Grzybicze zapalenie wymienia - jak je rozpoznać?

Grzyby drożdżopodobne to mikroorganizmy, które powszechnie występują w środowisku przebywania krów i – jak się okazuje coraz częściej zasiedlają gruczoł mlekowy. Dzieje się tak z powodu coraz większych trudności w efektywnym leczeniu mastitis, których konsekwencją jest coraz większa ilość stosowanych antybiotyków. To z kolei przyczynia się do powstawania grzybiczych zapaleń wymienia.

Głównym źródłem zakażenia grzybami jest ściółka, szczególnie słoma złej jakości, w połączeniu z nadmierną wilgotnością otoczenia zwierząt. Grzyby drożdżopodobne mogą również występować w wodzie przeznaczonej do mycia sprzętu udojowego, wodzie do odpajania bydła, w wozach paszowych, kubkach do dezynfekcji poudojowej, na skórze strzyków oraz w kale. Do zakażenia dochodzi również wtedy, gdy krowy kładą się w miejscach do tego nieprzeznaczonych. Na pojawienie się zakażeń grzybiczych ma również wpływ brak osuszania wymion po obfitym myciu wodą. Do zakażenia może dojść także gdy nieprzestrzegane są zasady aseptyki podczas przygotowywania i dowymieniowego podawania leków.

Grzyby drożdżopodobne charakteryzują się stosunkowo małą zjadliwością i nie wywołują zapalenia wymienia u krów zdrowych, u których system odpornościowy sprawnie funkcjonuje. Organizm zwierzęcia posiada bowiem „linie obrony” która nie dopuszczają do zakażenia. Pierwszą z nich jest złuszczanie i odnowa nabłonka kanału strzykowego, drugą – odporność komórkowa, związana z obecnością skierowanych przeciwko określonym patogenom swoistych przeciwciał. Do rozwoju zakażenia wymienia dochodzi wówczas, gdy do wnętrza gruczołu dostanie się i namnoży duża liczba drożdżaków i przełamie wymienione wyżej mechanizmy obronne.

Zapalenie wymienia wywołane przez grzyby drożdżopodobne może przybierać formę podkliniczną, przewlekłą, ostrą lub nawet nadostrą wraz z upadkiem zwierzęcia.


Fot. Beata Dąbrowska

• Źródłem patogennych grzybów drożdżopodobnych wywołujących mastitis jest środowisko, w którym przebywają zwierzęta
  
  

Postać kliniczna charakteryzuje się lekko podwyższoną zawartością komórek somatycznych oraz obecnością drobnoustrojów w mleku. Zapalenie dotyczy zazwyczaj tylko jednej ćwiartki. Zapalenie w postaci ostrej przebiega z gwałtownym wzrostem temperatury ciała, nawet do 42°C oraz silnie wyrażonymi objawami klinicznymi i brakiem apetytu. Za charakterystyczny objaw można uznać stosunkowo małą bolesność, przy wyraźnie zaznaczonych pozostałych objawach klinicznych. Mleko wykazuje różnego stopnia zmiany, jednak typowe dla zakażenia grzybiczego jest żółtawy lub brązowy odcień. Zapalenia przewlekłe mogą przebiegać bez objawów ogólnych i z niewielkim natężeniem zmian miejscowych.

U krów dotkniętych grzybiczym zapaleniem wymienia znacznie spada wydajność i jakość mleka, przy czym nie obserwuje się zmian w tkance gruczołu mlekowego. Podstawą prawidłowego rozpoznania schorzenia jest badanie mikologiczne. Leczenie zapaleń wymienia powodowanych przez grzyby drożdżopodobne jest trudne i często nieskuteczne, pomimo że rynek oferuje dużą gamę środków przeciwgrzybiczych. Niestety, dostępne leki przeciwgrzybiczne nie są przystosowane do podawania dowymieniowego, a jedną z przyczyn utrudniających uzyskanie dobrego, przeciwgrzybiczego leku jest budowa i skład ściany komórkowej grzybów, której składnikiem jest chityna, utrudniająca przedostanie się leków do wnętrza komórki. Obecnie nie ma żadnej skutecznej metody zwalczania mastitis wywołanego przez grzyby drożdżopodobne.


Fot. Beata Dąbrowska

• Jedną z najważniejszych czynności w profilaktyce mastitis, w tym również o podłożu grzybowym, jest przed- i poudojowa dezynfekcja strzyków
  
  

Są jednak zalecenia, które leczenie to wspomagają. Jednym z nich jest 3–4-krotne zdajanie chorych ćwiartek wraz z intensywnym masażem wymienia. Kolejnym jest użycie 60–100 ml roztworu przygotowanego z 1, 8 g jodu krystalicznego połączonego z dwoma litrami parafiny oraz 23 ml eteru, a po 6–8 godzinach zdojenie ćwiartki. Zadowalające efekty można także uzyskać poprzez dożylne lub doustne podanie jodku potasu.

Jak zawsze najskuteczniejszą metodą przeciwdziałania zapaleniom grzybiczym jest profilaktyka i zapobieganie rozprzestrzenianiu się drobnoustrojów. Uzyskać to możemy unikając niehigienicznego wprowadzania leków dowymieniowych, eliminowanie zakażonego sprzętu, zagrzybionej słomy i paszy oraz unikanie długotrwałych antybiotykoterapii. Jedną z najważniejszych czynności w profilaktyce mastitis jest oczywiście dezynfekcja strzyków przed- i podojowa. Ograniczenie występowania drożdżaków uzyskać możemy także poprzez podawanie karotenów, witaminy A, witaminy E oraz brakowanie krów z uszkodzonymi kanałami strzykowymi.

Beata Dąbrowska

(Fot. główna: Pixabay)