Z przepisów regulujących przyznawanie dopłat bezpośrednich (art. 15 ust. 2a ustawy z dnia 5 lutego 2015 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, wynika, iż płatność związana do powierzchni upraw roślin strączkowych na ziarno jest przyznawana, jeżeli dokonano zbioru ziarna.
Katalog otwarty
Niemniej jednak, jak wyjaśnia ARiMR, są pewne odstępstwa. Pozwalają na to przepisy unijne. Uwzględniają one sytuacje, w których rolnik wnioskujący o dopłaty bezpośrednie nie jest w stanie spełnić kryteriów zakwalifikowania do dopłat lub innych obowiązków w wyniku siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności. Co ważne, przepis ten odnosi się nie tylko do obszaru (powierzchni) ale także do zwierząt.
Najważniejsze jednak, by obszar lub zwierzęta kwalifikowały się do dopłat w chwili wystąpienia siły wyższej i nadzwyczajnych okoliczności.
Przypadki uznania sytuacji za siłę wyższą i nadzwyczajne okoliczności zawarte są w art. 2 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej (...). Są nimi w szczególności:
- śmierć beneficjenta;
- długoterminowa niezdolność beneficjenta do wykonywania zawodu;
- poważna klęska żywiołowa powodująca duże szkody w gospodarstwie rolnym;
- zniszczenie w wyniku wypadku budynków inwentarskich w gospodarstwie rolnym;
- choroba epizootyczna lub choroba roślin dotykająca, odpowiednio, cały inwentarz żywy lub uprawy należące do beneficjenta lub część tego inwentarza lub upraw;
- wywłaszczenie całego lub dużej części gospodarstwa rolnego, jeśli takiego wywłaszczenia nie można było przewidzieć w dniu złożenia wniosku.
ARiMR zaznacza jednak, że ten katalog zdarzeń jest otwartym. W praktyce oznacza to, że kierownik biura powiatowego ARiMR w wyniku indywidualnego rozpatrzenia danej sprawy, przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności faktycznych i dowodów występujących w sprawie, za przypadek działania siły wyższej lub wystąpienia nadzwyczajnych okoliczności może uznać także inne zdarzenia. Kierownik „powiatówki” podejmuje bowiem decyzje indywidualnie dla każdego przypadku. Robi to w oparciu o odpowiednie dowody oraz stosując pojęcie siły wyższej w świetle unijnego prawa, w tym orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości.
Indywidualne podejście
Jak wyjaśnia ARiMR, ustalenie, czy dana sytuacja jest siłą wyższą czy nie, zależy od tego, w jakich konkretnych okolicznościach doszło do zdarzenia. Tak więc, czy w tych okolicznościach dane zdarzenie było nadzwyczajne i nieprzewidywalne, niezależne od podmiotu, który się na nie powołuje i którego następstw nie można było uniknąć mimo zachowania należytej staranności.
Aby ustalić, że dane zdarzenie jest siłą wyższą, muszą być spełnione łącznie wszystkie powyższe przesłanki.
Straty w uprawach spowodowane przez dzikie zwierzęta mogą, ale nie muszą, być uznane za siłę wyższą
Aby ustalić, że dane zdarzenie jest siłą wyższą, muszą być spełnione łącznie wszystkie powyższe przesłanki.
Jako okoliczności nadzwyczajne dodatkowo można uznać m.in.:
- zniszczenie upraw przez dzikie zwierzęta,
- zniszczenie upraw w wyniku niekorzystnych warunków atmosferycznych takich jak np. susza, gradobicie, powódź, mróz, piorun, osuwiska ziemi, zalanie na skutek opadów atmosferycznych,
- zniszczenie upraw lub płodów rolnych spowodowane pożarem,
- zagryzienie zwierząt zadeklarowanych do płatności przez dzikie zwierzęta – w przypadku, gdy rolnik może dowieść, że zwierzęta były chronione przed dzikimi zwierzętami, tzn. były np. wypasane na obszarze ogrodzonym, chronionym przed dostępem dzikich zwierząt (za siłę wyższą nie można uznać zagryzienia zwierzęcia przez dzikie zwierzę w sytuacji, gdy jest ono wypasane na obszarze, na którym spotykane są dzikie zwierzęta. W takich okolicznościach śmierć zwierzęcia w wyniku ataku dzikiego zwierzęcia jest prawdopodobna, a więc przewidywalna i nie jest sytuacją nadzwyczajną).
- wystąpienie organizmów kwarantannowych,
- tymczasowe aresztowanie beneficjenta.
Oświadczenie i dowody
Trzeba jednak pamiętać, iż w przypadku wystąpienia siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności, które mogą mieć wpływ na powierzchnię lub liczbę zwierząt kwalifikujących się do płatności, rolnik powinien złożyć do biura powiatowego ARiMR pisemne oświadczenie o zaistniałych okolicznościach. Oświadczenie powinno być opatrzone czytelnym podpisem i datą. Na złożenie tego pisma rolnik ma czas 15 dni roboczych od dnia, w którym był w stanie dokonać takiej czynności oraz dostarczyć dowody to potwierdzające. Podobny obowiązek dotyczy gospodarzy, którzy nie mogli wypełnić zobowiązań w zakresie przestrzegania norm i wymogów wzajemnej zgodności lub gdy rolnik nie mógł złożyć wniosku lub zmiany do wniosku w terminie.
Dowodem potwierdzającym wystąpienie siły wyższej lub nadzwyczajnych okoliczności może być (na podstawie art. 75 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego ) wszystko, co przyczyni się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest z nim sprzeczne. Mogą być to więc dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.
ARiMR wymienia na przykład:
- protokół oględzin lub ostatecznego szacowania szkody w uprawach i płodach rolnych wyrządzonych przez dzikie zwierzęta (np. dziki, łosie, jelenie, daniele i sarny), sporządzony na podstawie prawa łowieckiego;
- protokół oględzin i oszacowania szkód wyrządzonych przez dzikie zwierzęta (np. żubry, niedźwiedzie, bobry) w uprawach rolnych sporządzony przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska, a na obszarze parku narodowego przez dyrektora tego parku.
Agencja uczula, iż obowiązek dostarczenia dowodów wystąpienia siły wyższej spoczywa na rolniku.
Zdaniem ARiMR, mając na uwadze przedstawione regulacje prawne, nie można jednoznacznie wskazać, że zniszczenie uprawy przez dzikie zwierzęta stanowi przypadek działania siły wyższej i tym samym na płatność nie będą nakładane sankcje (zmniejszenia). Wszystko zależy od tego, jak zadecyduje kierownik biura powiatowego ARiMR, mając na względzie złożone przez rolnika dowody.
- Poinformuj Agencję, unikniesz kary
Rolnik może w każdym momencie poinformować kierownika BP ARiMR, że wniosek o przyznanie płatności jest nieprawidłowy lub stał się niepoprawny od czasu jego złożenia (chyba że został powiadomiony o zamiarze przeprowadzenia kontroli na miejscu lub o jakichkolwiek niezgodnościach we wniosku o przyznanie pomocy lub wniosku o płatność).W takim przypadku nie stosuje się kar administracyjnych w odniesieniu do części wniosku, której dotyczyła pisemna informacja.
dr Magdalena Szymańska
