Jak przygotować loszki na wprowadzenie do stada?

Większość gospodarstw prowadzących produkcję trzody chlewnej na wysokim poziomie utrzymuje wskaźnik remontu stada w granicach 45–50%. W chlewni z prawidłową strukturą pogłowia pierworódki stanowią 20–24% stada podstawowego. Ich wyniki rozrodcze w dużej mierze będą zależały od tego, w jaki sposób przyszłe matki zostaną wprowadzone do stada i zaaklimatyzowane. Również stabilność zdrowotna całego gospodarstwa będzie zależała od przeprowadzonych w tym czasie procedur. Na płodność i plenność pierwszego porodu bezpośredni wpływ ma przygotowanie do pierwszego krycia, co wpływa również na płodność w kolejnych ciążach. To, co zostanie zrobione w tym okresie, będzie decydowało w dużej mierze o odsetku wybrakowanych młodych loch, zarówno przez konieczność wczesnego uboju, jak i z powodu śmiertelności.

Przygotowanie loszek do rozrodu obejmuje przede wszystkim aspekt zdrowotny, aby uniknąć sytuacji, w której są one źródłem przyszłych problemów w gospodarstwie. Po pierwsze loszki muszą zostać zaaklimatyzowane do środowiska mikrobiologicznego obecnego w chlewni. Z drugiej strony ze względu na aspekt produkcyjny, trzeba skupić się na tym, aby loszka pierwsze krycie odbywała w jak najlepszych warunkach, gwarantujących dobrą płodność i plenność. Idealny czas konieczny do kwarantanny i aklimatyzacji loszek to 12 tygodni. Jednak w wielu gospodarstwach nie ma wystarczająco miejsca na tak długi okres aklimatyzacji. Zdaniem specjalistów od rozrodu powinno to być minimum 8 tygodni.

Ten okres ma dwa zasadnicze zadania. Po pierwsze proces kwarantanny, którego głównym celem jest sprawdzenie stanu zdrowia wprowadzanych zwierząt. Czas ten pozwala również na rozwinięcie się ewentualnych chorób u nowo zakupionych zwierząt, które w tym czasie powinny podlegać leczeniu lub być brakowane. Proces aklimatyzacji (tzw. faza zakażania), to z kolei czas, podczas którego przywiezione zwierzęta hodowlane są przyzwyczajane do patogenów bytujących w gospodarstwie przyjmującym.

Budynek kwarantanny musi być osobnym budynkiem, najlepiej oddalonym od reszty gospodarstwa, z niezależnym dostępem i osobnym zestawem ubrań, sprzętów i materiałów. W tym czasie należy zachować szczególne warunki higieniczne. Osoba obsługująca zwierzęta nie powinna mieć styczności ze stadem podstawowym. Kwarantanna to proces izolacji, w którym w dniu przyjazdu i 2–3 tygodnie później przeprowadza się badania przeciwko podstawowym chorobom, aby potwierdzić, że stan zdrowia zwierząt w dniu przybycia był zgodny z oczekiwaniami. Jeśli tak nie jest, rolą kwarantanny jest ochrona gospodarstwa i zapobieganie wprowadzaniu groźnych patogenów do stada. Główne zadania w tym okresie to kontrola stanu zdrowia, obserwacja kliniczna i rozpoczęcie programu szczepień.

Program szczepień przeprowadza się w drugim etapie, fazie aklimatyzacji (infekowania), a zwierzęta są w kontakcie z materiałem zakaźnym z gospodarstwa. Nie zawsze występują dostępne szczepienia przeciw poszczególnym wirusom i bakteriom, bytującym w danym środowisku, dlatego musimy brać pod uwagę również naturalne rozwiązania immunizacji świń. Jest to czasami jedyny kontakt zwierząt ze środowiskiem fermowym przed ich wprowadzeniem. W procesie aklimatyzacji często stosuje się naturalną ekspozycję, jak podawanie kału lub feedback, czyli materiał od zwierząt chorych (zazwyczaj treść przewodu pokarmowego padłych prosiąt). Tą ostatnią metodę często polecają eksperci zagraniczni. W zależności od gospodarstwa i chorób, na które należy zaaklimatyzować loszki, można wziąć pod uwagę inne opcje, czyli bezpośredni kontakt z lochami przeznaczonymi do wybrakowania, a nawet lochami po porodzie.

Szczepienia to jeden z kluczowych czynników aklimatyzacji zdrowotnej. Nie ma jednego programu szczepień, który należy zastosować. Będzie on zależał od statusu zdrowotnego danego stada. W procesie aklimatyzacji zaleca się, aby nowo wprowadzane świnie otrzymały te same szczepionki, które stosuje się rutynowo w danej fermie. Pod uwagę należy wziąć takie choroby jak zakażenia parwowirusowe świń, zakaźne zanikowe zapalenie nosa, mykoplazmowe zapalenie płuc, leptospiroza czy różyca.

