We wtorek 7 lutego 2023 r. w Dzienniku Ustaw ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie "Programu działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami". Rozporządzenie wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, czyli od środy 8 lutego 2023 r. obowiązuje nowy Program azotanowy.
Rolnicy będą mogli stosować nawożenie na polach już od 1 lutego
W znowelizowanym „Programie działań mających na celu zmniejszenie zanieczyszczenia wód azotanami pochodzącymi ze źródeł rolniczych oraz zapobieganie dalszemu zanieczyszczeniu”, który stanowi załącznik do wspomnianego wyżej projektu, wskazano, iż wcześniejsze stosowanie nawozów azotowych mineralnych oraz nawozów naturalnych możliwe jest od 1 do ostatniego dnia lutego.
O możliwości stosowania nawozów zadecydują temperatury
W przypadku roślin zasianych jesienią, upraw trwałych, upraw wieloletnich i trwałych użytków zielonych z nawozem zawierającym azot wyjedzie się wcześniej w pole, pod warunkiem że średnia dobowa temperatura powietrza przejdzie przez próg 3°C, a dla pozostałych upraw średnia dobowa temperatura powietrza przejdzie przez próg 5°C. Jako przejście przez próg danej temperatury wskazuje się termin, w którym przez 5 dni następujących po sobie każdego dnia średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 3°C, lub termin, w którym przez 5 dni następujących po sobie każdego dnia średnia dobowa temperatura powietrza przekroczyła 5°C.
Datę przejścia średniej dobowej temperatury powietrza przez próg 3 i 5°C określa dla terenu powiatu Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej. Chwilą przejścia przez próg 3 lub 5°C jest osiągnięcie tego kryterium na 95% powierzchni danego powiatu.
Wykazy powiatów, w których nastąpiły wskazane przejścia średniej dobowej temperatury, mają być publikowane codziennie przez cały luty na stronie internetowej Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowego Instytutu Badawczego (agrometeo.imgw.pl).
Jeśli rolnik ma gospodarstwo zlokalizowane na terenie dwóch lub więcej powiatów, może wjechać w pole z nawozem już w lutym, jeśli będzie to możliwe w powiecie, w którym ma więcej gruntów.
Nawożenie jesienne na starych zasadach
Ponadto w nowym programie utrzymano zasadę dotyczącą późniejszego stosowania nawozów azotowych, tj. po 15, 20 lub 25 października na gruntach ornych. Jest to możliwe w dwóch sytuacjach. Po pierwsze: w przypadku zakładania uprawy jesienią po późno zbieranych przedplonach, buraku cukrowym, kukurydzy lub późnych warzywach. Pod warunkiem że dopuszczalna dawka azotu w wieloskładnikowych nawozach mineralnych dla zakładanych upraw nie przekroczy 30 kg/ha. Rolnik musi jednak szczegółowo udokumentować termin zbioru, datę i rodzaj zastosowanego nawozu i jego dawkę oraz termin siewu jesiennej uprawy.
Po drugie – jeśli nie mógł dokonać zbiorów lub nawożenia z uwagi na niekorzystne warunki pogodowe, w szczególności nadmierne uwilgotnienie gleby. Wtedy jednak terminem granicznym stosowania nawozów jest 30 listopada.
Rolnicy muszą też pamiętać o tym, że na gruntach odłogowanych dopuszcza się zastosowanie nawozów jedynie jesienią przed planowanym zakończeniem odłogowania.
Produkcja obornika i system otwarty
Zaktualizowany program azotanowy wprowadza również zmiany w wartościach dotyczących średniej rocznej wielkości produkcji nawozów naturalnych i koncentracji zawartego w nich azotu, które zamieszczono w załączniku 6. Na przykład w przypadku krów mlecznych o wydajności mlecznej powyżej 6 do 8 tys. litrów produkcję obornika na głębokiej ściółce zmniejszono o 0,5 t/rok do 23,3 t/ rok, zostawiając na tym samym poziomie roczną produkcję azotu.
Do systemów utrzymywania zwierząt dodano także system otwarty, posiłkując się definicją systemu z ustawy o ochronie zwierząt. Wskazuje ona, że system otwarty polega na grupowym utrzymaniu zwierząt bez wykorzystywania budynków i pastwiskowania na ogrodzonej, ograniczonej powierzchni rodzimego gruntu ze stałym dostępem do wody i żywieniem opartym na dostarczanej przez hodowcę paszy.
Przygotowano także współczynniki (w tym DJP) dla nowych gatunków zwierząt gospodarskich ujętych w ustawie z 10 grudnia 2020 r. o organizacji hodowli i rozrodzie zwierząt gospodarskich. Są to lamy, muły i gołębie.
Zmiany dla bobowatych
Ponadto zaktualizowano wartości pobrania jednostkowego azotu, które określa liczbę kilogramów tego makroelementu pobieraną przez rośliny w celu wyprodukowania tony plonu głównego wraz z odpowiednią ilością plonu ubocznego. Zweryfikowano je na podstawie najnowszych dostępnych wyników badań w zakresie zapotrzebowania poszczególnych gatunków roślin na azot. Na przykład zmniejszono wartości dla słonecznika, a zwiększono znacznie dla kukurydzy na kiszonkę. Po zmianach nie będzie też potrzeby sporządzania uproszczonego bilansu azotu oraz wyznaczania dawki nawozów azotowych mineralnych dla roślin bobowatych oraz lucerny, koniczyny i seradeli. W stosunku do tych roślin nie będą więc już podawane dane dotyczące pobrania jednostkowego azotu.
Dodatkowo uproszczono tabelę zawierającą ilości azotu działającego pozostającego w glebie po uprawie bobowatych. Zrezygnowano z wyszczególniania gatunków bobowatych w przypadku przyorania całych roślin na zielony nawóz. Zmodyfikowano również znacznie wartości zawarte w tabeli.
Azot ze ścieków i osadów
Zaktualizowany program działań uwzględnia w bilansie nawożenia azotem azot pochodzący z osadów ściekowych i ścieków. Dlatego uzupełniono go o metodę obliczenia ilości azotu w osadzie ściekowym na podstawie wyników badań oraz dawek ścieków określonych w pozwoleniu wodnoprawnym lub pozwoleniu zintegrowanym na wykorzystanie rolnicze ścieków.
Ponadto uzupełniono w programie działań tabelę 11. o wartości równoważnika nawozowego dla osadów ściekowych i ścieków w podziale na wiosenny i jesienny termin stosowania. Wynosi on odpowiednio 0,3 oraz 0,25.
W nowym programie azotanowym uściślono także, że rolnicy prowadzący chów lub hodowlę zwierząt gospodarskich w liczbie mniejszej lub równej 210 DJP powinni spełniać warunki przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowania z odciekami od 1 stycznia 2025 roku, a nie od 31 grudnia 2024 roku, jak wynika z dotychczasowych zapisów.
Magdalena Szymańska
Fot. Magdalena Szymańska
