Wiele etapów ewolucji cyfrowego rolnictwa
– Przejście od rolnictwa 1.0 do 4.0 to ewolucja, która pokazuje, jak branża dostosowuje się do wyzwań współczesności i rosnącego zapotrzebowania na efektywność oraz zrównoważony rozwój. Rolnictwo 1.0 opierało się głównie na mechanizacji, która zwiększyła wydajność prac polowych. Wraz z etapem 2.0 rozwój biotechnologii wprowadził do upraw odporniejszą genetycznie roślinność oraz lepsze nawozy, co wpłynęło na jakość i ilość plonów. Rolnictwo 3.0 wprowadziło koncepcję rolnictwa precyzyjnego, które dzięki nowoczesnym technologiom umożliwia dokładne zarządzanie uprawami i zasobami, minimalizując straty oraz zwiększając efektywność. Obecnie przechodzimy do etapu rolnictwa 4.0, które wprowadza telematykę i zaawansowane systemy cyfrowe, pozwalające na monitorowanie upraw w czasie rzeczywistym, analizę danych oraz zdalne zarządzanie sprzętem – wyjaśnia Krzysztof Podhajski, prezes Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej.
Fundacja jest organizatorem zaplanowanego na 26 i 27 marca 2025 roku Europejskiego Forum Rolniczego. Europejskie Forum Rolnicze to prestiżowe wydarzenie, które zgromadzi kluczowych przedstawicieli sektora rolniczego z całej Europy. Celem forum jest wymiana doświadczeń, promowanie innowacyjnych rozwiązań oraz omówienie bieżących wyzwań związanych z rolnictwem, w tym zrównoważonym rozwojem, ochroną środowiska i przyszłością polityki rolnej Unii Europejskiej.
Innowacje, o których mówi prezes Podhajski, umożliwiają podejmowanie szybszych i precyzyjniejszych decyzji, co sprzyja dalszemu zwiększaniu wydajności oraz zrównoważonemu rozwojowi gospodarstw.
Bariery rozwoju cyforwego rolnictwa
Wdrożenie nowoczesnych technologii cyfrowych w rolnictwie generuje wiele korzyści, ale napotyka też na liczne wyzwania. Eksperci z EFRWP zdefiniowali najważniejsze z nich. Są to:
-
brak wiedzy i umiejętności,
-
nierówny dostęp do infrastruktury cyfrowej,
-
wysokie koszty wdrożenia.
Wciąż wielu rolników nie ma pełnej świadomości potencjalnych korzyści, jakie mogą płynąć z cyfryzacji gospodarstwa. Brakuje im także odpowiednich kompetencji oraz zasobów potrzebnych do skutecznego wdrażania nowoczesnych technologii. Problem jest szczególnie widoczny w przypadku starszych rolników lub tych działających w regionach o niewielkiej dostępności do szkoleń i wsparcia technologicznego.
Poważną barierę we wdrożeniu technologii cyfrowych stanowi brak powszechnego i niezawodnego dostępu do Internetu na obszarach wiejskich. To ograniczenie jest jednym z głównych czynników „przepaści cyfrowej”, która powstaje między rolnikami mającymi dostęp do nowoczesnych rozwiązań a tymi, którzy go nie mają. Eksperci z EFRWP powołują się na Centrum Badania Opinii Społecznej. Z jego badań wynika, że rolnicy są grupą wśród pracujących, którzy najmniej korzystają z Internetu. Średnia dla Polaków wynosi 92%, natomiast jedynie 76% badanych rolników deklaruje korzystanie z sieci.
Koszty niekoniecznie idą w parze z zyskami
Dla drobnych producentów rolnych inwestycja w technologie cyfrowe, zwłaszcza te dedykowane, może być finansowo nieopłacalna, ponieważ koszty ich wdrożenia często przewyższają potencjalne korzyści, szczególnie w krótkim okresie. Zdaniem ekspertów, rozwiązaniem w tej sytuacji może być wspólna realizacja projektów przez grupy rolników. Tego rodzaju inicjatywy zyskują coraz większe znaczenie, szczególnie w kontekście unijnych programów wsparcia, które często promują właśnie takie formy współpracy. Rolnicy działający razem mogą nie tylko obniżyć koszty inwestycji, ale także zwiększyć swoje szanse na uzyskanie wspomnianych dotacji.
Jak to zmienić?
Eksperci Fundacji Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej wskazują na kilka kluczowych kół zamachowych rozwoju transformacji cyfrowej w Polsce.
