Zapotrzebowanie na beta-karoten zmienia się w zależności od fazy cyklu produkcyjnego zwierząt. Największe jego ilości potrzebne są na krótko przed porodem, w okresie wchodzenia w ruję i w pierwszej fazie ciąży. Na około 2–3 tygodnie przed porodem zaczyna się magazynowanie beta-karotenu w tworzącej się siarze, a więc spada jego poziom w surowicy krwi matki. W warunkach naturalnych beta-karoten pobierany jest wraz z pożywieniem. Największym jego źródłem jest młoda trawa i korzenie marchwi. Obecnie stada bydła mlecznego utrzymywane są praktycznie w budynkach przez cały rok i otrzymują pasze konserwowane, które zawierają znikome ilości karotenoidów. Wraz z przechowywaniem pasz zawartość beta-karotenu stopniowo w nich maleje. Na przykład w sianie czy kiszonce straty dochodzą do 70–90% w zależności od metody konserwacji.
Odpowiednie pokrycie zapotrzebowania na beta-karoten u krów wpływa na wzmocnienie objawów rui, poprawę skuteczności unasiennień, lepszą płodność oraz wzmocnienie układu odpornościowego. Wiele badań potwierdziło, że u krów, którym podawano beta-karoten skrócił się okres międzywycieleniowy, a urodzone przez nie cielęta były żywotniejsze i odporniejsze na choroby
Jakie mogą być skutki niedoboru beta-karotenu? Najważniejszy to negatywny wpływ na zdolności rozrodcze krów. Spadek poniżej wartości minimalnych może prowadzić do wielu zaburzeń takich jak:
- cicha, trudno zauważalna ruja,
- nieregularne cykle płciowe (nawet do 60 % cykli),
- opóźnione dojrzewanie pęcherzyków jajnikowych oraz owulacja,
- niski poziom progesteronu– hormonu odpowiedzialnego za utrzymanie ciąży,
- wczesna śmierć zarodków i powtarzanie rui,
- zatrzymanie łożyska,
- częste stany zapalane macicy po porodzie.
W organizmie zwierzęcia, w wyniku przemian z beta-karotenu powstaje witamina A . Część beta karotenu pozostaje jednak w formie niezmienionej, co ma ogromne znaczenie w przebiegu wielu funkcji życiowych. Beta–karoten w ciele bydła znajduje się w wątrobie, krwi i tkance tłuszczowej. Ilość tej prowitaminy w mleku zależy od jego zawartości w paszach i krwi. Badania wykazały, że w okresie przejściowym beta-karoten zaczyna gromadzić się w siarze, co skutkuje spadkiem jego koncentracji w krwi. Siara zawiera znacznie więcej beta karotenu niż mleko i szybko wzbogaca cielę w ciała odpornościowe i witaminę A. Poziom beta - karotenu skorelowany jest z tłuszczem mleka. Im więcej tłuszczu, tym więcej beta karotenu. Stąd też u krów po porodzie, przy gwałtownym niefizjologicznym wzroście tłuszczu w mleku, obniża się poziom tej prowitaminy w surowicy krwi.
W okresie szczególnych niedoborów beta-karotenu u krów, najlepsze efekty uzyskuje się podając go w formie domięśniowej lub podskórnej iniekcji. Preparaty dostępne na rynku wydawane są z przepisu lekarza weterynarii.
Beata Dąbrowska
