Przemieszczenie trawieńca - następstwo błędów żywieniowych

Kidy najczęściej występuje przemieszczenie trawieńca?

Około 90% wszystkich przypadków przemieszczenia trawieńca przypada na pierwszy miesiąc laktacji, szczególnie na pierwsze 2 tygodnie. Wystąpienia schorzenia to dla hodowcy duża strata, związana z kosztami zabiegu operacyjnego, leczenia, przedwczesnego brakowania krów, zmniejszenia ich wydajności czy nawet upadków. Około 10% krów, u których zdiagnozowano przemieszczenie trawieńca, zazwyczaj brakowane jest ze stada. Pozostałe produkują o ponad 500 litrów mleka mniej w laktacji, jednak nawet 30% strat mleka występuje jeszcze przed diagnozą choroby.

Obok pierwszego miesiąca laktacji okresem, w którym ryzyko występowania przemieszczenia trawieńca jest wysokie jest również pierwsza laktacja. Przyczynę tego stanu wiąże się ze słabą adaptacją pierwiastek rozpoczynających laktację do nowych warunków utrzymania i żywienia.

• Po porodzie zaleca się podawanie krowom do picia ciepłego pójła nawet w ilości 50 l. Taka ilość płynu zapewni wypełnienie żwacza, który powinien wypełnić pustkę po macicy z cielęciem, a nie trawieniec

Nie tylko błędy żywieniowe mają znaczenie

Pomimo że głównymi przyczynami lewostronnego przemieszczenia trawieńca są błędy żywieniowe, to znaczenie ma także rasa, wiek, krów, a nawet pora roku. Niemniej jednak największemu ryzyku wystąpienia schorzenia sprzyjają błędy żywieniowe popełniane w okresie przejściowym. Zaburzenia metaboliczne związane z wysoką wydajnością powodują utratę apetytu, a pusty przewód pokarmowy oznacza mniejsze wypełnienie żwacza, czyli zwielokrotnione ryzyko przemieszczenia trawieńca. Okazuje się jednak, że tak nadmierne, jak i za małe pobranie pasz treściwych przed porodem może sprzyjać przemieszczeniu trawieńca. Gdy krowa pobiera zbyt dużo pasz treściwych a mniej objętościowych, zmniejsza się wypełnienie żwacza. Zwiększa się koncentracja lotnych kwasów tłuszczowych w żwaczu, przez co zmniejsza się motoryka przewodu pokarmowego. Dzieje się tak w systemie tradycyjnego żywienia, jak również przy żywieniu w systemie TMR, gdy mieszanina jest źle wymieszana w wozie paszowym. Również, gdy jedyną paszą objętościową jest drobno pocięta kiszonka zwiększenie w dawce pokarmowej pasz strukturalnych (z włóknem) poprawia perystaltykę przez co ułatwione jest usuwanie gazów. Zwiększanie dawek pasz treściwych po porodzie jest konieczne, bo wraz ze wzrostem wydajności mleka zwiększa się zapotrzebowanie krów. Jednak zwiększenie to musi być bardzo wyważone, aby nie spowodować kwasicy. Zaleca się zwiększenie dawek pasz treściwych po porodzie w tempie 1,0–1,5 kg tygodniowo.

Pobranie paszy kluczowe w zapobieganiu przemieszczenia trawieńca

Niewypełnienie przewodu pokarmowego połączone z niedoborem energii to kolejna przyczyna powstawania przemieszczenia trawieńca. Musimy zatem robić wszystko, by zapobiegać spadkowi pobrania paszy. A przyczyn słabego pobrania jest wiele. Warto więc zwrócić uwagę na swobodny dostęp do stołu paszowego wszystkich krów w stadzie. Gdy w oborze mamy zbyt duże zagęszczenie zwierząt, a dostęp do stołu jest zdecydowanie za krótki, to wówczas sztuki najsłabsze praktycznie nie będą miały możliwości pobrania wystarczającej ilości paszy. Gdy już podejdą do stołu, to często pozostaje im tylko TMR mocno przesortowany. Oznacza to, że krowy takie nie pobiorą paszy w odpowiedniej ilości, nie wypełnią przewodu pokarmowego i stąd już tylko jeden krok do przemieszczenia się trawieńca. Również ciężarna macica uciskając na żwacz powoduje jego przesunięcie ku górze, natomiast trawieniec przemieszcza się na lewą stronę. Po porodzie zostaje zablokowany przez opadający żwacz.

• Aby jednak uniknąć pogorszenia apetytu i co za tym idzie, ryzyka przemieszczenia trawieńca, dawki pasz treściwych należy wprowadzać równomiernie, przygotowując w ten sposób krowę, a przede wszystkim bakterie żwacza

Osłabiona krowa bardziej podatna

Ryzyko wystąpienia choroby zwiększają również kulawizny. Kulejąca krowa, osłabiona porodem oraz rozpoczętą laktacją nie będzie chętnie podchodziła do stołu paszowego i pobierała paszę. Zaleganie poporodowe, zatrzymanie łożyska, kwasica i ketoza to czynniki, które również predysponują zwierzę do przemieszczenia trawieńca. Gdy wystąpi – nie należy zwlekać, tylko jak najszybciej wezwać lekarza weterynarii. Trawieniec bardzo rzadko bowiem samoczynnie powraca do swojej naturalnej pozycji, na dno jamy ciała. Szybka interwencja lekarza sprawi, że krowa ma 60–70% szans na wyleczenie i powrót do zdrowia.

Objawy przemieszczenia trawieńca

Diagnozowanie choroby polega na opukiwaniu okolic dołów słabiznowych i stwierdzeniu charakterystycznego metalicznego odgłosu. Ponadto zwierzęta mają przyspieszone tętno i oddech, stękają, zgrzytają zębami. bolesność brzucha, motoryka przedżołądków jest zmieniona, a jeden z dołów głodowych jest uwypuklony.

• Zapobieganie przemieszczeniu trawieńca:
  
  1. skarmianie wysokiej jakości pasz wchodzących w skład prawidłowo zbilansowanej dawki, o właściwej proporcji paszy objętościowej do treściwej,
  2. zapewnienie odpowiedniej struktury fizycznej dawki, poprzez unikanie nadmiernego rozdrobnienia,
  3. unikanie gwałtownych zamian dawki pokarmowej,
  4. zapewnienie swobodnego dostępu do stołu paszowego,
  5. zapobieganie otłuszczeniu krów,
  6. przed zasuszeniem zweryfikowanie stanu racic i przeprowadzenie ewentualnej korekcji i leczenia.