Dlaczego w okresie okołoporodowym warto podawać krowom kwas stearynowy?

Mechanizm wątrobowy niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych jest kontrolowany głównie przez dostarczenie tych kwasów do wątroby. Liczne badania wykonane w ostatnich latach wykazały, że w okresie okołoporodowym obserwowano wzrost koncentracji kwasu palmitynowego, natomiast ilość kwasu stearynowego była kilkukrotnie większa niż ilość spożywana, co jest następstwem biologicznego uwodornienia wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (PUFA) z pasz objętościowych i zbóż.

Już prawie 20 lat temu udowodniono, że kwas stearynowy jest jedynym kwasem tłuszczowym, którego ilość „wypływająca” ze żwacza jest większa od ilości podanej w dawce pokarmowej, niezależnie od suplementacji tłuszczów w diecie. Wykazano, że ilość kwasu stearynowgo wynosiła tylko 2,1–2,4% całkowitej ilości kwasów tłuszczowych podawanej dawki, ale ilość wpływająca do dwunastnicy była 25 razy większa, co stanowi 40-70% łącznej ilości kwasów tłuszczowych przepływających do jelita cienkiego. Z kolei ilość kwasu palmitynowego dostającego się do tego jelita ze żwacza jest podobna do ilości pobranej w paszy i stanowi 10-20% łącznej ilości przepływających kwasów.

Zasadnicze różnice w wykorzystaniu kwasu palmitynowego i kwasu stearynowego przez organizm krowy stwierdzamy szczególnie od okresu przejściowego do szczytu laktacji. Wykazano, że wagowa zawartość kwasu palmitynowego, stearynowego i oleinowego w osoczu krwi jest podobna w trakcie zasuszania, natomiast po wycieleniu (przy ujemnym bilansie energetycznym) zwiększona jest ilość kwasu palmitynowego i oleinowego, podczas gdy kwasu stearynowego znacznie zmniejszona, bowiem ulega intensywnemu poborowi.

Zawartość niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych w osoczu w trakcie okresu przejściowego prowadzi do zwiększonego wchłaniania kwasów tłuszczowych w wątrobie. W wielu badaniach klinicznych wykazano, że po wycieleniu zawartość kwasu palmitynowego w wątrobie zwiększa się, czego nie odnotowano w przypadku kwasu stearynowego.

• Badania wykazały, że dieta zawierająca dużo kwasu stearynowego w formie triacyloglicerynowej zapewniła krowom z ujemnym bilansem energetycznym lepszą podaż energii, w porównaniu do grup kontrolnych

Wynika z tego , że krowy, aby uzyskać energię, metabolizują kwas stearynowy na drodze beta-oksydacji w wątrobie i mięśniach oraz wydzielają duże ilości kwasu stearynowego z mlekiem. Kwas ten, którego zawartość u krów w okresie przejściowym wzrasta, może stymulować glukoneogenezę. Wykazano, że kwas stearynowy reguluje konkretne układy enzymów poprzez regulacje aktywatorów tych enzymów. Wynika, że kwas ten ma duży udział w rozdziale energii podczas okresu wzmożonej glukoneogenezy i zwiększonej podaży kwasów tłuszczowych z wątroby.

Preparatem, który zawiera czysty tłuszcz roślinny, zawierający głównie kwas stearynowy i palmitynowy jest VITTRA-FAT99, przeznaczony dla krów w okresie okołoporodowym. Preparat stanowi łatwo dostępne źródło energii, ponieważ jest wchłaniany w jelicie cienkim. Nie powoduje zaburzeń pracy żwacza i wątroby. Zwiększa wydajność i zawartość tłuszczu w mleku. Ponadto przeciwdziała stłuszczeniu wątroby i ketozie oraz wpływa na poprawę płodności i zdrowotności cieląt. Dawkowanie preparatu uzależnione jest od wymagań energetycznych zwierząt, przy czym rekomendowana ilość to 200–600 g/szt./dzień.