Eksperci z Hiszpanii przekonują, że w większości gospodarstw niezbędne jest szczepienie przeciwko PRRS. Ta choroba jest głównym czynnikiem określającym długość programu aklimatyzacji. Ponadto szczepienie przeciwko cirkowirusom jest również ważne dla dobrej immunizacji loszek, niezależnie od tego, czy były już zaszczepione na etapie odsadzania. Wszystkie inne szczepionki będą zależeć od stanu zdrowia każdej chlewni.

Według specjalistów wiele gospodarstw popełnia błąd polegający na przeprowadzeniu programu szczepień loszek w zbyt krótkim czasie, z jedną lub kilkoma różnymi szczepionkami raz na tydzień przez 3–4 kolejne tygodnie. Ich zdaniem, należy zachować 2-tygodniowy okres pomiędzy różnymi szczepionkami, aby umożliwić dobrą odpowiedź immunologiczną.

Ze względu na czas potrzebny do kwarantanny i aklimatyzacji loszki kupowane do stada nie mogą być cięższe niż 100 kg. Lepiej jest więc wprowadzać zwierzęta młodsze, bo wówczas mamy więcej czasu na ich zaaklimatyzowanie się. W większych gospodarstwach lepiej jest wprowadzić dwie grupy wiekowe (4–5 miesięcy).

Wiek i waga przy pierwszym kryciu są parametrami, które są przedmiotem dyskusji i mają znaczenie dla późniejszej produkcyjności loszek. Zaleca się, aby pierwsze krycie przeprowadzać w wieku około 32 tygodni i przy masie ciała 140–150 kg. Dla innych ważnym celem jest osiągnięcie pierwszego porodu w wieku 50 tygodni. Generalnie najważniejszym parametrem jest waga. Zdaniem specjalistów należy unikać zwierząt, które są zbyt ciężkie i zbyt grube. Większość linii genetycznych jest obecnie bardzo wydajna pod kątem wykorzystania paszy i przyrostów masy ciała, dlatego łatwo przybierają na wadze. Kluczowym czynnikiem jest więc kontrola żywienia w fazie odchowu loszek, w szczególności kontrola pobrania paszy od 110–120 kg wagi. Kiedy zwierzęta jedzą więcej niż 3 kg paszy dziennie, powinniśmy ograniczać im mieszankę. Lekarze weterynarii z Hiszpanii twierdzą, że lepiej kryć zwierzęta, które są trochę poniżej idealnej wagi, ponieważ nadrobią zaległości w pierwszej połowie ciąży.

Zaleceniem sprzyjającym dobrej owulacji jest unikanie ograniczeń paszy dla loch na 10–15 dni przed kryciem. Jednak wadą wielu gospodarstw jest brak wystarczająco dużej przestrzeni, aby umieścić wszystkie loszki w kojcach indywidualnych co najmniej na te 15 dni przed kryciem, tak aby się do nich przyzwyczaiły. Jeśli aklimatyzacja do boksów jest zbyt krótka, loszki nie mogą znacznie zwiększyć pobrania paszy przed kryciem. Flushing, czyli zwiększenie pobrania energii przed pierwszym kryciem jest metodą, która ma na celu poprawę owulacji i przetrwanie embrionu. Alternatywnie zaleca się stosowanie 75–100 g cukru lub dekstrozy na kilka dni przed spodziewanym początkiem rui.

Już podczas kwarantanny i aklimatyzacji należy obserwować pojawienie się rui u loch. Powinniśmy wiedzieć, u których zwierząt jest już cykl rozrodczy, a u których jeszcze nie. Jeśli kontrolę rui prowadzi się poprawnie, loszka musi mieć co najmniej dwie kontrolowane ruje przed jej wprowadzeniem do rozrodu. W wielu gospodarstwach wykrywanie rui u loszek odbywa się po sprawdzeniu loch. Jeśli knur szukarek jest ten sam dla loch i loszek, zwykle jest już zmęczony i słabo stymuluje podczas przebywania z loszkami.

Dyskutowany bywa także temat utrzymywania loszek razem z wieloródkami lub oddzielnie w różnych pomieszczeniach. Specjaliści przekonują, że z punktu widzenia zdrowia zwierząt oddzielne utrzymanie nie przynosi żadnych korzyści. Lepiej jest stopniowo dostosowywać loszki do reszty stada podstawowego przez cały okres ciąży. Jak pokazuje doświadczenie, rozdzielenie loszek czasami prowadzi do problemów w drugiej ciąży, ponieważ nie przystosowały się one do warunków oraz pozostałych macior podczas pierwszej ciąży. Zaleca się tylko, aby loszki i wieloródki były rozdzielane podczas krycia i pierwszego miesiąca ciąży.

Zdjęcia: Dominika Stancelewska