Główny Inspektorat Ochrony Środowiska przekazał „Tygodnikowi”, iż w tym roku do kontroli wytypowano po 60 podmiotów w każdym wojewódzkim inspektoracie ochrony środowiska i delegaturze WIOŚ. W skali kraju skontrolowanych zostanie więc 3000 gospodarstw, w tym prowadzące działy specjalne produkcji rolnej.
Co sprawdzają inspektorzy?
- wykorzystanie nawozów na glebach zamarzniętych, zalanych wodą, nasyconych wodą lub przykrytych śniegiem, w pobliżu wód powierzchniowych, na terenach o dużym nachyleniu,
- okresy nawożenia,
- warunki przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowanie z odciekami,
- dawki i sposoby nawożenia azotem.
Ponadto inspektorzy IOŚ kontrolują przestrzeganie innych przepisów, określonych w ustawach z zakresu ochrony środowiska oraz w decyzjach administracyjnych, precyzujących warunki korzystania ze środowiska, jeżeli zakres i skala prowadzonej działalności rolniczej wymaga pozwolenia. Przykładowo, kontrolowane są zagadnienia dotyczące gospodarki odpadami, gospodarki wodno-ściekowej, emisji do powietrza.
W 2018 r. w odwiedzonych przez Inspekcje gospodarstwach stwierdzono głównie naruszenia:
- warunków przechowywania nawozów naturalnych oraz postępowania z odciekami,
- wielkości rocznych dawek nawozów naturalnych oraz sposobów nawożenia,
- przekroczenia maksymalnych dawek azotu określonych w planie nawożenia azotem,
- nieopracowania planu nawożenia lub jego przestrzegania,
- przekroczenia maksymalnych dawek azotu określonych w planie nawożenia azotem,
- braku dokumentowania lub niewłaściwy sposobu dokumentowania realizacji programu.
Sankcje Inspekcji
Zapytaliśmy Inspekcję o to, jakie sankcje grożą rolnikom za niestosowanie się do wymogów programu azotanowego. Z odpowiedzi wynika, iż za stwierdzone podczas kontroli naruszenia WIOŚ (zgodnie z art. 109 ustawy Prawo wodne), rolnik może otrzymać decyzję nakazującą usunięcie w określonym terminie nieprawidłowości, ale nie zawsze. Inspekcja ma prawo także wydać decyzję ustalającą obowiązek uiszczenia opłaty. Dotyczy to nieprawidłowości związanych z:
- stosowaniem nawozów niezgodnie z przepisami,
- przechowywaniem odchodów zwierzęcych niezgodnie z przepisami,
- prowadzeniem dokumentacji realizacji programu działań niezgodnie z przepisami,
- brakiem planu nawożenia azotem, jeżeli jest wymagany.
Niezależnie od powyższego, na podstawie przepisów ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, Inspekcja może także wydać zarządzenie pokontrolne oraz nałożyć grzywnę w drodze mandatu karnego lub zastosować pouczenie. To, czy będzie to sankcja w postaci opłaty, czy grzywna w drodze mandatu karnego, czy też pouczenie, zależy od decyzji inspektora WIOŚ. Podejmując decyzję, kieruje się on ustaleniami podczas kontroli, biorąc pod uwagę stwierdzone naruszenia, ich wpływ na środowisko oraz obowiązujące przepisy.
Maksymalne stawki opłat w 2019 r. wynoszą:
- 2040 zł – za stosowanie nawozów niezgodnie z przepisami,
- 3060 zł – za przechowywanie odchodów zwierzęcych niezgodnie z przepisami,
- 510 zł – za prowadzenie dokumentacji realizacji programu działań niezgodnie z przepisami,
- 510 zł – za brak planu nawożenia azotem, jeżeli jest wymagany.
Sankcje ARiMR
Kontrole dotyczące spełniania wymagań programu azotanowego przeprowadzają także pracownicy ARiMR lub firmy, którym instytucja ta zleci wykonanie kontroli. Sprawdzają oni przestrzeganie programu w ramach zasady wzajemnej zgodności, na podstawie której wypłacane są płatności obszarowe. w tym zakresie sposób kontroli przebiega, jak dotychczas. Do weryfikacji dochodzą jedynie wymogi z programu azotanowego.
Wymiar sankcji za nieprzestrzeganie norm i wymogów uzależniony jest od wielu czynników. Podstawowe rozróżnienie to określenie, czy niezgodność wynika z zaniedbania rolnika (nieumyślność), czy winy rolnika.
Wysokość sankcji, czyli procent obniżenia płatności, zależy od rodzaju i skali naruszenia. Aby ocenić skalę naruszenia, każda niezgodność oceniana jest pod kątem trzech kryteriów: zasięgu, dotkliwości oraz trwałości. W przypadku, gdy stwierdzona niezgodność wynika z zaniedbania ze strony rolnika, obniżka wynosi 3% całkowitej kwoty płatności, może ona jednak zostać obniżona do 1% lub zwiększona do 5%. W przypadku, gdy rolnik celowo dopuści się stwierdzonej niezgodności, traci 20% płatności. Jednakże ARiMR może, na podstawie oceny przedłożonej przez organ kontroli w raporcie z czynności pokontrolnych, podjąć decyzję o obniżeniu procentu do wysokości nie mniejszej niż 15% lub zabraniu całkowitej kwoty dopłat.
Obowiązki gospodarstw w zależności od wielkości gospodarstwa i skali produkcji:
Gospodarstwa poniżej 10 ha i posiadające mniej niż 10 DJP: - przestrzegają zasad wymogów dotyczących terminów i zasad stosowania nawozów zawierających azot oraz gospodarują zgodnie z zasadami wzajemnej zgodności,
- nie mają obowiązku prowadzenia dokumentacji opracowania planu nawożenia azotem lub wyliczania maksymalnych dawek azotu oraz nie muszą prowadzić ewidencji stosowania nawozów zawierających azot.
Gospodarstwa posiadające równo lub powyżej 10 ha UR lub utrzymujące zwierzęta w liczbie równej lub większej 10 DJP wg stanu średniorocznego mają obowiązek:
- prowadzić ewidencję stosowania nawozów zawierających azot,
- przestrzegania wyliczonych maksymalnych dawek azotu dla upraw lub posiadania planu nawożenia azotem dla upraw (corocznie).
Gospodarstwa posiadające powyżej 100 ha UR lub prowadzące uprawy intensywne na GO powyżej 50 ha lub utrzymujące zwierzęta powyżej 60 DJP wg stanu średniorocznego mają obowiązek prowadzić:
- ewidencję stosowania nawozów zawierających azot,
- opracować i posiadać corocznie plan nawożenia azotem dla każdej działki i stosować się do tego planu.
Gospodarstwa wielkotowarowe mają obowiązek:
- prowadzić ewidencję stosowania nawozów zawierających azot,
- sporządzić pełen plan nawożenia na podstawie wyników analizy gleby i dać go do zaopiniowania OSChR.
Magdalena Szymańska
