcem, kawałków drewna, opon, pustych plastikowych butelek czy baniaczków. Samo zawieszenie liny w kojcu, a także podawanie zwierzętom 3–4 razy dziennie słomy znacznie ogranicza liczbę przypadków agresji.
Jeśli chcemy zapewnić bardziej profesjonalne zabawki, możemy zakupić np. piłki odporne na gryzienie, które po prostu wrzucamy do kojca, lub mniejsze, specjalnie zawieszane na łańcuchach lub przymocowane do ściany. Na łańcuchach mogą też być umieszczone różnego typu kolorowe elementy plastikowe zachęcające do zainteresowania się nimi. Poleca się, aby przedmioty do zabawy dla świń były zawieszane, gdyż wówczas tak się nie brudzą. Dobrze jest co jakiś czas zmieniać materiał do zabawy, aby zwierzęta się nie nudziły.
- Nuda oraz walka o dostęp do paszy lub wody mogą powodować agresję wśród świń, dlatego powinny one mieć coś, czym mogą się zająć
Brak dobrostanu to pogorszenie wyników
Sposobem na zmniejszenie przypadków agresji i kanibalizmu jest też zapewnienie właściwych warunków środowiskowych, a także zbilansowana dieta. Do przyczyn agresji i kanibalizmu wśród świń należą bowiem:
- nadmierne zagęszczenie,
- mało włókna w paszy,
- niewystarczająca ilość makro- i mikroelementów,
- brak wody,
- nieodpowiednia temperatura lub wilgotność w budynku,
- złe oświetlenie,
- wysoki poziom szkodliwych gazów.
Przy czym utrudniony dostęp do paszy w większym stopniu sprzyja agresywnemu zachowaniu świń niż jej nieodpowiedni skład.
Każde urozmaicenie środowiska życia zwierząt wpływa na poprawę ich samopoczucia, a to może przełożyć się na lepsze wyniki produkcyjne. Natomiast dyskomfort utrzymania i stres z tym związany mogą prowadzić do agresji wśród świń i strat związanych głównie z niższymi przyrostami, gorszym wykorzystaniem paszy i zakażeniem ran. W przypadku tuczników może to wpłynąć ujemnie na jakość mięsa, tusze mogą podlegać dyskwalifikacji na skutek zmian ropnych oraz uszkodzeń skóry i tylnych partii ciała. U loch może obniżyć to płodność, a nawet spowodować agresywne zachowania względem prosiąt.
Symptomy kanibalizmu to obgryzanie ogonów i uszu, wygryzanie boków. Wśród chorych i słabszych sztuk istnieje większe ryzyko wystąpienia kanibalizmu, gdyż są bardziej narażone na atak silniejszych, zdrowych zwierząt. Częściej zjawiska takie mają miejsce w przypadku utrzymania na rusztach. Świnie lubią ryć i się bawić, natomiast bezściołowe systemy utrzymania na podłogach rusztowych im to uniemożliwiają. W Szwecji, gdzie obowiązuje zakaz obcinania ogonów oraz obowiązek stosowania ściółki, częstotliwość obgryzania ogonów jest stosunkowo niewielka i wynosi 1–2%.
- Jako zabawki dla świń sprawdzają się profesjonalnie zamontowane w kojcach kawałki drewna do gryzienia lub piłki wykonane z odpornego tworzywa
Najwięcej przypadków obgryzania ogonów dotyczy przedziału masy ciała 50–75 kg oraz jesiennej pory roku – od października do grudnia. Natomiast w sezonie wiosenno-letnim do pogryzień może dochodzić w nadmiernie nasłonecznionych pomieszczeniach. Częstość gryzienia wzrasta też tam, gdzie świnie poddawane są stresowi gorąca. Liczba przypadków obgryzania ogonów jest z reguły większa u knurków i wieprzków aniżeli u loszek.
Kiedy się gryzą
Obgryzanie ogonów lub uszu u świń może prowadzić do dużych strat ekonomicznych, w tym do zmniejszenia przyrostów wywołanych walkami o hierarchię, co może zmniejszyć zysk nawet o 10%. Kluczową rolę w zapobieganiu problemowi odgrywa zapewnienie zwierzętom wystarczającej ilości włókna. Jednak doświadczenia hiszpańskie pokazują, że nawet ściółka oraz swobodny dostęp do zewnętrznych kojców nie eliminują gryzienia ogonów w 100%, choć w bardzo dużym stopniu je ograniczają.
Świnie muszą mieć po prostu dostęp do materiałów, którymi się bawią. Również dążenie do unikania rutynowego obcinania kiełków oraz ogonków u prosiąt wymaga wzbogacenia środowiska w różnego typu materiały manipulacyjne.
Dominika Stancelewska