– Aby skutecznie zaradzić przeszkodom we wprowadzaniu nowoczesnych technologii cyfrowych w rolnictwie, kluczowe jest podejście wieloaspektowe, które obejmuje zarówno edukację, jak i inwestycje w infrastrukturę oraz wsparcie finansowe – dodaje Podhajski.
Według ekspertów, konieczne są inwestycje w szeroko zakrojone programy edukacyjne, które pomogą rolnikom – szczególnie tym starszym lub z mniejszych gospodarstw – zdobyć podstawową wiedzę na temat technologii cyfrowych i ich praktycznego zastosowania. Kursy, szkolenia, warsztaty, a także platformy edukacyjne dostępne online i offline to narzędzia, które mogą zlikwidować luki w kompetencjach cyfrowych rolników. Dodatkowo konieczne jest, aby wsparcie techniczne było dostępne na poziomie lokalnym, co pozwoliłoby na bieżąco rozwiązywać problemy związane z wdrażaniem nowych technologii.
Niezbędna jest także poprawa infrastruktury cyfrowej, tj. dostęp do Internetu o wysokiej jakości. Wiele obszarów wiejskich wciąż zmaga się bowiem z problemem wolnego Internetu. Kluczowe jest zatem przyspieszenie rozwoju infrastruktury szerokopasmowej w takich rejonach. Równocześnie powinny być podejmowane inicjatywy na poziomie samorządowym i krajowym, które umożliwią wszystkim rolnikom, niezależnie od lokalizacji, pełen dostęp do technologii cyfrowych. Dzięki temu będzie możliwe korzystanie z rozwiązań, takich jak rolnictwo precyzyjne czy monitorowanie danych w czasie rzeczywistym.
Bez pieniędzy niewiele się zdziała
Eksperci wskazują także na konieczność stworzenia programów wsparcia finansowego dla mniejszych gospodarstw rolnych. Wymieniają tutaj: programy dotacyjne, preferencyjne kredyty, a także subsydiowanie kosztów zakupu technologii. Zwracają również uwagę na dostosowanie oferty technologii do możliwości finansowych. Rozwiązania dedykowane dla dużych gospodarstw mogą być zbyt kosztowne dla drobnych producentów, dlatego warto skupić się na tworzeniu technologii skalowanych i dostosowanych do różnych potrzeb i budżetów.
Poruszając aspekt dofinansowania, eksperci zwracają uwagę na dostępne już wsparcie w ramach Krajowego Planu Odbudowy, w tym rolnictwa 4.0, na które budżet został ostatnio zwiększony w związku z dużą liczbą złożonych wniosków. Zaznaczają także, że w ramach działania I.10.4 – Środowisko z Planu Strategicznego dla WPR 2023, projekty inwestycyjne zawierające elementy cyfryzacji są szczególnie promowane i punktowane.
EFRWP podkreśla także znaczenie w tworzeniu polityk wspierających cyfryzację rolnictwa współpracy między rządem, organizacjami rolniczymi a sektorem prywatnym. Według tamtejszych analityków, prywatne firmy technologiczne powinny angażować się w tworzenie dostępniejszych, przystępniejszych cenowo i łatwych do wdrożenia rozwiązań. Tylko bowiem poprzez wspólną pracę, wykorzystując doświadczenie i zasoby obu stron, uda się zrealizować cel zrównoważonego rozwoju rolnictwa cyfrowego.
Cyfryzacja polskiego rolnictwa to konieczność
Przyszłość rolnictwa w Polsce i na świecie będzie należeć do tych, którzy zdecydują się na wykorzystanie nowoczesnych technologii. Cyfryzacja umożliwia efektywniejsze zarządzanie zasobami, oszczędność kosztów i większą konkurencyjność na rynku, co jest szczególnie ważne w obliczu globalnych zmian i stale rosnącej liczby ludności. Rolnictwo 4.0 nie tylko odpowiada na obecne potrzeby, ale również kształtuje nowe, zrównoważone standardy produkcji rolnej. Proces ten w Polsce już się rozpoczął, ale jego dalszy rozwój wymaga szerokiej edukacji oraz wsparcia ze strony instytucji państwowych i sektora prywatnego. Inwestowanie jest jednak opłacalne i perspektywiczne – przyniesie długoterminowe korzyści zarówno rolnikom, jak i ich odbiorcom.
Nowoczesne technologie mogą zwiększyć przewagę polskiego rolnictwa, poprawić jakość produktów oraz ograniczyć wpływ produkcji rolnej na środowisko. Transformacja cyfrowa to możliwości, w które warto inwestować, aby zbudować efektywny, innowacyjny i bardziej zrównoważony sektor rolny w Polsce.
oprac. Magdalena Szymańska
fot. Pixabay
