Jakie odmiany ziemniaków najlepsze na bardzo wczesny zbiór?

Uzyskanie odpowiedniej wielkości bulw w tak krótkim czasie jest możliwe i wynika z genetyki odmian bardzo wczesnych. Odmiany te cechuje przede wszystkim wczesne wiązanie bulw, czyli tuberyzacja. 

Plon handlowy młodych ziemniaków uzyskamy już po 50 dniach

Prawidłowo rozwijające się rośliny bardzo wczesnych odmian ziemniaka wchodzą po 16–20 dniach, a po kolejnych 14–20 dniach od wschodów wchodzą w fazę tuberyzacji, która trwa 5–10 dni. Dzienny przyrost masy zawiązanych bulw na powierzchni hektara wynosi u tych odmian od 0,7 do 1 tony. Łatwo obliczyć, że aby osiągnąć zadowalający plon ogólny ok. 17 t/ha, w którym będzie przynajmniej 15 t/ha plonu handlowego, ziemniaki potrzebują od zakończenia tuberyzacji jeszcze 20 dni. Z przedziałów trwania poszczególnych faz rozwoju wynika, że opłacalny plon handlowy ziemniaków młodych na wczesny zbiór możemy uzyskać w sprzyjających warunkach po 50 dniach, ale czasami dopiero po 70 dniach.

W handlu ziemniakami młodymi 25 dni opóźnienia oznacza nawet kilkukrotną utratę dochodu możliwego do uzyskania przy sprzedaży 3 tygodnie wcześniej. Od pojawienia się na rynku pierwszych młodych ziemniaków, każdy kolejny dzień przynosi w handlu spadek ich ceny. W uprawie ziemniaków na bardzo wczesny zbiór decyduje odmiana i warunki meteorologiczne, przede wszystkim termiczne, ale i odpowiednia ilość opadów.

Kluczowa jest w momencie sadzenia temperatura gleby a potem, po wschodach temperatura powietrza. Z tego względu do uprawy ziemniaków na bardzo wczesny zbiór najlepsze są gleby szybko ogrzewające się, a zatem lżejsze gleby mineralne i mineralno-próchniczne. Warto pamiętać też, że na terenach urzeźbionych znacznie szybciej ogrzewają się gleby na polach o wystawie południowej.

Właściwym terminem wysadzania bulw w uprawie na bardzo wczesny zbiór jest moment, kiedy temperatura gleby mierzona na głębokości 10 st. C przez 3–5 dni przed sadzeniem wynosi ok. 4 st. C (pod warunkiem, że sadzeniaki były podkiełkowane i uprawa będzie prowadzona z zastosowaniem okrywy – folii lub agrowłókniny) lub 6 st. C (gdy plantacja jest obsadzona sadzeniakami podkiełkowanymi i będzie prowadzona wg standardowej technologii). 

Gdzie i jakie odmiany ziemniaków warto uprawiać?

Uprawa ziemniaków na najwcześniejszy zbiór może być zyskowna i ich plantacje można spotkać w każdym zakątku Polski. Nie wszędzie jednak warunki sprzyjają tej uprawie. Te najkorzystniejsze warunki pozwalające na wczesne wysadzanie sadzeniaków i uzyskiwanie plonu handlowego w najkrótszym czasie panują w rejonie południowo-zachodnim (okolice Opola, Legnicy, Leszna, Poznania, Wrocławia), rejonie południowo-wschodnim (okolice Przemyśla, Tarnowa, Rzeszowa, Tarnobrzega, Krakowa i Katowic) i Polsce Środkowej (okolice Częstochowy, Sieradza, Łodzi, Kalisza i Skierniewic).

Do uprawy na najwcześniejszy zbiór nadają się przede wszystkim te odmiany, które bardzo wcześnie wchodzą w fazę tuberyzacji (wiązanie bulw). Tę cechę mają dobrze ukształtowaną niemal wszystkie odmiany bardzo wczesne, ale też większość odmian wczesnych, a także średnio wczesna odmiana Irga.

Plenność takich odmian na wczesny zbiór jest mniejsza niż plenność na koniec wegetacji. Ponadto odmiany predysponowane do uprawy na bardzo wczesny zbiór różnią się pod względem smaku, kształtu i barwy i typu kulinarnego.

Wyróżnia się następujące typy kulinarne miąższu bulw:

• A – sałatkowy,
• B – wszechstronnie użytkowy,
• AB – sałatkowy do wszechstronnie użytkowego,
• BC – wszechstronnie użytkowy do mączystego,
• C – mączysty.

