Są one skutkiem przyjętej przez Radę Ministrów ds. Rolnictwa i Parlament Europejski części tzw. rozporządzenia zbiorczego odnoszącej się do rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich. Rozporządzeniem tym mają zostać zmienione: rozporządzenie finansowe regulujące realizację budżetu UE i 15 aktów sektorowych (m.in. z dziedziny rolnictwa).
Dopłaty bezpośrednie mogą zostać przeznaczone na dotacje dla rolników w ramach PROW i odwrotnie
Państwa członkowskie mogą dostosowywać wsparcie w ramach WPR do ich specyficznych potrzeb. Chodzi o przenoszenie środków finansowych z puli na płatności bezpośrednie do ich programów dotyczących rozwoju obszarów wiejskich i odwrotnie, pod warunkiem, że żadna taka decyzja nie będzie pociągać za sobą zmniejszenia kwot przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich.
Rozporządzenie wprowadza również bardziej przejrzyste zasady dotyczące interwencji na rynkach, dzięki którym Komisja Europejska może reagować szybko na niedoskonałości rynku bez konieczności uciekania się do publicznej interwencji lub prywatnego przechowywania.
Państwa członkowskie mają mieć z kolei większą elastyczność wspierania konkretnych sektorów o dużym znaczeniu gospodarczym, społecznym lub środowiskowym w ramach dobrowolnego systemu wsparcia związanego z produkcją. Będą mogły to robić nawet wówczas, gdy sektory te nie znajdą się w kryzysowej sytuacji. Państwa członkowskie będą mogły stosować dobrowolne wsparcie związane z produkcją do 2020 r. w odniesieniu do tych sektorów, którym takie wsparcie przyznano we wcześniejszym okresie referencyjnym.
- Unijni urzędnicy proponują wsparcie na rzecz wzmocnienia pozycji rolnika w łańcuchu dostaw żywności. Zgodnie z nowymi zasadami klauzule dotyczące podziału wartości (tak jak to odbywa się np. w przypadku buraków cukrowych) mogą być negocjowane przez każdy z sektorów produktów.
Nowe rozporządzenie kładzie również nacisk na wspieranie młodych rolników. Młody rolnik, jak dotychczas ma oznaczać osobę, która w chwili składania wniosku ma nie więcej niż 40 lat, posiada odpowiednie umiejętności i kwalifikacje zawodowe i po raz pierwszy rozpoczyna działalność w gospodarstwie rolnym jako kierujący tym gospodarstwem. Rozpoczynanie działalności może odbywać się samodzielnie lub wspólnie z innymi rolnikami, niezależnie od formy prawnej tej działalności.
Istotną zmianą jest zwiększenie dodatkowych płatności z 25% do 50% i zagwarantowania wszystkim młodym rolnikom prawa do ich otrzymywania przez pełny okres pięciu lat, niezależnie od tego, kiedy wystąpią o nie z wnioskiem w ciągu pierwszych pięciu lat prowadzenia działalności. Państwa członkowskie powinny ułatwiać młodym rolnikom dostęp do pełnego okresu pięciu lat płatności dla młodych rolników, również w przypadkach, gdy młodzi rolnicy nie wystąpili z wnioskiem o wsparcie bezpośrednio po rozpoczęciu działalności. W celu dalszego zwiększania szans młodych rolników na udział w sektorze rolnym, państwa członkowskie powinny mieć możliwość decydowania o zwiększeniu wartości procentowej stosowanej do obliczenia kwoty płatności dla młodych rolników w granicach od 25% do 50%, niezależnie od stosowanej metody obliczenia. Decyzja taka powinna pozostawać bez uszczerbku dla limitu 2% ich krajowego pułapu dla płatności bezpośrednich na potrzeby finansowania płatności dla młodych rolników.
Prostsze zasady dywersyfikacji upraw i zazielenienia
Od 2018 roku mają też obowiązywać prostsze zasady dotyczące dywersyfikacji upraw i dodatkowe trzy nowe typy obszarów proekologicznych. Planuje się uprościć zwolnienie z obowiązku dywersyfikacji oraz zachowania obszarów proekologicznych dla gospodarstw, które więcej niż 75% gruntów ornych wykorzystują do produkcji traw lub innych pastewnych roślin zielnych, do uprawy roślin strączkowych lub upraw rosnących pod wodą, lub do gruntów będących głównie gruntami ugorowanymi lub trwałymi użytkami zielonymi. Do tej pory zwolnienie ich dotyczyło, jeśli pozostałe grunty orne nie przekraczały powierzchni 30 ha. Ten limit 30 ha ma być zniesiony.
