Bywa i tak, że udaje się nam dojść do porozumienia z przeciwnikiem, który np. zapłacił nam żądaną kwotę, a wówczas prowadzenie sprawy przed sądem nie ma już sensu. W takim przypadku wyjściem z sytuacji jest cofnięcie pozwu.
Kiedy potrzebna zgoda pozwanego
Możliwość taką przewiduje art. 203 Kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z jego § 1, pozew może być cofnięty bez zezwolenia pozwanego aż do rozpoczęcia rozprawy. Jeżeli natomiast z cofnięciem połączone jest zrzeczenie się roszczenia – aż do wydania wyroku. Jeśli zatem zdecydujemy się wycofać pozew, zanim dojdzie do rozprawy, nie potrzebujemy na to zgody przeciwnika procesowego. Jeżeli jednak rozprawa została już rozpoczęta, do skutecznego cofnięcia pozwu konieczna jest zgoda pozwanego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy zrzekamy się roszczenia – pozwany nie ma tu nic do powiedzenia.
Tego rodzaju decyzję warto jednak gruntownie przemyśleć. Zrzeczenie się roszczenia oznacza bowiem, że nie będziemy w przyszłości mogli go skutecznie dochodzić. Zrzekając się roszczenia procesowego, rezygnujemy bowiem ze zbadania jego zasadności w tym samym stanie faktycznym i wobec tego samego pozwanego.
W razie ponownego wytoczenia powództwa o to samo roszczenie i przeciwko temu samemu dłużnikowi (pozwanemu) sąd powinien wydać wyrok oddalający powództwo, gdy dłużnik powoła się na wcześniejsze cofnięcie pozwu i zrzeczenie się roszczenia przez powoda w poprzednim procesie. Samo cofnięcie pozwu bez zrzeczenia się roszczenia wywiera jedynie skutek procesowy. Oznacza więc tylko tyle, że strona rezygnuje z dochodzenia roszczenia w danym postępowaniu.
Cofnięcie pozwu może być całkowite lub częściowe. Częściowe w rzeczywistości to zmiana powództwa, np. oświadczenie powoda, że ogranicza żądanie do oznaczonej kwoty, jest równoznaczne z cofnięciem pozwu w pozostałej części.
Należy dodać, że w myśl art. 332 k.p.c., cofnięcie pozwu jest możliwe nawet po wydaniu wyroku, zanim się on uprawomocni i dopóki nie zostanie zaskarżony przez nas lub przeciwnika procesowego. Zależy to jednak od tego, czy sąd uzna cofnięcie za dopuszczalne. I w tym przypadku potrzebna jest zgoda pozwanego, chyba że jednocześnie z pozwem zrzekamy się roszczenia.
Pozew można cofnąć zarówno w postępowaniu przed sądem I instancji, jak i w postępowaniu apelacyjnym. Nie jest natomiast dopuszczalne cofnięcie pozwu w postępowaniu kasacyjnym.
Brak skutków
Cofamy pozew, składając stosowne oświadczenie. Taka czynność poza rozprawą wymaga formy pisma procesowego. Jeśli konieczna jest zgoda pozwanego, oświadczenie należy złożyć w dwóch egzemplarzach. Na rozprawie zaś takie oświadczenie może być złożone ustnie do protokołu rozprawy.
W myśl art. 203 § 2 k.p.c., pozew cofnięty nie wywołuje żadnych skutków, jakie ustawa wiąże z wytoczeniem powództwa. Przyjmuje się, że pozwu tego nigdy nie złożono, co ma istotne skutki, np. w zakresie przedawnienia.
Cofnięty pozew nie przerywa bowiem biegu przedawnienia. Tak więc mimo tego, że sprawa była w sądzie, nie będziemy się mogli powołać na ten fakt przy obliczaniu okresu przedawnienia dla naszego roszczenia.