Ziemniaki młode występują na ogół w typie B (wszechstronnie użytkowy) lub AB (sałatkowy do wszechstronnie użytkowego). Trzeba mieć to na uwadze przy wyborze odmiany. Planując np. zbiór bardzo wczesny i godząc się na znacznie mniejszy plon handlowy niż 15 t/ha warto wybierać odmiany o kształcie kulistym. Nawet przy mniejszej wadze bulwy kuliste wyglądają atrakcyjnie i na większe od bulw odmian o kształcie wydłużonym. Ważniejsze cechy i potencjał plonowania odmian w uprawie na bardzo wczesny zbiór albo zbiór po zakończeniu wegetacji przedstawia tabela.

Po 50 dniach, mówili - ale jak to uzyskać?

Uzyskanie plonu handlowego ziemniaków już po 50 dniach od sadzenia wymaga jeszcze większej troski i bardzo precyzyjnej agrotechniki, niż normalna standardowa uprawa ze zbiorem bulw dojrzałych. Obok dobrej odmiany, ciepłej gleby, dobrych warunków wilgotnościowych, potrzebna jest przemyślana agrotechnika i odrobina szczęścia do pogody. 

W skład tej nienagannej agrotechniki ziemniaków uprawianych na bardzo wczesny zbiór powinny wchodzić:

• wysoka jakość sadzeniaków i sterowanie ich rozwojem w celu poprawy możliwości plonotwórczych (podkiełkowywanie),
• odpowiednie stanowisko (ciepłe) i przygotowanie gleby,
• właściwe nawożenie i zaopatrzenie roślin w składniki pokarmowe,
• odpowiedni termin sadzenia (po ogrzaniu gleby) i odpowiednia architektura łanu (pożądanych 300–350 tys. pędów/ha),

właściwa pielęgnacja plantacji i ochrona przed organizmami szkodliwymi (metody mechaniczne, biologiczne i chemiczne).

Wczesne ziemniaki uciekają przed nicieniem

Ziemniaków nie można uprawiać w monokulturze. Duży ich udział w strukturze zasiewów grozi przede wszystkim problemami z nicieniami glebowymi, przy czym najgroźniejszy jest tutaj niszczyk ziemniaczak. Nicień w swojej biologii rozwoju wnika w bulwę w lipcu, a pierwsze objawy w postaci defektów jakości miąższu pokazuje po 10 sierpnia. Z tej prostej przyczyny gospodarstwa, na których polach jest nicień oszukują go. Uprawiają ziemniaki na wczesny zbiór pod osłonami, podkiełkowują sadzeniaki, zbierają plony i je sprzedają zanim działalność niszczyka zepsuje jakość bulw. 

Ten nicień jest problemem większości producentów ziemniaków jadalnych z byłego woj. sieradzkiego, ale nie tylko. Nicień powoduje nawet 100% strat w plonie jakościowym. Miąższ bulw próchnieje, potem gnije. Plon jest do wyrzucenia. Rolnicy uprawiają tutaj bardzo dużo ziemniaków i próbują w walce z niszczykiem środków biologicznych. Niestety, środki biologiczne mają skuteczność na poziomie ponad 70%, a to zdecydowanie za mało. Najważniejsze w profilaktyce przed tym nicieniem, ale też innymi szkodnikami i chorobami jest unikanie monokultury, używanie wyłącznie materiału kwalifikowanego sadzeniaków, dobrze przebadanego, zdrowego, z paszportem. 

Jak markety oszukują konsumentów?

Uprawa ziemniaków na wczesny zbiór pozwala nieźle zarabiać polskim rolnikom, ale byłaby to jeszcze bardziej opłacalna produkcja, gdyby większą świadomość mieli konsumenci. Młody ziemniak cechuje się mniejszą zawartością suchej masy i większą zawartością witaminy C niż ziemniak dojrzały fizjologicznie, ale ma za to unikalny smak. 

Od wielu lat z młodymi ziemniakami konkurują niby młode ziemniaki z importu. Konsument łatwo ulega złudzeniu, bo te importowane ziemniaki mają jasną skórkę, są idealnie domyte, ale są stare. Ziemniaki te produkowane są w rejonie Morza Śródziemnego, gdzie uzyskuje się dwa plony w ciągu roku. Plony ze zbiorów jesiennych udają w Polsce młode ziemniaki.