Dopłaty bezpośrednie po 2023 na nowych zasadach. Co się zmieni?

118 euro/ha

Proponowana w tej wersji podstawowa stawka płatności do hektara jest wyższa o 1 euro i wyniesie 118 euro/ha. Rolnikom, którzy z tytułu tej płatności mieliby otrzymać między 60 a 100 tys. euro, kwotę z tego przedziału zredukuje się o 85%. Kwoty płatności ponad 100 tys. euro nie będą wypłacane. Podstawę redukcji będzie można zmniejszyć, uwzględniając faktycznie poniesione koszty pracy najemnej (zatrudnienie, prace zlecone) oraz ryczałtowe koszty pracy własnej (ustalone na poziomie krajowym). Gospodarstw, które będą podlegały pod capping jest w Polsce niewiele, aczkolwiek są to gospodarstwa z reguły wysokotowarowe. Obecnie nie są wypłacane kwoty powyżej 150 tys. euro.

Zmiany w płatności dodatkowej i dla młodych rolników

Podstawowa płatność będzie uzupełniona tak, jak obecnie o tzw. redystrybucyjne wsparcie dochodu, czyli płatnością dodatkową. Ma ona przysługiwać na pierwsze 30 ha, ale tylko tym gospodarstwom, które nie są większe niż 50 ha. Dla porównania, w II wersji Planu zakładano, że tak jak teraz, otrzymują ją rolnicy, którzy mają powyżej 3 ha. Włączenie pierwszych hektarów do tej płatności i wyjęcie z niej gospodarstw powyżej 50 ha spowoduje, iż te pieniądze zwiększą kwotę płatności głównie małym i średnim gospodarstwom, bo takich jest po prostu więcej. To posunięcie jest dość kontrowersyjne, ponieważ zwiększenie płatności gospodarstwom, które mają zaledwie kilka hektarów niewiele da. Bez wątpienia lepszym rozwiązaniem byłoby utrzymanie, iż dopłaty należą się gospodarstwom o powierzchni np. minimum 3 ha, ale na pierwsze 30 ha. Jeśli weźmiemy pod uwagę statystyki, z których wynika, iż najmniejsze gospodarstwa nie żyją z rolnictwa, wątpliwe jest, aby te pieniądze wpłynęły na ich rozwój, mogłyby natomiast pomóc nieco większym. Płatność ta w nowej WPR ma być o 4 euro wyższa niż pierwotnie zakładano i wynieść 44 euro/ha.

Młodzi rolnicy, tak jak obecnie, będą mogli liczyć na płatność uzupełniającą. Według ostatniej wersji projektu Planu zostanie ona na poziomie dotychczasowym i wyniesie 60 euro/ha (w poprzedniej wersji projektu miała wynieść 66 euro/ha). Ta płatność będzie należała się do wszystkich gruntów objętych podstawowym wsparciem i będzie wypłacana maksymalnie przez 5 lat. Przypomnijmy, iż obecnie płatność ta przysługuje do maksymalnie 50 ha.

Płatności uzupełniające z krajowego budżetu

Warto zaznaczyć, iż Polska, w latach 2023–2027, planuje stosować również przejściowe wsparcie krajowe. Obejmie ono uzupełniającą płatność podstawową oraz płatność do tytoniu. Wsparcie będzie przyznawane na takich samych zasadach jak w 2013 r.

Uzupełniająca płatność podstawowa ma przysługiwać do następujących roślin uprawianych w plonie głównym: zboża, oleiste (rzepak, rzepik, słonecznik i soja), wysokobiałkowe (bób, bobik, łubin słodki i groch siewny), strączkowe (wyka siewna, soczewica jadalna i ciecierzyca pospolita), strączkowe pastewne, len włóknisty i oleisty, konopie na włókno, rośliny przeznaczone na materiał siewny kategorii elitarny lub kwalifikowany, motylkowate drobnonasienne, okopowe pastewne (z wyłączeniem ziemniaków pastewnych), trawy na trwałych użytkach zielonych przeznaczone na susz paszowy oraz mieszanki roślin motylkowatych drobnonasiennych z trawami na gruntach rolnych innych niż trwałe użytki zielone. Płatność uzupełniająca będzie przysługiwała również do powierzchni gruntów ornych, na których nie jest prowadzona uprawa, jeśli na tych gruntach:

• rolnik dokonał zasiewu w celu podniesienia żyzności gleby przez wprowadzenie do niej świeżej masy roślinnej (zielony nawóz);
• roślinność została przyorana lub wprowadzona do gleby na skutek zastosowania innego zabiegu mechanicznego w terminie do dnia 31 sierpnia roku, w którym został złożony wniosek o przyznanie płatności uzupełniającej;
• uprawa nie jest prowadzona maksymalnie przez rok.

Uzupełniająca płatność podstawowa ma być stosowana do gruntów zakwalifikowanych do podstawowego wsparcia. Według zapowiedzi resortu rolnictwa, będzie ona wypłacana już od przyszłego roku. Na wsparcie planuje się przeznaczyć 400 mln zł rocznie. Jak wskazano w załączniku nr 4 do III wersji projektu Planu Strategicznego, uzupełniająca płatność podstawowa ma wynieść w 2023 r. – 16,8 euro/ha, w 2024 r. – 15 euro/ha, w 2025 r. – 13,5 euro/ha, w 2026 r. 11,8 euro/ha oraz w 2027 r. – 10 euro/ha. Podane kwoty zostały przeliczone według kursu wymiany dla kampanii 2021 r. przy założeniu, że obejmie ona ok. 9,5 mln ha.

