Odchów jałówek w okresie kiedy uzyskują masę ciała od 100 do 250 kg uważa się za najważniejszy z punktu widzenia ich późniejszej wydajności. Błędy żywieniowe popełnione w tym czasie mogą zmniejszyć wydajność nawet do 1100 kg mleka w każdej laktacji.
Nazwanie tej części odchowu jałówek okresem krytycznym jest jak najbardziej uzasadnione, ponieważ w tym właśnie czasie następuje bardzo intensywny wzrost i jakościowe kształtowanie się gruczołu mlekowego. Tkanka gruczołowa, czyli część wymienia odpowiedzialna w przyszłości za produkcję mleka, przy prawidłowym żywieniu może przyrastać 3–4 razy szybciej od pozostałych tkanek. W wymieniu zachodzi intensywny wzrost ilości komórek mlekotwórczych. Jeśli w tym czasie podamy zbyt duże ilości paszy treściwej, zbyt dużo energii, to zamiast budowy tkanki parenchymatycznej, w wymieniu budowana będzie tkanka tłuszczowa i procesu tego nie da się odwrócić, dlatego też zawsze lepiej jest żywić jałówki na lekkim deficycie energetycznym. Bardzo ważne jest więc okresowe ważenie i kontrolowanie tempa wzrostu jałówek, tak by nie dopuścić do ich zatuczenia. W tym okresie dzienny przyrost masy ciała nie powinien przekraczać 800 gramów/dobę. Każde dodatkowe 100 gramów przyrostu na dobę, powoduje zmniejszenie wydajności o 1,5 kg mleka/dobę w pierwszej laktacji.
W okresie krytycznym zawartość białka w suchej masie dawki pokarmowej powinna wynosić 14–15%, co odpowiada koncentracji białka w poroście pastwiskowym. Skład chemiczny zielonki pastwiskowej może być pewnym wzorcem optymalnej dawki dla tej grupy bydła. Pamiętajmy, że oparcie żywienia na kiszonce z kukurydzy, a więc paszy o dużej koncentracji energii (chociaż tegoroczna kiszonka takowej mieć nie będzie) i stosunkowo małej białka ogólnego (ok. 8–9% w suchej masie) bez dodatku pasz białkowych jest bardzo częstą i błędną praktyką w naszych oborach. Zdecydowanie lepszą, podstawową paszą objętościową jest kiszonka z traw z niewielkim dodatkiem kiszonki z kukurydzy, uzupełniania – w uzasadnionych przypadkach – mieszanką treściwą o koncentracji białka, dostosowanej do zawartości tego składnika w paszach objętościowych. Okres odchowu od momentu zacielenia do 4 tygodnia przed wcieleniem nie ma już tak decydującego znaczenia dla późniejszej wydajności, a błędy żywieniowe popełnione w tym czasie mogą jedynie wpływać na występowanie chorób metabolicznych po wycieleniu.
Beata Dąbrowska
