Roślina dobrze zaopatrzona w wapń, zgodnie z jej potrzebami pokarmowymi, buduje zdrowy i prawidłowy system korzeniowy. Dobra dostępność wapnia pozwala roślinom łatwiej pobrać inne składniki pokarmowe i lepiej je wykorzystywać. Prawidłowe odżywienie wapniem zmniejsza także stres na susze i ogranicza występowanie sprawców chorób, np. kiły kapusty.
Wapń w glebie i w roślinie nie może być zastąpiony żadnym innym pierwiastkiem. Dziś kontynuujemy cykl porad dotyczących wapnowania i przypominamy oddziaływanie tego pierwiastka na wzrost i rozwój roślin, a także jak duży apetyt na wapń mają niektóre rośliny.
Co się stanie, gdy dostarczymy za dużo wapnia, a co gdy go braknie?
Zbyt wysokie dawki dostarczanego w nawozach wapnia w celu regulacji odczynu pH są jednakowo groźne dla gleby, jak i roślin. Podkreślam to, aby przestrzec przed chęcią szybkiego wyregulowania pH gleby dużymi dawkami nawozów wapniowych. Nadmierna zawartość wapnia w glebie, spowodowana stosowaniem zbyt dużych dawek nawozów albo agresywnie i szybko działającej formy tlenkowej wapna nawozowego, może nasilać występowanie parcha u ziemniaków i zgniliznę pędu u tytoniu.
W Polsce mamy takie sytuacje rzadko, a powszechny jest niedobór wapnia i zbyt niskie pH gleb. Skutki braku wapnia w roślinie są bardzo poważne. W takich sytuacjach dochodzi do zwiększonej przepuszczalności tkanek i zaburzenia podstawowych funkcji komórkowych. Niedobór jest widoczny na młodszych częściach roślin i objawia się na korzeniach (słabo wykształcone, cieniutkie, powyginane i często zwinięte) i łodyżkach liściowych (przybierają pokrój haczykowaty, a żyłki przybierają barwę jasnobrązową). Następuje zakłócenie pobierania innych składników pokarmowych, zwłaszcza fosforu.
Rośliny uprawne różnią się reakcją na kwaśny odczyn gleb. Do bardzo wrażliwych na zakwaszenie gleby i niedobór wapnia należą pszenica, jęczmień, kukurydza, rzepak, buraki cukrowe i pastewne, bobik oraz lucerna, a do mniej wrażliwych – żyto, owies i ziemniaki. Natomiast łubin żółty i seradela tolerują kwaśne gleby.
Rośliny odwdzięczą się za prawidłowy poziom wapnia. A ile go potrzebują?
Roślina dobrze zaopatrzona w wapń, zgodnie z jej potrzebami pokarmowymi, buduje zdrowy i prawidłowy system korzeniowy. Rośliny lepiej się ukorzeniają, bo rozwój korzeni nie jest hamowany przez toksyczny glin. Poza tym, dobra dostępność wapnia dla roślin pozwala im łatwiej pobrać inne składniki pokarmowe i lepiej je wykorzystywać.
Według danych IUNG-PIB w Puławach, z 1 toną plonu głównego wraz z odpowiednią ilością plonu ubocznego pszenica ozima uprawiana na ziarno pobiera 3,6 kg Ca, pszenica jara na ziarno – 4,2 kg Ca, kukurydza na ziarno – 6,7 kg Ca, rzepak na nasiona – aż 41 kg Ca, bobik na nasiona – 12,5 kg Ca, bulwy ziemniaka – 0,4 kg Ca, korzenie buraków cukrowych – 5 kg Ca i koniczyna czerwona na zielonkę – 2,7 kg Ca. Jak widać, apetyt poszczególnych gatunków roślin na wapń różni się znacznie. Przeliczając to na realne plony kukurydza przy 10 t ziarna z hektara, co nie jest w Polsce rzadkością, pobiera z hektara 67 kg Ca. Rzepak z plonem 4 ton pobierze z hektara 164 kg Ca.
Rośliny mają różny, ale stosunkowo duży apetyt na wapń. Np. buraki cukrowe przy plonie 60 t korzeni z hektara pobiorą aż 300 kg Ca/ha
Jakie jest znaczenie wapnia?
Wapń jest niezbędny i ma olbrzymie znaczenie w rozwoju i wzroście roślin. Strukturalnie pierwiastek ten występuje w blaszce środkowej ścian komórkowych, pełni szereg bardzo istotnych funkcji w roślinie. Wchodzi w skład ścian komórkowych i neutralizuje kwasy organiczne. Dzięki wapniowi ściany komórkowe roślin tworzą układ szkieletowy, nadając im odpowiednią wytrzymałość, co korzystnie wpływa na odporność roślin na niesprzyjające warunki klimatyczne oraz przenikanie czynników chorobowych przez ściany komórkowe.
Tkanki roślinne zawierające optymalną ilość wapnia zwiększają wytrzymałość ścian komórkowych. Wskutek tego zwiększa się odporność zbóż na przykład na wyleganie. Owoce i warzywa z optymalnym pobraniem wapnia są mniej podatne na uszkodzenia mechaniczne i mają większą wartość przechowalniczą. Wapń również korzystnie wpływa na zawiązywanie nasion oraz dojrzewanie ziarna. U roślin motylkowatych indukuje brodawki korzeniowe oraz poprawia jakość plonów.
Marek Kalinowski
