Renta planistyczna uregulowana jest w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. Według art. 36 ust. 4 tej ustawy, jeżeli w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą wartość nieruchomości wzrosła, a właściciel lub użytkownik wieczysty zbywa tę nieruchomość, wójt (burmistrz, prezydent miasta) pobiera jednorazową opłatę ustaloną w tym planie. Jest to tzw. renta planistyczna. Określa się ją w stosunku procentowym do wzrostu wartości nieruchomości. Opłata ta jest dochodem własnym gminy. Jej wysokość nie może być wyższa niż 30% wzrostu wartości nieruchomości. Ustala się ją na dzień sprzedaży.
Wzrost wartości nieruchomości jest różnicą między wartością nieruchomości określoną przy uwzględnieniu przeznaczenia terenu obowiązującego po uchwaleniu lub zmianie planu miejscowego a jej wartością określoną przy uwzględnieniu przeznaczenia terenu. Chodzi o tę obowiązującą przed zmianą tego planu lub faktyczny sposób wykorzystywania nieruchomości przed jego uchwaleniem.
Notariusz, w terminie 7 dni od sporządzenia umowy, której przedmiotem jest zbycie (sprzedaż, darowizna) nieruchomości w formie aktu notarialnego, jest zobowiązany przesłać wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) wypis z tego aktu. Ten zaś ustala opłatę, o której mowa w art. 36 ust. 4, w drodze decyzji, bezzwłocznie po otrzymaniu wypisu z aktu notarialnego. Spory w tych sprawach rozstrzygają sądy powszechne. Co ważne, opłata planistyczna obowiązuje przez 5 lat od dnia, w którym plan miejscowy albo jego zmiana stały się obowiązujące.
Renta planistyczna nie jest pobierana w przypadku nieodpłatnego przeniesienia przez rolnika własności nieruchomości, wchodzących w skład gospodarstwa rolnego na następcę za rentę strukturalną w ramach PROW.
