Ośrodki Produkcji Rolnej czyli nowe PGR-y według Ministerstwa Rolnictwa

Aktualnie projekt ustawy został skierowany do uzgodnień międzyresortowych. Ministerstwo planuje, aby w tym miesiącu trafił on do Komitetu Stałego Rady Ministrów, następnie pod obrady rządu i parlamentu. Według założeń resortu rolnictwa zmieniona ustawa miałaby wejść w życie jeszcze w tym roku.

Jednym z najważniejszych nowych jej elementów będzie art. 24b. pkt 1. Zakłada on, że Dyrektor Generalny Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, za zgodą ministra rolnictwa będzie mógł „wyodrębnić z Zasobu nieruchomości, które wraz z innymi składnikami mienia tworzą nierozerwalną zorganizowaną całość gospodarczą o powierzchni co najmniej 300 ha, której podział byłby nieuzasadniony ekonomicznie. Te wyodrębnione części mają nazywać się  Ośrodkami Produkcji Rolnej. Projekt zakłada, że takim Ośrodkiem gospodaruje KOWR oraz, że będzie on mógł zawierać umowę jego dzierżawy z osobami fizycznymi bądź prawnymi.

W ten sposób ministerstwo chce dać sobie możliwość prawną zachowania dużych gospodarstw w całości i nie kierowania ich do parcelacji.

Wspólnie z KOWR kierownictwo resortu rolnictwa uznało, że w uzasadnionych sytuacjach mogą zdarzyć się przypadki, kiedy warto będzie w nienaruszonej substancji pozostawić duże ośrodki produkcji rolnej. Chodzi przede wszystkim o te utworzone na bazie majątku Skarbu Państwa a będące w dzierżawie. Gospodarstwa, w których funkcjonuje spora ilość budynków inwentarskich i produkcyjnych, utrzymywane są znaczne ilości inwentarza oraz maszyn i wyposażenia, które dla zachowania walorów produkcyjnych potrzebują odpowiedniego areału. Mowa więc o wszelkich przypadkach, kiedy niemożliwe jest podzielenie majątku Skarbu Państwa na potrzeby zaspokojenia podstawowej zasady polityki rolnej państwa jaką jest wspieranie gospodarstw rodzinnych i indywidualnych.

• Resort rolnictwa chce na bazie dużych gospodarstw, które dzierżawią ziemię od państwa, utworzyć Ośrodki Produkcji Rolnej 

Ośrodki Produkcji Rolnej tworzone będą tam, gdzie dostępny areał ziemi przekracza 300 ha i kończą się umowy dzierżawy gruntów i budynków. Nowo utworzone OPR na wniosek dyrektora KOWR i za zgodą ministra mają trafiać na przetargi, których zwycięzcy będą podpisywać nowe umowy dzierżawy. Projekt ustawy zakłada jednak pewne kryteria i warunki, których spełnienie umożliwi podpisanie nowych umów z KOWR.

W przetargu będzie mogła wziąć udział osoba fizyczna bądź prawna, która: „co najmniej przez okres 15 lat prowadziła gospodarstwo rolne na gruntach Zasobu o powierzchni co najmniej 100 ha, daje rękojmię należytego prowadzenia w rozumieniu przepisów o kształtowaniu ustroju rolnego”. Projekt ministerstwa zakłada, że umowa dzierżawy będzie zawierana na okres 30 lat.

Propozycja ta już została krytycznie oceniona przez Krajową Radę Izb Rolniczych i możliwe, że w toku prac legislacyjnych okres ten zostanie zmniejszony. W umowie mają być dokładnie określone warunki prowadzenia działalności rolniczej na przedmiocie dzierżawy, przypadki pozwalające na wypowiedzenie jej przed upływem czasu, na jaki została zawarta oraz sytuacje umożliwiające zmianę wysokości czynszu dzierżawnego.

Ministerstwo daje sobie także możliwość określenia minimalnej ilości pracowników, jaką zobowiązany będzie zatrudniać dzierżawca Ośrodka Produkcji Rolnej. Po upływie terminu umowy dzierżawy KOWR będzie mógł ją przedłużać, ale na okresy nie dłuższe niż 5 lat.

Projekt zakłada także, że do umów dzierżawy nie będzie miał zastosowania art. 661 Kodeksu cywilnego. Paragraf ten zakłada, że po 30 latach umowa przechodzi na czas nieokreślony. Tak dzieje się w tej chwili w przypadku umów dzierżawy gruntów rolnych należących do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa zawieranych na początku lat 90. Utrudnia to gospodarowanie rolnikom-dzierżawcom, ponieważ praktycznie uniemożliwia zawieranie nowych umów kredytowych z bankami oraz zaciąganie innych zobowiązań. W przypadku dzierżawy OPR nie będzie miał także zastosowania art. 38 ustawy o gospodarowaniu gruntami rolnymi Skarbu Państwa, który dawał prawo nabycia przed zakończeniem okresu dzierżawy.

KOWR zapewnia też, że jego działania prowadzone są w taki sposób, aby ułatwić produkcję rolnikom na dzierżawionych już gruntach.

KOWR od 1 września 2017 r. przyjął 336 wniosków o przedłużenie umów dzierżawy gruntów powyżej 50 ha. Gospodarstwa złożyły 273 wnioski, pozostałe pochodziły od osób fizycznych. W 26 przypadkach dyrektorzy oddziałów terenowych KOWR odmówili udzielenia zgody na przedłużenie dzierżawy. Obecnie na dalsze gospodarowanie na państwowych gruntach nie mają szans ci dzierżawcy, którzy nie wyłączyli 30% ziemi, jeśli dzierżawili z Zasobu, więcej niż 428 ha. Możliwość taką wprowadziła ustawa z 16 września 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa.

W przypadku tych rolników, którzy dokonali wyłączenia, dzierżawa gruntów będących w ich posiadaniu ponad 30 lat przedłużona jest na czas nieokreślony. KOWR zapewnia, że każdy przypadek przedłużania umów dzierżawy powyżej 50 ha traktuje indywidualnie. Dzierżawa przedłużana jest na okres do 8 lat jednak ma ona wartość deklaratywną.

Formalnie KOWR taką umowę może wypowiedzieć niemal w dowolnym momencie po zakończonych zbiorach, jednak, jak zapowiada, nie zamierza robić użytku z art. 661 K.c., o ile dzierżawca wywiązuje się z warunków umowy. 

Tomasz Ślęzak