Jak wygląda jelito grube ?
Jelito grube nie nosi tej nazwy przypadkowo. Jest wyraźnie grubsze od cienkiego. Średnica jelita grubego to 7,6 cm. Jelito cienkie ma jedynie 2,5 cm średnicy. Coś za coś, bowiem jelito grube jest dużo krótsze od cienkiego. Podczas gdy to drugie liczy nawet 6 m, jelito grube długie jest jedynie na około 2 m.
Jest krótsze, ale można w nim wyróżnić kilka ważnych części. Zaczyna się niewielkim kawałkiem zwanym kątnicą, który łączy je z ostatnim odcinkiem jelita cienkiego. Kątnica nazywana jest też jelitem ślepym i ma formę niewielkiej kieszonki. Mimo iż niewielka, potrafią się tam ulokować i dotkliwe stany zapalne, i polipy, i nawet rak. Ta kieszonka, czyli pierwsze 15 cm okrężnicy, jest również najszerszą częścią jelita grubego. Jest to zbiornik, do którego dociera pokarm z jelita cienkiego. Gdy owa kieszonka robi się pełna, wyzwala to automatycznie ruch mięśni kolejnej części jelita grubego, czyli okrężnicy.
Kiełbaskowata "rura"
To z okrężnicą większość z nas kojarzy hasło „jelito grube”. Na rycinach to ta kiełbaskowata „rura” tworząca w naszym brzuchu odwróconą literę U. Ta „rura” zbudowana jest z mięśni i znajduje się poniżej żołądka. Jej część biegnąca od prawego biodra w górę zwie sie okrężnicą wstępującą. Kawałek, który biegnie poziomo od prawego do lewego żebra – okrężnicą poprzeczną, a ten biegnący od lewego żebra w dół – okrężnicą zstępującą. Jest jeszcze jej niedługie zakończenie zwane esicą. To dlatego, że trochę jest zagięte w górę i przypomina literę S.
Okrężnica króciutką esicą łączy się z ostatnim odcinkiem jelita grubego zwanym odbytnicą. Odbytnica ma około 15 cm i kończy się kanałem, który nazywamy odbytem.
- Schemat jelita grubego
Jelito grube ubija pokarm w kierunku wyściełającej śluzówki
W jelicie grubym dzieje się wiele. Gdy pokarm dociera z kątnicy do okrężnicy wstępującej, przemieszcza się w górę, a potem w bok, przez okrężnicę poprzeczną. Pozostałości wody i składników odżywczych, których nie wchłonęło jelito cienkie, są wchłaniane w okrężnicy wstępującej i poprzecznej, dzięki czemu resztki jedzenia, które docierają do okrężnicy zstępującej, są w większości stałe. Okrężnica wydziela śluz, aby wiązać i jednocześnie „nasmarowywać” resztki jedzenia, żeby pomóc im gładko przechodzić dalej. Jest to konieczne, ponieważ jest w nich wtedy już bardzo mało wody.
Podobnie jak dzieje się to w jelicie cienkim, jelito grube ubija pokarm w kierunku wyściełającej je śluzówki, a także przesuwa go do przodu poprzez regularne skurcze mięśni. Jednak ten proces w jelicie grubym jest znacznie wolniejszy – trwa około 24 godzin. Trawienie również zachodzi tutaj, ale nie przez enzymy, jak miało to miejsce w jelicie cienkim. Tutaj przyjazne bakterie jelitowe rozkładają pozostałe węglowodany, aby wyprodukować kluczowe witaminy – B i K, które są wchłaniane przez błonę śluzową.
- Suszone owoce to jedno z najlepszych źródeł błonnika, który usprawnia pracę jelita grubego i dba o jego zdrowie
Stolec wydalany jest przez kanał zwany odbytem
Zanim esica odprowadzi resztki jedzenia do odbytnicy, przypominają one już stolec, jaki znamy. Składa się on wtedy z niestrawnej treści pokarmowej i martwych komórek, które „zrzuciła” błona śluzowa jelit, a także niewielkich ilości śluzu i wody. Jeśli do jelita grubego dostało się około 450 g płynnego pokarmu, powstały z tego stolec będzie ważył średnio 140 g. Kiedy dostanie się do odbytu, wywoła przymus wypróżnienia. Jest to naturalne następstwo wcześniejszych ruchów mięśni okrężnicy.
Stolec wydalany jest przez kanał zwany odbytem. Kanał ten jest zamknięty z każdej strony mięśniem zwieraczem. Wewnętrzny zwieracz otwiera się automatycznie, aby przepuścić stolec do kanału. Zewnętrzny zwieracz to ten, który kontrolujemy. Kiedy stolec w odbytnicy wywołuje przymus wypróżnienia, sygnały nerwowe powodują rozluźnienie zwieracza wewnętrznego. To wtedy zwykle pojawia się nam myśl, że będziemy potrzebować toalety.
Badajmy jelito grube
Lista chorób, które dotykają jelito grube, jest długa. O kilku napisaliśmy w poprzednich numerach. Do zdiagnozowania większości z nich (albo wykluczenia choroby) potrzebne jest badanie, które, zupełenie niepotrzebnie, budzi w wielu z nas lęk. Kolonoskopia pozwala lekarzowi zajrzeć do wnętrza jelita grubego. Wykonuje się ją za pomocą elastycznej kamery. Badanie służy do sprawdzania objawów, takich jak krwawienia, a także do poszukiwania polipów i możliwych objawów raka okrężnicy. Nie bójmy się usuwania polipów w trakcie badania – nawet tego nie poczujemy. Zaleca się, aby dorośli zaczęli wykonywać kolonoskopię w wieku 45 lat. Nie trzeba jej wykonywać częściej niż raz na 10 lat. Jeśli zdecydujemy się na nią u dobrego specjalisty, będzie badaniem krótkim i bezbolesnym, niewymagającym znieczulenia.
Jak dbać o grube?
Jedz więcej błonnika. Błonnik wywołuje skurcze mięśni, które przemieszczają pokarm przez okrężnicę, i pomaga usunąć resztki w jelitach, które spowalniają pasaż treści pokarmowej. Najlepszym sposobem na to jest spożywanie produktów roślinnych – pieczywa pełnoziarnistego, kasz, brokułów, ziemniaków, suszonych owoców, orzechów, roślin strączkowych. Jedz lepsze tłuszcze, w tym olej lniany, z lnianki czy oliwę. Zdrowe tłuszcze, występujące zwłaszcza w tłustych rybach, sprzyjają rozwojowi przyjaznych bakterii w jelitach.
Pij więcej wody. Jelita zużywają jej sporo – do oczyszczania, nawilżania i wchłaniania składników odżywczych. Większość z nas nie pije jej wystarczająco dużo.
fot. freepik
Artykuł ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 43/2022 na str. 51. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.
