Kiedy krowa znajduje się w grupie ryzyka?
O tym, która krowa należy do grupy ryzyka zaburzeń metabolicznych, chorób infekcyjnych, kwasicy żwacza, przemieszczenia trawieńca po porodzie możemy prognozować na podstawie wielu wskaźników. Bardzo pomocne w tym zakresie są oczywiście raporty wynikowe z oceny użytkowości mlecznej krów. Niemniej, jeśli nie prowadzimy w stadzie oceny z pewnością przydatne będą poniższe kryteria „przydziału” krowy zasuszonej do grupy ryzyka zaburzeń metabolicznych po porodzie.
Do grupy tej predysponuje krowy ich wiek. Im starsza jest krowa, tym większą ma podatność na choroby metaboliczne, w tym ketozę i hipokalcemię. Także wysoka wydajność mleka w poprzedniej, 305-dniowej laktacji (np. powyżej 12 000 kg mleka). Takie sztuki mają bardzo duży potencjał genetyczny do produkcji mleka i mogą taką wydajność powtórzyć w kolejnej laktacji.
Nie trzeba chyba nikogo przekonywać, jak bardzo problemom sprzyja nadmierne otłuszczenie zwierząt. Stwarza ono ryzyko utraty apetytu oraz trudnego porodu. Jest też głównym czynnikiem ryzyka zaburzeń zdrowia.
Czym jest badanie NEFA?
Wskaźnikiem, który określany jest przez badanie krwi, a – niestety – jako badanie rutynowe jest jak na razie w sferze przyszłości, to zawartość wolnych niezestryfikowanych kwasów tłuszczowych tzw. NEFA. Wartość graniczna tego wskaźnika nie jest jeszcze dokładnie określona, podaje się jednak jako wartość graniczną 0,3 mEq/litr (niektórzy uważają, że jest to >0,5mEq/litr) w surowicy krwi, w okresie od 14 do 3 dnia przed porodem. Zbyt wysoka wartość NEFA wskazuje na nadmierne uwalnianie rezerw tłuszczowych i możliwości zwyrodnienia tłuszczowego wątroby. Im NEFA więcej, tym większe jest zagrożenie ketozą.
Gdy przed porodem NEFA wynosi powyżej 0,3MEq/litr to:
- czterokrotnie zwiększone jest ryzyko lewego przemieszczenia trawieńca,
- półtora raza zwiększone jest ryzyko zatrzymania łożyska i zapalenia macicy,
- dwu-, a nawet trzykrotnie zwiększone jest ryzyko subklinicznej ketozy.
W sytuacji, gdy mamy dużo problemów porodowych, badanie NEFA jest jak najbardziej uzasadnione, nawet wobec kosztów badania laboratoryjnego tego wskaźnika.
Czy warto badać poziom ciał ketonowych?
Wielu hodowców klasyfikując krowy do grupy ryzyka oznacza poziom ciał ketonowych we krwi. Okazuje się, że badania kanadyjskie dowiodły, że poziom ciał ketonowych u krów, które miały przemieszczenie trawieńca po porodzie o niczym nie świadczy, a zatem, oznaczanie ciał ketonowych przed porodem niewiele w tym zakresie daje. W przeciwieństwie do oznaczania NEFA, które bardzo dobrze prognozuje ewentualne przyszłe problemy.
- BCS w dniu zasuszenia dla krowy rasy hf powinno wynosić: >3,75 punktu dla krów wieloródek; > 3,5 punktu dla pierwiastek. Gdy powyżej 10% krów ma BCS powyżej 4,0 to oznacza, że zagrożone problemami jest całe stado.
Ważny jest apetyt i długość laktacji
Kolejnym wskaźnikiem, który pomaga nam wskazać, że krowa może mieć problem jest słaby apetyt w ostatnich 14–21 dniach ciąży. Złe prognozy są także dla tych krów, które mają duże wahania pomiędzy dniami (powyżej 2 kg suchej masy/dzień). Aby zbadać apetyt, konieczne jest określenie wypełnienia żwacza.
Bardzo istotnym czynnikiem jest także długość laktacji, trwająca ponad 400 dni. Takie laktacje są najczęściej wynikiem trudności z zacieleniem, a ich następstwem jest nadmierne otłuszczenie. Krowa kulawa pobiera za mało paszy, nie podchodzi do stołu paszowego, a więc jest w grupie ryzyka. Podobnie jak sztuka z potwierdzoną USG ciążą mnogą. Ryzyko trudnego u niej porodu i komplikacji poporodowych, może prowadzić do utraty apetytu, a ten do problemów metabolicznych.
Beata Dąbrowska
Na podst. wykładu
prof. Z. M. Kowalskiego
