Dla krów lepsze ziarno gniecione

Ci co uprawiają kukurydzę na ziarno kiszą je w silosach, rękawach, a także pryzmach. Zaś w gospodarstwach, które nie zbierają kukurydzy na ziarno, coraz częściej można spotkać, pochodzące z zakupu, kiszone ziarno kukurydzy w big-bagach. Dotyczy to zwłaszcza mniejszych gospodarstw, w przypadku których rękaw lub pryzma nie zdają egzaminu, gdyż są po prostu zbyt duże na posiadaną ilość bydła.

Kiszone ziarno jest zazwyczaj dostępne w big-bagach mieszczących 1000 kg lub 800 kg, producenci często stosują dodatek konserwantów biologicznych lub chemicznych, co ogranicza straty fermentacyjne. Spotykane jest też ziarno z dodatkiem melasy. Niemniej jego dawkowanie i zasady spasania będą podobne jak w przypadku ziarna z rękawa czy też pryzmy.

Nie dla zasuszonych

Dla bydła najbardziej odpowiednią formą zakiszanego ziarna jest ziarno gniecione, ponieważ jest wolniej rozkładane w żwaczu, co powoduje, że duża część skrobi dostaje się do jelita cienkiego i tam zostaje strawiona. Przyczynia się to do lepszego wykorzystania energii przez zwierzęta. Dlatego też, kiszonka z ziarna zalecana jest do skarmiania krów będących w czasie pierwszych czterech miesiącach laktacji. Nie należy jednak podawać tej paszy pod koniec laktacji, zwłaszcza krowom zasuszonym, ponieważ grozi to nadmiernym otłuszczeniem zwierząt.

Oprócz dość kosztownego kiszenia ziarna kukurydzy w rękawie można też przeprowadzić jego konserwację w silosach betonowych lub pryzmach, ale wtedy straty zakiszanego materiału są większe. Pryzmę należy dokładnie ugnieść (np. przy wykorzystaniu opon) oraz okryć folią. Umożliwia to wystąpienie warunków beztlenowych, które ograniczają rozwój niepożądanych mikroorganizmów. Przy kiszeniu w pryzmie lub silosie większego znaczenia nabiera wilgotność, gdyż zbyt wysoka zawartość suchej masy w ziarnie powoduje niewystarczające ugniecenie materiału, w skutek czego uniemożliwione jest uzyskanie warunków beztlenowych oraz następuje rozwój niepożądanych mikroorganizmów. Zaś nadmierna zawartość wody w ziarnie sprzyja zagrzewaniu się kiszonki oraz występowaniu pleśni.

Na ketozę – na kwasicę

W żywieniu przeżuwaczy kiszone ziarno kukurydzy zapewnia podaż skrobi zarówno tej ulegającej rozkładowi w żwaczu, niezbędnej do syntezy białka mikrobiologicznego, jak również skrobi przechodzącej przez przedżołądki do jelita cienkiego tzw. by pass lub chronionej. Jest to cenne źródło energii szczególnie w stadach o bardzo dużej wydajności mlecznej, w których mogą występować krowy o ujemnym bilansie energii po wycieleniu. Dzięki temu można powiedzieć, że skarmianie kiszonego ziarna kukurydzy zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia ketozy, ale także i kwasicy żwacza, bo stosunkowo duża część jej skrobi, w porównaniu z tradycyjnie stosowanymi zbożami, jest trawiona dopiero w jelicie cienkim. Ze względu na ograniczony rozkład skrobi w żwaczu, sama pasza nie zmniejsza drastycznie odczynu pH żwacza i właśnie dzięki temu zmniejsza się prawdopodobieństwo wystąpienia kwasicy metabolicznej.  Krowa w szczycie laktacji może otrzymać w dawce dziennej 8–10 kg kiszonego ziarna kukurydzy. Energia zawarta w 1 kg takiej paszy wynosi około 0,85 JPM (jednostka paszowa produkcji mleka).  Taka ilość pokrywa potrzeby produkcyjne prawie 2 litrów mleka krowiego o zawartości tłuszczu 4%. W kiszonym ziarnie kukurydzy wśród frakcji włókna przeważa neutralne włókno detergentowe (NDF), które ma bezpośredni wpływ na smakowitość tej paszy.

Szczególna wartość żywieniowa ziarna kukurydzy polega na idealnym zbilansowaniu energii pochodzącej ze skrobi i tłuszczu z włóknem surowym. W suchej masie ziarna jest około 70% skrobi i prawie 4% tłuszczu, przy zawartości włókna surowego w granicach 3%. Ziarno kukurydzy nie zawiera żadnych substancji antyżywieniowych. Ujemną cechą jest niska zawartość białka, około 9–10%. Białko ma niekorzystny skład aminokwasowy. Głównym składnikiem białka jest zeina. W niedoborze występują aminokwasy egzogenne: lizyna i tryptofan. W mieszankach paszowych z kukurydzą konieczny jest dodatek komponentów wysokobiałkowych.

Jaka wilgotność?

Zbiór ziarna kukurydzy do zakiszenia można rozpocząć już dwa tygodnie wcześniej, niż gdy planuje się jego dosuszanie. Zawiera wtedy około 65% suchej masy. Takie ziarno przed zakiszeniem należy rozdrobnić w celu zniszczenia otoczki szklistej ziarniaków oraz po to, by uwolnić zawartą w nich skrobię. W zależności od procentu suchej masy, wskazane jest gniecenie (poniżej 70% s.m.) lub mielenie (powyżej 70% s.m.). Przygotowane w taki sposób ziarno najlepiej zakiszać w rękawie foliowym. Ta metoda zmniejsza straty drogiego surowca kiszonkarskiego a dodatkowo zapewnia bardzo dobrą jakość paszy, podobnie jak big-bagi. Ziarno kukurydzy najlepiej zakiszać, gdy jego wilgotność waha się w granicach 35–38%. Zbyt niska lub zbyt wysoka wilgotność zakiszanej paszy może skutkować pogorszeniem jej trwałości. W praktyce, zbiór ziarna kukurydzy z przeznaczeniem na kiszonkę przeprowadza się, gdy ziarniaki znajdują się w fazie tzw. czarnej plamki. Tak jak w przypadku kiszonki z całych roślin nie jest konieczne stosowanie konserwantów, jednak zastosowanie ich zwiększa stabilność tlenową.

Andrzej Rutkowski