Paliwa, zarówno benzyny, jak i oleje (napędowy i opałowy), podlegają pod wpływem temperatury rozszerzalności cieplnej. Oznacza to, że w zależności od warunków atmosferycznych zmienia się ich gęstość. Dostępne na stacjach paliwo różni się właściwościami chemicznymi w zależności od pory roku. Rafinerie wytwarzają oleje letnie, zimowe i przejściowe. Zimowy olej napędowy musi odznaczać się wyższą płynnością i obniżonym wskaźnikiem CFPP (temperaturą zablokowania zimnego filtra), czyli graniczną temperaturą, przy której jest możliwy swobodny przepływ oleju napędowego przez filtr. Od 1 marca do 15 kwietnia oraz od 1 października do połowy listopada, temperatura zablokowania zimnego filtra paliwa wynosi – 10 st. C. Od 15 listopada do końca lutego, wartość ta jest zwiększana. Temperatura blokowania filtra dla naszej strefy klimatycznej została określona na – 20 st. C. Firmy petrochemiczne w trosce o klientów same zwiększają odporność oleju na mróz. W zależności od rejonu kraju minimalna temperatura zamarzania jest zwiększana.
Litr rzeczywisty
Temperatura wpływa również na gęstość, a co za tym idzie, i ilość paliwa. Właściwości chemiczne oleju napędowego powodują, że im większa jest temperatura, tym zwiększa się jego fizyczna ilość w zbiorniku. Wraz ze spadkiem temperatury spada i ilość litrów w środku. Zjawisko to nie jest zauważalne w przypadku obrotu niewielkich ilości oleju. Tankując 50-litrowy zbiornik w samochodzie czy 100-litrowy w średniej mocy ciągniku nie jesteśmy w stanie zauważyć różnic. Stają się one istotne w przypadku zakupu do gospodarstwa kilku tysięcy litrów na raz.
– Gospodarka paliwowa prowadzona w temperaturze referencyjnej, która wynosi 15 st.C dla oleju napędowego pozwala kontrolować braki i nadwyżki, które występują przy każdej dostawie oleju, w momencie, gdy temperatura rzeczywista dostarczanego oleju jest różna niż 15 st.C.
Istnieją specjalne tabele i kalkulatory, które przeliczają temperaturę rzeczywistą, w jakiej lany jest olej przy uwzględnieniu gęstości paliwa dla temperatury referencyjnej 15 stopni C – mówi Łukasz Otremba – właściciel firmy Swimer z Torunia, która zajmuje się produkcją zbiorników oraz urządzeń do magazynowania i wewnętrznej dystrybucji paliw płynnych.
W okresie jesienno-zimowym oraz wczesną wiosną, temperatury zewnętrzne są znacznie niższe niż przyjęta temperatura rozliczeniowa 15°C. W sytuacji, kiedy do gospodarstwa przyjeżdża cysterna i przywozi 5 tys. litrów ON, a rozliczenie odbywa się w temperaturze rzeczywistej, czy do zbiornika faktycznie trafiła zamawiana ilość paliwa?
– Rozszerzalność cieplna oleju jest potwierdzona naukowo i policzalna, dlatego tak ważne są wskazania temperatury w dostawach i wydaniach. Wiele razy musieliśmy wyjaśniać naszym klientom, że mniejsza ilość oleju nie jest wynikiem kradzieży czy nieszczelności, lecz właściwością fizyczną – mówi Otremba.
W dwóch płaszczach
Zgodnie z polskim prawem olej napędowy należy magazynować w zbiorniku naziemnym dwupłaszczowym o pojemności do 5m³. Mówi o tym Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 roku. Podwójna izolacja zbiornika ma ograniczyć jakiekolwiek ryzyko wycieku na zewnątrz. Te powszechnie wykorzystywane w rolnictwie wykonywane są z polietylenu a producenci wyposażają je w różnego rodzaju układy dystrybucyjne. Może on składać się z przepływomierza, pompy, węża zakończonego automatycznym pistoletem, który odcina dopływ paliwa w przypadku pełnego zbiornika maszyny. Dobrze, jeśli na wyposażeniu znajduje się układ filtrów, który utrudnia przedostanie się zanieczyszczeń. Przewód ssawny powinien być wzmocniony z zaworem przeciwzwrotnym i filtrem. Nowoczesne zbiorniki są wspomagane także filtrem siatkowym, który stanowi dodatkowe zabezpieczenie dla niepożądanych elementów niszczących jakość paliwa. Dużą popularnością cieszą się separatory wody, koła zwijakowe, systemy pomp zanurzeniowych, które w znacznym stopniu podnoszą komfort użytkowania zbiorników na paliwo.
– Planując stworzenie własnej bazy paliw, przed zakupem ministacji, czyli dwupłaszczowego zbiornika wykonanego z polietylenu z kompletnym układem dystrybucyjnym, warto wiedzieć, że zbiorniki te podlegają Urzędowi Dozoru Technicznego – radzi Łukasz Otremba.
W zależności od pojemności danego zbiornika, dozór ten może być uproszczony, ograniczony lub pełen. W przypadku dozoru uproszczonego nie wydaje się decyzji zezwalającej na eksploatację zbiornika. Taką formą dozoru objęte są zbiorniki o pojemności do 2,5m³ włącznie. Nie podlegają one zatem rewizjom zewnętrznym i wewnętrznym podczas ich eksploatacji.
