19 lipca 2024 r. opublikowane zostało rozporządzenie zmieniające zasady przyznawania i wypłaty płatności ekologicznych w ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027. Nowe przepisy wprowadzają szereg zmian, o których poinformowało ministerstwo rolnictwa.
Bez kar za błędy w deklarowaniu upraw paszowych
W przypadku rolników rozpoczynających realizację zobowiązań ekologicznych od 2024 r. (lub w kolejnych latach) będą funkcjonowały poniższe zasady, które rozwiążą problemy dotyczące deklarowania przez rolników upraw paszowych na powierzchniach będących (po 5 latach uprawy traw lub ich mieszanek lub mieszanek traw z roślinami bobowatymi drobnonasiennymi) trwałymi użytkami zielonymi (TUZ):
a). jeżeli rolnik rozpoczyna od 2024 r. (lub w kolejnych latach) realizację zobowiązania ekologicznego i na powierzchni będącej TUZ zadeklaruje:
- realizację pakietu „Uprawy rolnicze” z uprawą traw w siewie czystym z przeznaczeniem na materiał siewny jako uprawy rocznej lub traw w siewie czystym z przeznaczeniem na materiał siewny jako uprawy wieloletniej, to zostanie przyjęte, że rolnik realizuje pakiet „Uprawy rolnicze” i do takich upraw rolnik dostanie płatności ekologiczne z zastosowaniem stawek dla tego pakietu (odpowiednio dla gruntów w okresie konwersji lub dla gruntów z zakończonym okresem konwersji, przy czym wymaga się spełnienia wymogów przewidzianych w interwencji Rolnictwo ekologiczne dla upraw nasiennych);
- realizację pakietu „Uprawy paszowe na gruntach ornych (GO)” z uprawą łąki przemiennej, mieszanki jednorocznej traw, mieszanki jednorocznej traw z bobowatymi drobnonasiennymi, mieszanki wieloletniej traw, mieszanki wieloletniej traw z bobowatymi drobnonasiennymi lub pastwiska przemiennego, to zostanie przyjęte, że rolnik realizuje pakiet „TUZ”, a nie pakiet „Uprawy paszowe na GO” to do takich upraw rolnik dostanie płatności ekologiczne z zastosowaniem stawek dla pakietu „TUZ” (odpowiednio dla gruntów w okresie konwersji lub dla gruntów z zakończonym okresem konwersji);
- jeżeli w trakcie realizacji zobowiązania ekologicznego GO objęte tym zobowiązaniem zostaną „z urzędu” przekształcone w TUZ, a rolnik we wniosku o przyznanie płatności ekologicznych za dany rok zadeklaruje na tych gruntach:
b). realizację pakietu „Uprawy rolnicze” z uprawą traw w siewie czystym z przeznaczeniem na materiał siewny jako uprawy rocznej lub traw w siewie czystym z przeznaczeniem na materiał siewny jako uprawy wieloletniej, to zostanie przyjęte, że rolnik realizuje pakiet „Uprawy rolnicze” i dostanie płatności ekologiczne z zastosowaniem stawek dla tego pakietu (odpowiednio dla gruntów w okresie konwersji lub dla gruntów z zakończonym okresem konwersji);
c). realizację pakietu „Uprawy paszowe na GO” z uprawą łąki przemiennej, mieszanki jednorocznej traw, mieszanki jednorocznej traw z bobowatymi drobnonasiennymi, mieszanki wieloletniej traw, mieszanki wieloletniej traw z bobowatymi drobnonasiennymi lub pastwiska przemiennego, to zostanie przyjęte, że rolnik realizuje pakiet „Uprawy paszowe na GO” i dostanie płatności ekologiczne z zastosowaniem stawek dla tego pakietu (odpowiednio dla gruntów w okresie konwersji lub dla gruntów z zakończonym okresem konwersji).
