Rolników ubiegających się o dopłaty bezpośrednie obowiązują przepisy unijne, m.in. w zakresie ochrony trwałych użytków zielonych (TUZ). By łatwiej im było spełniać te wymogi, resort rolnictwa uruchomił różne formy wsparcia finansowego. Poniżej je przypominamy.
Trwałe użytki zielone: o jakie dopłaty mogą ubiegać się rolnicy?
W ramach dopłat bezpośrednich i obszarowych rolnicy posiadający TUZ-y mogą ubiegać się o ekoschematy i płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne.
W ramach ekoschematów obszarowych rolnicy mogą wnioskować o przyznanie płatności na:
- Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych – stawka 244,57 zł/ha za 2024 (292,27 zł/ha za 2023)
- Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt – stawka 435,10 zł/ha za 2024 (524,45 zł/ha za 2023)
Natomiast w ramach płatności obszarowych rolnicy mogą otrzymać płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne.
Rolnicy coraz bardziej zainteresowani ochroną TUZ-ów
Ekoschemat „retencja” polega na wsparciu finansowym rolników, którzy w trakcie okresu wegetacyjnego utrzymują na łąkach nadmierny (z punktu widzenia agrotechniki) poziom wody. Z kolei wymogiem dla praktyki "ekstensywne użytkowanie TUZ" jest posiadanie odpowiedniej liczby zwierząt w gospodarstwie i nie zaorywanie TUZ-ów.
- W 2023 roku z ekoschematu „retencja” skorzystało prawie 13 tys. rolników na powierzchni ponad 107 tys. ha, z kolei z praktyki dotyczącej „ekstensywnego użytkowania TUZ” skorzystało prawie 20 tys. rolników na powierzchni ponad 124 tys. ha – tłumaczy ministerstwo rolnictwa.
Natomiast z danych, które otrzymaliśmy z ARiMR wynika, że w 2024 roku o dopłaty do „ekstensywnego użytkowania TUZ” wystąpiło prawie 25 tys. rolników, a o „retencję” – 17 tys. rolników. Zainteresowanie ochroną TUZ więc rośnie.
Z kolei płatności rolno-środowiskowo-klimatyczne, ukierunkowane są na ochronę cennych łąk i pastwisk, w tym siedlisk hydrogenicznych, a więc zależnych od wody. Dotyczą m.in. zmiennowilgotnych łąk trzęślicowych, zalewowych łąk selernicowych i słonorośli, półnaturalnych łąk wilgotnych i świeżych oraz torfowisk, jak również siedlisk lęgowych ptaków (tj. rycyka, kszyka, krwawodzioba, czajki, dubelta, kulika wielkiego, wodniczki oraz derkacza).
W ramach płatności rolno-środowiskowo-klimatycznych ukierunkowanych na ochronę tych siedlisk w 2023 r. wsparto łącznie około 590,5 tys. ha na kwotę około 776,2 mln zł.
- Dzięki wielu prośrodowiskowym praktykom rolniczym, które już teraz realizują rolnicy w swoich gospodarstwach, zachowane są trwałe użytki zielone, czyli łąki i pastwiska – tereny półnaturalne, ukształtowane poprzez działalność rolniczą. Zaprzestanie użytkowania prowadzi do ich przyrodniczej degradacji, co potwierdza tezę, że w znacznym stopniu to rolnicy przyczyniają się do zachowania bogactwa siedlisk przyrodniczych w Polsce – tłumaczy ministerstwo rolnictwa.
Jakie obowiązki mają rolnicy posiadający TUZ-y?
Polska ma obowiązek zachowania TUZ na stabilnym poziomie. Obowiązek polega na monitorowaniu w całej Polsce zmian wskaźnika udziału TUZ do całkowitego obszaru użytków rolnych (tzw. GAEC 1). W przypadku zmniejszenia powierzchni TUZ o więcej niż 5 proc. konieczne jest podjęcie działań naprawczych.
Dodatkowo na TUZ wrażliwych pod względem środowiskowym (w tym na glebach torfowych i terenach podmokłych (tzw. GAEC 9)) na obszarach Natury 2000, również tych które nie zostały jeszcze objęte planami zadań ochronnych i planami ochrony - obowiązuje zakaz ich przekształcania i zaorywania. W ramach okresu programowania 2023-2027 powierzchnia tego typu cennych TUZ wynosi prawie 400 tys. ha.
Dodatkowo rolnicy, którzy gospodarują na obszarach Natura 2000, na których wyznaczono plany zadań ochronnych lub plany ochrony, są zobowiązani do przestrzegania wymogów wynikających z tych planów (tzw. wymogi warunkowości: SMR 3 (ochrona dzikiego ptactwa) i SMR 4 (ochrona siedlisk przyrodniczych i dzikiej fauny i flory)).
Kamila Szałaj
