Każdy posiadacz rzeczy, a więc zarówno samoistny, jak i zależny (np. dzierżawca, najemca) ma prawo do spokojnego, niczym niezakłóconego posiadania. Według art. 342 k.c. nikomu nie wolno samowolnie naruszać posiadania, chociażby było ono w złej wierze. W razie takiego naruszenia jest on uprawniony do skorzystania z ochrony. Kodeks cywilny przewiduje dwie jej postacie: ochronę ze strony samego posiadacza (art. 343 k.c.) oraz w drodze sądowej. Ta pierwsza może przybrać postać bądź obrony koniecznej, bądź samopomocy. W orzeczeniu z 27 marca 1968 r. Sąd Najwyższy stwierdził, że obronę konieczną można zastosować w celu odparcia samowolnego naruszenia posiadania. Musi to być natychmiastowa obrona przed bezpośrednim zamachem na mienie posiadacza, nie zaś działanie następujące po dokonanym naruszeniu.
Posiadacz w przypadku naruszenia jego posiadania może skorzystać także z dozwolonej samopomocy. Z art. 343 § 2 k.c. wynika, że dopuszczalne jest wprawdzie przywrócenie własnym działaniem stanu poprzedniego, jednakże pod warunkiem, że między naruszeniem posiadania a przywróceniem do stanu poprzedniego upłynął bardzo krótki czas.
Praktyczne znaczenie obrony koniecznej i dozwolonej samopomocy jest jednak znikome. W przypadku naruszenia posiadania najczęściej korzysta się z drogi sądowej. Ochrona posiadania realizowana jest za pomocą tzw. skargi posesoryjnej w postępowaniu odrębnym, uregulowanym w Kodeksie postępowania cywilnego. Powództwo należy wytaczać do sądu właściwego według miejsca położenia nieruchomości. W postępowaniu tym sąd nie bada stanu prawnego, a jedynie ostatni stan spokojnego posiadania i fakt jego naruszenia. Użyte w art. 344 k.c. wyrażenie „spokojne posiadanie” wskazuje na istnienie wymogu, aby posiadanie przez daną osobę było stanem trwałym.
Istotnym zagadnieniem jest także naprawienie szkody powstałej w wyniku naruszenia posiadania (np. naprawa zniszczonego budynku, w którym prowadzona była hodowla). Roszczenie posesoryjne nie obejmuje bowiem żądań odszkodowawczych. Przywrócenie stanu poprzedniego nie zawiera obowiązku np. odbudowy rozebranego budynku, gdy w wyniku naruszenia rzecz została uszkodzona lub zniszczona.