Przy zastosowaniu powyższych rozwiązań rolnik nie będzie ponosił konsekwencji z tytułu zadeklarowania nieodpowiedniego pakietu lub nieodpowiedniej uprawy.
Przekształcenia gruntów na TUZ: kary nałożone na rolników będą anulowane
W przypadku rolników, którzy złożyli w 2023 r. wnioski o przyznanie pierwszych płatności ekologicznych i dotknęły ich negatywne konsekwencje wynikające z przekształcania GO „z urzędu” na TUZ zastosowane zostanie rozwiązanie, które pozwoli na anulowanie nałożonych na rolników kar za tzw. przedeklarowanie powierzchni (tj. w przypadkach zadeklarowania pakietu „Uprawy paszowe na GO” na powierzchniach będących TUZ).
Posiadanie zwierząt z małżonkiem: zgody bez numerów z IRZ
W odniesieniu do wniosków złożonych przez rolników w kampanii 2024 r., którzy ubiegają się o płatności ekologiczne do powierzchni upraw paszowych na gruntach ornych lub do trwałych użytków zielonych (TUZ) i zamierzają:
a). spełnić warunek przyznania tych płatności, tj. posiadanie zwierząt z: (1) małżonkiem rolnika ubiegającego się o płatności ekologiczne lub (2) innym rolnikiem ubiegającym się o płatności ekologiczne lub (3) małżonkiem tego innego rolnika;
b). wykorzystać do przyznania płatności do takich gruntów zwierzęta będące w posiadaniu: (1) małżonka rolnika ubiegającego się o płatności ekologiczne lub (2) innego rolnika ubiegającego się o płatności ekologiczne lub (3) małżonka tego innego rolnika wdrożone zostanie rozwiązanie przejściowe, które spowoduje, że składane w takich przypadkach zgody nie będą musiały zawierać: (i) numerów z systemu IRZ, jakimi są oznaczone zwierzęta objęte tą zgodą lub (ii) gatunków i liczby zwierząt w ramach poszczególnych gatunków objętych tą zgodą. Pozwoli to na późniejsze „rozliczenie” rolników grupowo spełniających warunek posiadania zwierząt lub wykorzystujących posiadane zwierzęta na podstawie zapisów z komputerowej bazy danych IRZ w okresie referencyjnym.
Możliwe będzie również dokonanie zmiany już złożonych oświadczeń lub danych dotyczących zwierząt objętych już złożonymi zgodami – możliwe do 21 marca w roku następującym po roku złożenia wniosku o przyznanie płatności ekologicznych.
Docelowo w ramach rozporządzenia ekologicznego planuje się zmianę przepisów w taki sposób, aby dotychczasowe zgody nie zawierały informacji dotyczących zwierząt lecz ograniczały się tylko do potwierdzenia spełniania warunku posiadania zwierząt z innym rolnikiem.
Płatności ekologiczne także do gruntów zadeklarowanych jako ugór
Rolnicy będą mogli otrzymać płatności ekologiczne za 2024 r., jeżeli we wniosku o płatności ekologiczne złożonym w 2024 r. zadeklarowali wykorzystanie części obszaru objętego zobowiązaniem ekologicznym na potrzeby wypełnienia normy dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska GAEC 8, wymienionej w załączniku III do rozporządzenia 2021/2115 (w zakresie minimalnego udziału powierzchni użytków rolnych wykorzystanej na elementy lub obszary nieprodukcyjne (dalej „ugory bez produkcji”)). Płatności ekologiczne będą przyznawane do takich gruntów pomimo tego, że zmieniona norma GAEC 8 nie dotyczy już ugorów bez produkcji. Płatności ekologiczne będą przyznawane z zastosowaniem stawki płatności dla upraw rolniczych po okresie konwersji. Grunt musi pozostawać w systemie rolnictwa ekologicznego.
Ministerstwo rolnictwa przypomina, że w kolejnych latach nie będą już przyznawane płatności ekologiczne do ugorów bez produkcji.
oprac. Kamila Szałaj