Dozór ograniczony obejmuje zbiorniki o pojemności od 2,5m³ do 15m³. W przypadku tej formy, zbiorniki podlegają co dwa lata w okresie ich eksploatacji rewizjom zewnętrznym, co wiąże się z roczną opłatą do UDT.
Firma Swimer z Torunia w swoich zbiornikach dwupłaszczowych dla przeprowadzania badań kontrolnych i aby umożliwić lepszą obsługę techniczną zbiorników (zapewnienie czystości), umieszcza w nich włazy rewizyjne. Pozwalają one na wejście do środka i na przykład, dokładne wyczyszczenie .
Rozporządzenie Ministra Gospodarki wymaga, aby zbiornik miał zaprojektowane otwory inspekcyjne, które będą umożliwiały oględziny wewnętrzne, jego czyszczenie, naprawę i wykonanie badań. W przypadku zastosowania włazu jako otworu inspekcyjnego, powinien on mieć średnicę wewnętrzną co najmniej 600 mm.
– Nowoczesne zbiorniki z pełną dokumentacją techniczną dają pewność jakości i ochronę przechowywanego paliwa. Nie przedostają się do nich zanieczyszczenia, które mają niszczącą moc dla silników nowoczesnych maszyn rolniczych. Tworzywo, z którego jest wykonane daje też 100-procentowe zabezpieczenie przed promieniowaniem UV – mówi Otremba.
Promienie i zaleganie
Olej napędowy to złożony związek chemiczny, który tworzony jest przez kilka frakcji. Jego częścią są biologiczne dodatki. Dlatego też promienie słoneczne, które przenikają do środka zbiornika z paliwem mogą powodować zmianę składu chemicznego oraz wytrącanie się biopaliw.
Ministacja w gospodarstwie może stać praktycznie na środku. Należy jednak pamiętać, aby zachować odległości, o których mówi Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 roku. Ten akt prawny wymaga, aby zbiornik był umieszczony minimum 10 m od budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej, 5 m od granicy działki. Teren musi być też utwardzony, o wytrzymałości odpowiedniej do pojemności zbiornika. Nie wolno też zapomnieć o uziemieniu, a w jego lokalizacji powinna znajdować się gaśnica oraz sorbent bądź inny materiał pochłaniający czynnik roboczy. Nie musi być ustawiany pod dachem. Konstrukcje są tak zaprojektowane, że paliwo nie zyskuje wysokiej temperatury nawet w upalny dzień.
Oleju napędowego, jak i opałowego nie powinno się długo przechowywać. Najlepiej, jeśli gospodarstwo kupuje tyle paliwa ile potrzebuje w danym miesiącu. Najgorzej, jeśli rolnik kupi dużą ilość, kiedy na stacjach jest oferowane paliwo letnie i umieści je na kilka zimowych
miesięcy.
– Paliwo letnie ma inne właściwości niż zimowe. Przez długi okres składowania w niskich temperaturach mogą się wytrącać i osadzać jego poszczególne frakcje. Krystalizuje się parafina i tworzą się grudy. Skrapla się woda. Dlatego też radzę nie przesadzać z pojemnością zbiornika. Pewnym rozwiązaniem są specjalne mieszadła z systemem filtrów, które uruchamiają cyrkulację paliwa wewnątrz instalacji podczas magazynowania. Są one jednak dość kosztowne i na dzień dzisiejszy rzadko spotykane na polskim rynku, aczkolwiek ich popularność rośnie – dodaje Otremba.
Niektórzy producenci zbiorników oferują zanurzeniowe pompy wirnikowe, które pełnią rolę mieszadła, kiedy paliwo nie jest tankowane do pojazdów. Pozwala to na utrzymanie odpowiednich parametrów oleju.
Stacjonarne i mobilne
Gama dostępnych zbiorników na paliwo jest niezwykle szeroka. Jeśli chodzi o pojemności to występują wersje 1; 1,5; 2,5; 3,5; 5; 7,5 i 10 tys. litrów. Wyposażeniem podstawowym ministacji jest przepływomierz, pompa paliwa, pistolet automatyczny i wąż. Przy wyborze ministacji należy upewnić się czy została zastosowana aparatura zabezpieczająca, zgodna z obowiązującymi przepisami m.in. wskaźnik paliwa z czujnikiem przecieku oraz elektroniczny system przeciwprzepełnieniowy. Posiadanie samego dwupłaszczowego zbiornika nie zawsze jest zgodne z obowiązującymi przepisami. Zbiornik ten musi spełniać określone wymagania. Instalacja musi posiadać wskaźnik paliwa z czujnikiem przecieku oraz elektroniczny system przeciwprzepełnieniowy. Jest także oferta dla mniejszych gospodarstw, które nie kupują tysięcy litrów paliwa. Dla nich przewidziano zbiorniki przewoźne o pojemnościach 120 l, 200 l, 430 l i 600 l.
W następnym wydaniu „Tygodnika Poradnika Rolniczego” planujemy zamieścić artykuł, w którym rolnicy opowiedzą o swoich doświadczeniach związanych z codziennym użytkowaniem zbiorników na paliwo.
Tomasz ŚLĘZAK