Natomiast nie ma przeszkód, żebyśmy mogli cofnięty pozew dotyczący określonego żądania złożyć ponownie w sądzie, np. gdy nie dostaniemy zapłaty mimo wcześniejszej obietnicy pozwanego. Oczywiście, będzie to możliwe tylko wówczas, jeśli cofnięcie pozwu nie zostało połączone ze zrzeczeniem się roszczenia.
Sąd zasadniczo jest związany cofnięciem pozwu, gdy następuje ono przed wydaniem wyroku. Może jednak uznać je za niedopuszczalne, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Są to jednak sytuacje zupełnie wyjątkowe.
W razie cofnięcia pozwu poza rozprawą przewodniczący odwołuje wyznaczoną rozprawę i zawiadamia o tym pozwanego, który może w terminie dwóch tygodni złożyć sądowi wniosek o przyznanie kosztów. Tyle też czasu pozwany ma na wyrażenie lub niewyrażenie zgody na cofnięcie pozwu, jeśli jest ona potrzebna. Brak jakiegokolwiek oświadczenia naszego przeciwnika procesowego w tym terminie uważa się za zgodę. Dopiero po upływie tego terminu sąd może wydać postanowienie o umorzeniu postępowania. Na postanowienie o umorzeniu postępowania z przyczyny cofnięcia pozwu służy zażalenie, bowiem jest to postanowienie kończące postępowanie w sprawie. Przysługuje od niego również skarga kasacyjna.
W razie cofnięcia pozwu po wydaniu wyroku, jeśli sąd uzna to za dopuszczalne, uchyli swoje orzeczenie i także umorzy postępowanie. Postanowienie to może być wydane na posiedzeniu niejawnym i wymaga wówczas uzasadnienia. W postanowieniu tym sąd rozstrzyga również o kosztach procesu.
Co z kosztami?
Cofnięcie pozwu może spowodować powstanie obowiązku zwrotu kosztów procesu na rzecz drugiej strony. Zgodnie bowiem z art. 203 § 2 k.p.c., na żądanie pozwanego zgłoszone w ciągu dwóch tygodni od powiadomienia go o cofnięciu pozwu sąd może nałożyć na nas obowiązek zwrotu kosztów poniesionych przez niego w związku z powstałą sprawą. Na koszty składają się przede wszystkim wynagrodzenie pełnomocnika – adwokata lub radcy prawnego – oraz koszty dojazdu do sądu. Niezłożenie wniosku w terminie spowoduje, że sąd umorzy postępowanie bez zasądzania kosztów na rzecz pozwanego.
Konieczność zwrotu kosztów nie będzie nam natomiast groziła, jeśli cofniemy pozew z tego powodu, że pozwany zaspokoił nasze roszczenie. Jeżeli bowiem pozwany, pomimo wcześniejszych wezwań go do spełnienia świadczenia, robi to dopiero po wytoczeniu powództwa, to z reguły uznać należy, że dał on w ten sposób powód do wytoczenia sprawy i powinien ponieść jej koszty – także w przypadku umorzenia postępowania na skutek cofnięcia pozwu. W takim przypadku to my możemy wnosić o zasądzenie kosztów procesu od pozwanego. Musimy jednak wykazać, że wystąpienie z pozwem było niezbędne do celowego dochodzenia praw lub celowej obrony i faktycznie doszło do jego zaspokojenia w toku procesu.
W razie cofnięcia pozwu otrzymamy z sądu zwrot całej wpłaconej opłaty od pozwu, jeśli cofnięcie nastąpiło przed wysłaniem odpisu pozwu drugiej stronie. Tak wskazuje art. 79 ust. 1 Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zwrot połowy opłaty przysługuje natomiast, jeśli cofnięcie nastąpiło przed rozpoczęciem posiedzenia, na które skierowano sprawę. Późniejsze cofnięcie pozwu nie powoduje już zwrotu wpłaconej opłaty.
Alicja Moroz
