Z jednego hektara lucerny możemy zebrać od 8 do 10 ton suchej masy plonu, co oznacza, że z tego gatunku pozyskujemy od 1,5 do 2 ton białka. Produkcja paszy z hektara czystego siewu lucerny porównywalna jest często z wartością pięciu ton poekstrakcyjnej śruty rzepakowej. Zawartość białka ogólnego w mieszankach traw z lucerną (w zależności od jej udziału) mieści się w granicach od 12 do 24% w kg suchej masy pozyskiwanej paszy. Białko z mieszanek cechuje się wolniejszym rozkładem w żwaczu, co zwiększa ilość białka przepływającego do jelita cienkiego przeżuwaczy.
Najwyższą ilość zielonej masy mieszanek traw z lucerną – 40–45% plonu łącznego uzyskuje się zazwyczaj w pierwszym pokosie. W drugim zbiera się około 25–30%, w trzecim 20–25%, a w czwartym plon jest najniższy i przeciętnie stanowi tylko 10%.
Wartość pokarmowa mieszanki z lucerną zależy w głównej mierze od fazy rozwojowej roślin w czasie zbioru. Mieszanka z lucerną zbierana zbyt wcześnie, jeszcze w fazie wegetatywnej, zawiera większą ilość białka, które może powodować wzdęcia u bydła. Z drugiej zaś strony, opóźnianie terminu zbioru sprawia, że w całej roślinie lucerny zachodzą bardzo niekorzystne zmiany jakościowe – zwiększa się udział łodyg w stosunku do liści, a to właśnie w liściach i pąkach kwiatowych jest więcej białka niż w łodygach. Zwartość białka w liściach jest na poziomie 22–23%, a kwiatostany zawierają go około 10–11%. Starzenie się lucerny w łanie z trawami prowadzi do zwiększania zawartości włókna i stopnia zdrewnienia roślin. W fazie pąkowania lucerny poziom włókna wynosi średnio 18–20% w s.m., a w kolejnych fazach – od początku kwitnienia do jej pełni udział tego składnika wzrasta nawet do 28–32%. Lucerna we wczesnych fazach rozwoju zawiera stosunkowo niski poziom włókna ADF (decydującego o strawności roślin) i NDF (wpływającego na pobranie paszy). Wraz z upływem wegetacji poziom obu tych włókien wzrasta. A zatem, wyznaczenie odpowiedniego terminu zbioru drugiego i kolejnych odrostów na podstawie terminu pąkowania i początku kwitnienia lucerny zapewni nam wysoką zawartość białka i lepszą strawność paszy.
Lucerna posiada jednak kilka właściwości, które sprawiają, że nie powinna być skarmiana do woli. Podstawową jest ta, że jej białko bardzo szybko rozkłada się w żwaczu, co utrudnia pokrycie zapotrzebowania na białko trawione w jelicie cienkim. Zbyt szybki rozkład białka może być powodem zbyt wysokiego poziomu mocznika we krwi. Ponadto stosunkowo wysoka zawartość potasu w lucernie – 2,8 do 3,2% ogranicza jej skarmianie w okresie zasuszenia, szczególnie w ostatnich trzech tygodniach. Nadmiar potasu jest bowiem przyczyną zalegania poporodowego. Występujące w lucernie fitoestrogeny mogą być powodem problemów w rozrodzie i dotyczy to zwłaszcza lucerny zbieranej w bardzo późnym stadium wegetacji. Lucerna ulega również szybkiemu trawieniu suchej masy i białka, szczególnie w warunkach dużego uwilgotnienia, co grozi wzdęciami i zaburzeniami w trawieniu. Trzeba pamiętać, że nie wolno skarmiać wilogotnej lucerny np. po deszczach czy z poranną rosą, jak również zielonki, która ulegała już zagrzaniu, bo działanie to prowadzi do upadków zwierząt. Aby uniknąć wzdęć, przed samym wypasem mieszanki traw z lucerną zaleca się podanie bydłu siana lub słomy oraz wody, co zapobiega zbyt łapczywemu pobierania świeżej runi.
Beata Dąbrowska
Na podst. wykładu dr. W. Zielewicza z UP w Poznaniu