Z kolei płatność do tytoniu będzie przysługiwała rolnikowi, jeśli w 2018 r. był wpisany do rejestru producentów surowca tytoniowego prowadzonego przez (KOWR). Stawek wsparcia jeszcze nie uzgodniono.

Wsparcie do produkcji – nowe pomysły na bydło

W III wersji Planu utrzymano wszystkie wcześniej proponowane płatności związane z produkcją (patrz tabela 1). Zmieniono, i to na korzyść rolników, ograniczenia dotyczące płatności do krów mlecznych oraz młodego bydła. Utrzymano co prawda zapis, iż płatność do młodego bydła, podobnie jak płatność do krów, może zostać przyznana maksymalnie do 20 sztuk zwierząt w gospodarstwie, ale wykreślono zapis, iż płatność należy się tylko gospodarstwom utrzymującym nie więcej niż 50 sztuk młodego bydła lub krów.

Aby uwzględnić regionalne zróżnicowanie struktury gospodarstw zaproponowano, aby w województwach, w których średnia wielkość gruntów rolnych jest niższa od średniej krajowej (tj. lubelskim, łódzkim, małopolskim, mazowieckim, podkarpackim, śląskim i świętokrzyskim), rolnicy mogli ubiegać się o płatność do młodego bydła lub krów, posiadając tylko 1 sztukę takich zwierząt. Natomiast w przypadku pozostałych województw – co najmniej 3 sztuki.

Do płatności do krów zakwalifikują się krowy w wieku ponad 24 miesiące. Z kolei do młodego bydła samce i samice nie starsze niż 24 miesiące. Wiek zwierzęcia ustala się na dzień 15 maja, muszą być one przetrzymywane w gospodarstwie 30 dni od dnia złożenia wniosku o płatność.

Utrzymano występujące obecnie i zaproponowane w poprzednich wersjach Planu, wsparcie dochodów związane z produkcją do roślin strączkowych na ziarno. Stawka do strączkowych wyniesie 161 euro/ha i to bez względu na rozmiar powierzchni zgłoszonej do płatności. Będzie więc wypłacana na takich samych zasadach, jakie obowiązują od 2021 r., a stawka dopłaty do hektara będzie wyższa o 13 euro/ha.

Zmiany w ekoschematach

Tak jak już wielokrotnie pisaliśmy w nowej WPR nie będzie płatności za zazielenienie, które w tym roku były na poziomie ok. 327 zł/ha. Zastąpią je po części płatności za stosowanie ekoschematów. Z tą różnicą, że ekoschematy są dobrowolne, aczkolwiek, jeśli rolnicy będą chcieli otrzymywać dopłaty na wyższym poziomie, będą zmuszeni do ich realizacji. Wybiorą ten lub te, które najbardziej odpowiadają strukturze produkcji w gospodarstwie.

Warto też zaznaczyć, iż w ramach ekoschematów będzie realizowane wsparcie do rolnictwa ekologicznego oraz dobrostanu zwierząt. Wykaz ekoschematów wraz ze stawkami proponowanymi za ich realizację podajemy w tabeli 2.

W porównaniu do II wersji Planu, w III wersji, z listy ekoschematów wypadło: zagospodarowanie resztek pożniwnych w formie mulczu (matowania). Z kolei ekoschemat: przeznaczenie 10% powierzchni UR w gospodarstwie na obszary nieprodukcyjne zastąpiono ekoschematem: przeznaczenie 7% powierzchni GO w gospodarstwie na obszary nieprodukcyjne.

Zmniejszono też z 1050 do 838 zł/ha stawkę za użytkowanie TUZ z obsadą zwierząt i zwiększono o 0,5 DJP dopuszczalną obsadę DJP/ha TUZ. Warunkiem otrzymania tej płatności jest więc utrzymanie obsady zwierząt trawożernych w gospodarstwie na poziomie co najmniej 0,3 DJP/ha TUZ i nie więcej niż 2 DJP/ha TUZ.

Pojawiły się też zmiany w ekoschemacie dobrostanu zwierząt. Dotyczą one płatności dobrostanowych do opasów. W II wersji Planu przewidziano płatność za zwiększoną powierzchnię bytową oraz tzw. premię ubojową dla opasów ubitych metodą z ogłuszeniem. W III wersji premię tę usunięto, a wprowadzono za to płatność do zwiększonej powierzchni bytowej wraz z wybiegami. Zmiana ta wiąże się z obniżeniem stawki za zapewnienie większej powierzchni bytowej. Z kolei stawka za zwiększoną powierzchnię wraz z zapewnieniem zwierzętom wybiegu, jest wyższa niż ta, którą przewidziano za stosowanie uboju z ogłuszaniem.

Płatności dotyczące dobrostanu krów mlecznych oraz opasów będą przyznawane z zastosowaniem progów degresywności. Pełna stawka przewidziana jest dla 100 sztuk, 75% stawki dla sztuk od 101 do 150, a połowa stawki powyżej 150 sztuk. Zasada ta nie dotyczy płatności do zwierząt utrzymywanych w systemie rolnictwa ekologicznego, jeżeli rolnik będzie ubiegał się o te płatności na uproszczonych zasadach.

Magdalena Szymańska
fot. M. Szymańska