Odrębną uprawą do spełnienia wymogu dywersyfikacji staje się pszenica orkiszowa (Triticum spelta). Wykaz rodzajów obszarów proekologicznych zostanie natomiast poszerzony o miskanta (Miscanthus) i rożnika przerośniętego (Silphium perfoliatum). Mając na uwadze fakt, że rodzaj pokrywy roślinnej może pozytywnie wpływać na wkład gruntów ugorowanych w różnorodność biologiczną, za odrębny rodzaj obszarów proekologicznych ma uznawać się też grunty ugorowane z roślinami miododajnymi. Dla tych obszarów będą ustanowione współczynniki ważenia, które będą odzwierciedlać ich różne znaczenie dla różnorodności biologicznej. Wprowadzenie dodatkowych rodzajów obszarów proekologicznych wymaga dostosowania obowiązujących współczynników ważenia dla obszarów objętych uprawami wiążącymi azot i obszarów z zagajnikami. Chodzi o zachowanie równowagi między wszystkimi rodzajami obszarów proekologicznych.
Ponadto, państwa członkowskie mogą zadecydować, że za trwałe użytki zielone niezbędne do zazielenienia uznaje się:
- grunty, które nie były zaorane przez co najmniej pięć lat, pod warunkiem, że dane grunty są wykorzystywane do uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych rozsiewających się naturalnie (samosiewnych) lub uprawianych (wysiewanych) oraz że grunty te nie były objęte płodozmianem danego gospodarstwa rolnego przez okres co najmniej pięciu lat;
- inne gatunki, takie jak krzewy lub drzewa, które służą do wytwarzania paszy dla zwierząt na obszarach, na których trawy i inne zielne rośliny pastewne są roślinnością dominującą;
- grunty nadające się do wypasu w przypadkach, gdy trawy i inne zielne rośliny pastewne nie są roślinnością dominującą lub nie występują na obszarach wypasu.
Zmiany w podejściu do rolnika aktywnego zawodowego i dla tych, którzy działalność rolniczą ma charakter marginalny
Nowe przepisy mniej restrykcyjnie podchodzą do definicji rolnika aktywnego zawodowo. Od 2013 r. państwa członkowskie nie powinny przyznawać płatności bezpośrednich osobom, dla których działalność rolnicza ma charakter marginalny.
Do wykazania, że tak nie jest, stosowano trzy kryteria. Roczna kwota płatności bezpośrednich w przypadku rolnika aktywnego zawodowo musi wynosić co najmniej 5% całości przychodów uzyskanych z działalności pozarolniczej w ostatnim roku obrotowym, przychody z działalności rolniczej powinny stanowić co najmniej 1/3 wszystkich przychodów danego podmiotu. Główną działalnością gospodarczą lub przedmiotem tej działalności powinno być wykonywanie działalności rolniczej. Państwa członkowskie mają obecnie możliwość decydowania o udostępnieniu tylko jednego lub dwóch kryteriów do celów udowodnienia, że dana osoba jest rolnikiem aktywnym zawodowo. Przepisy po raz pierwszy dają też rolnikom prawo domagania się pisemnych umów na dostawy.
Do wykazania, że tak nie jest, stosowano trzy kryteria. Roczna kwota płatności bezpośrednich w przypadku rolnika aktywnego zawodowo musi wynosić co najmniej 5% całości przychodów uzyskanych z działalności pozarolniczej w ostatnim roku obrotowym, przychody z działalności rolniczej powinny stanowić co najmniej 1/3 wszystkich przychodów danego podmiotu. Główną działalnością gospodarczą lub przedmiotem tej działalności powinno być wykonywanie działalności rolniczej. Państwa członkowskie mają obecnie możliwość decydowania o udostępnieniu tylko jednego lub dwóch kryteriów do celów udowodnienia, że dana osoba jest rolnikiem aktywnym zawodowo. Przepisy po raz pierwszy dają też rolnikom prawo domagania się pisemnych umów na dostawy.
Unijne rozporządzenie wprowadza także ulepszenia w systemach ubezpieczeń. Polegają one na możliwości wypłacania odszkodowań rolnikom, którzy ponieśli straty w produkcji już na poziomie co najmniej 20%. Ten zapis dotyczy jednak sytuacji, gdy system ubezpieczenia jest powiązany z PROW. Polska nie stosuje takich rozwiązań.
Magdalena Szymańska
