Czy przysługuje mi świadczenie pielęgnacyjne z tytułu opieki nad niepełnosprawną osobą, która jest pełnoletnia?
Od początku tego roku nie można uzyskać świadczenia pielęgnacyjnego z racji opieki nad pełnoletnią osobą niepełnosprawną. Matka Pana może natomiast sama ubiegać się o inną formę pomocy – świadczenie wspierające, jeżeli, oczywiście, spełni wymagane przepisami warunki. Taką możliwość wprowadziła obowiązująca od 1 stycznia br. ustawa z 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym. Na jej podstawie dokonano również szeregu zmian w innych przepisach, m.in. w ustawie z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Świadczeniami opiekuńczymi w niej przewidzianymi są zasiłek pielęgnacyjny i świadczenie pielęgnacyjne. Nie ma już wśród nich specjalnego zasiłku opiekuńczego.
Kto może ubiegać się o świadczenie wspierające?
O świadczenie wspierające może się ubiegać osoba niepełnosprawna (lub niezdolna do pracy), która skończyła 18 lat oraz posiada decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia na poziomie od 70 do 100 punktów w skali potrzeby wsparcia. Wniosek o wydanie decyzji należy złożyć w wojewódzkim zespole do spraw orzekania o niepełnosprawności właściwym ze względu na miejsce stałego pobytu.
Jaka jest wysokość świadczenia wspierającego?
Wypłatą świadczenia wspierającego będzie się zajmował ZUS. Wyniesie ono:
- 220% renty socjalnej, jeżeli potrzebę wsparcia określono na poziomie od 95 do 100 punktów;
- 180% renty socjalnej – od 90 do 94 punktów;
- 120% renty socjalnej – od 85 do 89 punktów;
- 80% renty socjalnej – od 80 do 84 punktów;
- 60% renty socjalnej – od 75 do 79 punktów;
- 40% renty socjalnej – od 70 do 74 punktów.
W 2023 r. renta socjalna wynosiła 1588,44 zł brutto, a zatem maksymalna kwota świadczenia sięgnie kwoty 3494,57 zł, natomiast minimalna wyniesie 635,38 zł. W pierwszej kolejności – jeszcze w tym roku – świadczenie wspierające otrzymają osoby z największą potrzebą wsparcia – od 87 do 100 pkt.
Co od stycznia 2024 r. się zmieniło w świadczeniu pielęgnacyjnym?
Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne przysługuje z tytułu sprawowania opieki nad osobą w wieku do ukończenia 18. roku życia legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami:
- konieczności stałej lub długotrwałej opieki
- lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji
- oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Kto może otrzymać świadczenie pielęgnacyjne?
Świadczenie to może być przyznane: matce albo ojcu, innym osobom, na których zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, opiekunowi faktycznemu dziecka, rodzinie zastępczej, osobie prowadzącej rodzinny dom dziecka, dyrektorom: placówki opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówki opiekuńczo-terapeutycznej albo interwencyjnego ośrodka preadopcyjnego.
Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje w wysokości 2988,00 zł miesięcznie. Kwota ta podlega corocznej waloryzacji. Świadczenie będzie przysługiwało na każde uprawnione dziecko w rodzinie, a nie, jak dotąd, tylko na jedno. W razie śmierci osoby, na którą zostało przyznane świadczenie pielęgnacyjne, jej opiekun zachowa prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do ostatniego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć osoby wymagającej opieki.
Kiedy nie przysługuje świadczenie pielęgnacyjne?
Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego nie jest powiązane, tak jak to było poprzednio, z rezygnacją z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Dotyczy to również rolników i domowników, którzy nie muszą rezygnować z prowadzenia gospodarstwa lub pracy w nim.
Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje m.in. wtedy, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego, albo gdy osoba wymagająca opieki została umieszczona lub przebywa w domu pomocy społecznej, zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub zakładzie karnym. Pobieranie emerytury lub renty nie stanowi już okoliczności wykluczającej przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego.
Świadczenie pielęgnacyjne na starych zasadach jeszcze funkcjonuje?
Artykuł 63 ustawy o świadczeniu wspierającym przewiduje zachowanie praw nabytych do wcześniej przyznanych świadczeń pielęgnacyjnych oraz specjalnych zasiłków opiekuńczych. Można je będzie pobierać na zasadach obowiązujących do końca ubiegłego roku. Dotychczasowe przepisy będą obowiązywały względem opiekunów, którzy nabyli prawo do świadczenia pielęgnacyjnego do 31 grudnia 2023 roku. Ta zasada dotyczy także tych, którzy będą ubiegać się o świadczenie pielęgnacyjne, a byli uprawnieni do niego do 31 grudnia 2023 roku, ale utracili to prawo w związku z upływem ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub jej stopniu.
Warunkiem ponownego przyznania świadczenia pielęgnacyjnego będzie złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym upłynął termin ważności dotychczasowego orzeczenia. Następnie trzeba będzie złożyć wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w ciągu 3 miesięcy, licząc od wydania orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo o niepełnosprawności.
W razie pobierania świadczenia pielęgnacyjnego na dotychczasowych zasadach opiekun osoby niepełnosprawnej nie będzie mógł podejmować żadnej pracy (w tym prowadzenia gospodarstwa i pracy w nim) ani dorobić do świadczenia. Pozostająca pod jego opieką osoba z niepełnosprawnościami nie będzie natomiast mogła otrzymać świadczenia wspierającego. Opiekun osoby niepełnosprawnej będzie mógł jednak zmienić decyzję i przejść na nowe zasady pobierania świadczenia pielęgnacyjnego.
Także na mocy poprzednio obowiązującego art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych, świadczenie pielęgnacyjne przysługiwało opiekunowi osoby niepełnosprawnej, jeśli niepełnosprawność powstała najpóźniej do 25. roku życia. Jednak przepis w tym zakresie został uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z konstytucją i w efekcie świadczenie było przyznawane również na osoby, u których niepełnosprawność powstała w późniejszym okresie życia.
Świadczenie pielęgnacyjne nie przysługiwało m.in. wówczas, gdy osoba sprawująca opiekę miała ustalone prawo do emerytury lub renty (z wyjątkiem renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy). Tak więc autor pytania do naszej redakcji nie mógł nabyć prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu opieki nad matką na starych zasadach i nie może tego zrobić także obecnie.
Alicja Moroz
fot. Canva
