Jak mniejsze spółdzielnie będą mogły skorzystać z PROW

Wsparcia nie przewiduje się na tworzenie grup i organizacji producentów w kategorii produktu: drób żywy (bez względu na wiek), mięso lub jadalne podroby drobiowe: świeże, chłodzone, mrożone. Przewiduje się preferencje w przyznawaniu pomocy dla grup i organizacji producentów zorganizowanych w formie spółdzielni. 

Poza tym preferencje będę się odnosiły do grup zrzeszających jak największą liczbę członków w danej kategorii oraz zrzeszających producentów, w gospodarstwach których produkcję objęto dobrowolnym ubezpieczeniem. 

Co ważne, grupy producentów rolnych oraz organizacje producentów powinny wykonywać swoją działalność jako mikro-, małe lub średnie przedsiębiorstwo (patrz ramka).

Spółdzielnia to też organizacja

Spółdzielnie mleczarskie, w związku z tym, że zajmują się przetwórstwem mleka, nie mogły założyć spółdzielczej grupy producentów mleka uzyskującej dotacje unijne. Problem polegał na tym, że przyjęto, że grupy zajmują się przede wszystkim organizowaniem sprzedaży produktów rolnych. Spółdzielnia mleczarska natomiast nie tylko trudni się skupem produktów rolnych, ale także przetwórstwem.

Jeżeli chodzi o organizacje producentów mleka, to ustawodawca unijny w nowym rozporządzeniu unijnym nr 1308/2013 określił, że wystarczy realizacja co najmniej jednego spośród następujących celów: 

zapewnienie planowania i dostosowywania produkcji do popytu, w szczególności w odniesieniu do jakości i ilości; 

koncentracja dostaw i umieszczanie na rynku produktów wytwarzanych przez ich członków; 

optymalizacja kosztów produkcji i stabilizowanie cen producentów. 

Oznacza to, że można przyjąć, iż spółdzielnia mleczarska mogłaby być organizacją, jeżeli np. będzie dążyła do optymalizacji kosztów produkcji mleka przez rolników i stabilizowania cen producentów. Poza tym ustawa o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych określa, że prezes ARR uznaje organizację producentów, jeżeli: m.in.:

jest ona utworzona przez co najmniej 20 członków; 

wytwarza i wprowadza do obrotu rocznie nie mniej niż 2 mln kg mleka lub przetworów mlecznych wyprodukowanych w ramach tej ilości mleka; 

w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wnios-
ku co najmniej 20 członków tej organizacji wytwarzało i wprowadzało do obrotu mleko lub przetwory mleczne; 

cała ilość mleka lub przetworów mlecznych wyprodukowana w gospodarstwach członków tej organizacji jest wprowadzana do obrotu za jej pośrednictwem. 

Co istotne, organizacja nie musi wprowadzać do obrotu mleka – tak jak grupy, ale przetwory mleczne, co czyni spółdzielnia mleczarska. 

Z korzyścią dla spółdzielców

Należy wyraźnie podkreślić, że grupy i organizacje producentów mleka to podmioty często konkurencyjne w stosunku do spółdzielni mleczarskich w zakresie pozyskiwania członków, czyli producentów rolnych zajmujących się produkcją mleka i obecnie posiadających kwoty mleczne. W Polsce ok. 70% produkcji towarowej mleka jest skupowane przez podmioty spółdzielcze, które są zobowiązane na mocy prawa spółdzielczego odbierać mleko od swoich członków. Przy czym członkostwo rolnika w spółdzielni wyklucza możliwość negocjowania warunków sprzedaży mleka na zasadach oferowanych w pakiecie mlecznym. 

Grupy i organizacje powinny pozyskiwać przede wszystkim producentów rolnych, którzy nie należą do spółdzielni. W praktyce zdarzały się sytuacje, w których rolnicy rezygnowali z członkostwa z uwagi na przystąpienie do grupy, która sprzedaje mleko do spółdzielni. Nierzadko okazywało się, że takie występowanie ze spółdzielni mleczarskiej jest z reguły niekorzystne dla rolników. Kierując się przede wszystkim hipotetyczną możliwością uzyskania wyższej kwoty za mleko w grupie, rolnicy rezygnowali z członkostwa w spółdzielni. Potem pojawiały się często kłopoty z szybkim odzyskaniem pieniędzy za udziały członkowskie, a czasami także konieczność uiszczenia kary umownej za nieprzestrzegania umowy kontraktacji i przedwczesne zaprzestanie dostarczania mleka do spółdzielni. 

Poza tym grupy podpisują z reguły umowy handlowe na sprzedaż mleka, często zmieniając przetwórców, by uzyskać wyższą kwotę za surowiec. Takie działanie powoduje brak stabilizacji dostaw i możliwość naruszenia ciąg-
łości przetwórstwa przez mleczarnie. Co więcej, nie wszystkie grupy kontynuują działalność po upływie okresu unijnego finansowania. Wtedy rolnik musi sam szukać odbiorcy mleka. Powrót do spółdzielni mleczarskiej oznacza jednak konieczność wpłaty po raz kolejny wpisowego, kwoty na udziały i brak uwzględnienia okresu poprzedniego członkostwa. Z reguły statuty przewidują dodatkowe profity dla spółdzielców za tzw. lojalność spółdzielni i pozostawania w niej, mimo że w niektórych okresach ceny mleka są niższe.

Dlatego przyjęcie w Polsce rozwiązania, że spółdzielnia mleczarska mogłaby zostać uznana za organizację producentów rolnych i starać się o unijne pieniądze, na pewno byłoby pozytywną zmianą dla mleczarni i spółdzielców. Spółdzielnie mleczarskie mogłyby wykorzystać środki, np. na dostosowanie do wymogów rynkowych procesu produkcyjnego i produktów producentów rolnych.

Mikro, małe oraz średnie przedsiębiorstwo

Według zaleceń Komisji Europejskiej z maja 2003 r., średnim przedsiębiorstwem jest takie, które zatrudnia mniej niż 250 osób. Jego roczne obroty nie powinny natomiast przekroczyć 50 mln euro, a suma bilansowa – 43 mln euro. Małe przedsiębiorstwo zatrudnia poniżej 50 osób, a jego obroty roczne (i/lub suma bilansowa) wynoszą maks. 10 mln euro. W mikroprzedsiębiorstwie znajduje zatrudnienie mniej niż 10 osób. Jego roczne obroty (i/lub roczna suma bilansowa) nie przekraczają 2 mln euro. Liczba zatrudnionych osób odpowiada liczbie rocznych jednostek roboczych (RJR), to jest liczbie osób pracujących w pełnym wymiarze czasu w danym przedsiębiorstwie lub w jego imieniu w ciągu roku. Pracę osób, które nie przepracowały pełnego roku, oraz tych, które były zatrudnione w niepełnym wymiarze czasu, niezależnie od okresu jej trwania, oraz prace pracowników sezonowych liczy się jako ułamkowe części RJR.

Wsparcie w formie ryczałtu

dr Aneta Suchoń