Wstrząs anafilaktyczny to najbardziej drastyczny objaw alergii, która jest zmianą reakcji organizmu na działanie różnych obcych substancji. W reakcji alergicznej uczestniczy układ immunologiczny i jego komórki: limfocyty, granulocyty kwasochłonne, komórki tuczne oraz przeciwciała–immunoglobuliny klasy Ig E.
Alergia to nieprawidłowy przejaw odporności, charakteryzujący się uszkodzeniem własnych tkanek w wyniku typowej reakcji odpornościowej. Czynników alergicznych jest wiele, a wśród nich występuje również uczulenie na leki objawiające się właśnie wstrząsem anafilaktycznym.
Potencjalnie każdy lek, tak jak każda inna substancja może mieć właściwości alergiczne. Szczególnie związki metali ciężkich, sulfonamidy, organopreparaty (surowice, szczepionki), penicyliny i ich pochodne, salicylany, hormony białkowe.
Preparaty hormonalne są coraz rzadszą przyczyną wstrząsu, ponieważ hormony nowej generacji to hormony syntetyczne.
Wstrząs anafilaktyczny jest ostrą reakcją alergiczną i niezależnie od przyczyny łączy się z nagłym spadkiem ciśnienia tętniczego krwi, niewydolnością oddechową, utratą przytomności, a nawet śmiercią. Bardzo często występuje krwawa biegunka, a śmierć zwierzęcia następuje najczęściej wskutek skurczu oskrzeli i efekcie uduszenia. Alergeny wywołują w organizmie wzmożone wydzielanie histaminy, odpowiedzialnej za silne rozszerzenie i zwiększenie gruczołów śluzowych, spadek ciśnienia krwi, obrzęk spojówek i skóry, krwawą biegunkę. Działanie histaminy trwa krótko i jest odpowiedzialne za ostrą fazę wstrząsu anafilaktycznego.
Z innych czynników uwalnianych w czasie anafilaksji wymienić należy leukotrieny. Stanowią one grupę bardzo silnie działających substancji, które działają podobnie do histaminy, ale wiele dłużej przez co ułatwiają powstanie stanów zapalnych w tkankach i narządach organizmu. Przewlekle zmiany zapalne w organizmie powoduje także inny mediator reakcji anafilaktycznej–tzw. PAF (czynnik aktywujący płytki krwi)– łatwo uszkadza tkanki żołądka, jest najsilniejszym z poznanych czynników wstrząsotwórczych.
Możliwość powstania wstrząsu jest nieprzewidywalna. Kiedyś uważano, że dopiero dochodzi do niego jeśli zwierzę po raz drugi otrzyma ten sam lek, bo po pierwszym podaniu wytworzą się w organizmie przeciwciała powodujące wytwarzanie histaminy i innych mediatorów powodujących wstrząs anafilaktyczny po kolejnym podaniu leku. Jednak najnowsze badania dowodzą, że już pierwszy kontakt z uczulającą substancją może spowodować chorobę.
Każdy gabinet lekarski medycyny ludzkiej wyposażony jest w zestaw leków przeciwwstrząsowych i są to: adrenalina i aminofilina – działające rozkurczowo na mięśnie oskrzelowe, co zapobiega zapaści i uduszeniu się, leki przeciwhistaminowe, leki przeciwzapalne sterydowe np. hydroksyzyna, witamina C i wapno. Podobnie lekarze weterynarii dysponują lekami znoszącymi objawy wstrząsu. Część z nich posiada w swojej apteczce leki działające rozkurczająco na oskrzela np. adrenalina, pomimo, że są to leki ludzkie.
Uratowanie życia zwierzęcia zależy od szybkości zastosowania terapii przeciwwstrząsowej. W dyspozycji lekarza weterynarii zajmującego się leczeniem bydła możemy wykorzystać leki zbliżone do działania leków ludzkich. Brakuje jedynie leków przeciwhistaminowych.
Lekarz weterynarii leczący bydło ma do dyspozycji:
Lekarz weterynarii leczący bydło ma do dyspozycji:
- leki przeciwzapalne sterydowe (przy czym trzeba pamiętać, że stosowanie leków sterydowych może powodować poronienia u cielnych krów,
- leki przeciwzapalne niesterydowe,
- witamina C – uszczelnia naczynia krwionośne,
- preparaty wapniowe – uszczelniają naczynia krwionośne,
- środki nawadniające – zapobiegające odwodnieniu i zapaści np. glukoza czy płyn fizjologiczny.
Beata Dąbrowska
