Ile gruntów wrócić do KOWR z trzydziestek?
W latach 2024 - 2033 kończy się 155 umów dzierżawy obejmujących 81 tys. ha dla których dzierżawcy odrzucili propozycję wyłączenia 30% gruntów. Ministerstwo rolnictwa zapewnia, że powierzchnia ta będzie przeznaczona do ponownego rozdysponowania i w pierwszej kolejności, zgodnie z obowiązującymi przepisami, będzie skierowana do rolników indywidualnych.
Posiedzenie sejmowej komisji rolnictwa zostało zwołane na wniosek posłów Prawa i Sprawiedliwości, którzy domagali się wyjaśnień w sprawie skutków realizacji przez KOWR zarządzenia 54/2024/ Z Dyrektora Generalnego KOWR z dnia 3.10.2024 r. dotyczącego dzierżaw.
– W tym roku kończy się wiele dzierżaw z tzw. trzydziestek i te grunty powinny zostać zagospodarowane przez rolników indywidualnych. A w tej sprawie nie ma jasnego stanowiska MRiRW – mówiła w Sejmie, w imieniu wnioskodawców zwołania komisji, Anna Gembicka posłanka PiS.
Wiceminister rolnictwa Jacek Czerniak poinformował, że w MRiRW trwają obecnie prace nad ustawą o dzierżawach. Proponowane zmiany uregulują sposób zawierania umowy dzierżawy rolniczej, zasady płatności czynszu, prawa i obowiązki stron umowy dzierżawy rolniczej, a także kwestie następstwa prawnego i sposób rozwiązywania takiej umowy.
Dzierżawa ziemi z KOWR - dlaczego zmieniono przepisy?
W odpowiedzi na konkretne pytanie dotyczące skutków zarządzenia 54. zauważył, że o jego skutkach będzie można mówić dopiero za jakiś czas.
– Na wielu spotkaniach była podnoszona kwestia potrzeby ujednolicenia przepisów dotyczących umów dzierżawy i wyłączeń gruntów do odrębnego zagospodarowania. Wydaje się, że zarządzenie dyrektora generalnego KOWR ujednoliciło te przepisy – tłumaczył wiceminister Czerniak.
Do zmiany przepisów nakłoniła również kontrola Najwyższej Izby Kontroli, która wskazała na istnienie uzasadnionych przesłanek do zmiany dotychczas stosowanych przez KOWR zasad postępowania odnośnie długości okresu dzierżawy nieruchomości rolnych Zasobu oraz wyłączania z przedmiotu dzierżawy gruntów w trakcie trwania umowy.
Zdaniem MRiRW, dotychczasowe regulacje w tym zakresie, wynikające z treści zarządzenia Generalnego KOWR z 2023 r., wzbudzały różne kontrowersje, zarówno wśród dzierżawców, jak i organizacji reprezentujących rolników. Osoby prawne, jak też osoby fizyczne, które nie posiadają statusu rolnika indywidualnego, niejednokrotnie zainteresowane są przedłużeniem okresu dzierżawy na dłuższy czas, m.in. w celu realizacji zamierzeń inwestycyjnych poprawiających efektywność gospodarowania.
Natomiast dzierżawcy, którzy wyrazili zgodę na wyłączenie z umowy dzierżawy gruntów stanowiących 30% powierzchni użytków rolnych na podstawie ustawy z 2011 r. albo dokonali takich wyłączeń na podstawie zapisów umownych, czy też w momencie przedłużenia umowy - podnosili kwestie stosowania przez KOWR kolejnych wyłączeń gruntów z umowy, podkreślając, iż działania KOWR w ten sposób destabilizują funkcjonowanie gospodarstw rolnych, w szczególności z produkcją zwierzęcą. Tymczasem obecnie kwestia wspierania gospodarstw prowadzących produkcję zwierzęcą stała się szczególnie istotna. Wynika to z obserwowanego w ostatnim czasie spadku tej produkcji i pogłowia.
Dzierżawa ziemi z KOWR - jakie przepisy obecnie obowiązują?
Zgodnie z zarządzeniem nr 54/2024/Z Dyrektora Generalnego KOWR wprowadzone zostały następujące zmiany:
- dopuszczenie możliwości wydłużania umów dzierżawy na okres od 10 lat do 20 lat dla wszystkich dzierżawców (z uwzględnieniem okresu pozostającego do wygaśnięcia umowy). Wydłużanie umów na wskazane wyżej okresy stanowi obecnie generalną zasadę przy rozpatrywaniu przez KOWR wniosków dzierżawców. W uzasadnionych przypadkach wydłużenie umowy dzierżawy może nastąpić na okres krótszy niż do 10 lat lub dłuższy niż do 20 lat. Przedłużenie umowy obejmującej powierzchnię powyżej 300 ha wymaga uprzedniej zgody Dyrektora Generalnego KOWR, z wyjątkiem przypadków kiedy dzierżawca wnioskuje o wydłużenia umowy o okres krótszy niż do 10 lat (z uwzględnieniem okresu pozostającego do wygaśnięcia umowy),
- ujednolicenie zasad wyłączania kolejnych gruntów z umów, z których dokonano wyłączenia części dzierżawionych nieruchomości na podstawie ustawy z 2011 r. (tj. gruntów stanowiących 30% powierzchni użytków rolnych) lub na podstawie zapisów umownych albo w momencie przedłużenia umowy. Zarządzenie nr 54/2024/Z stwarza możliwość realizacji przez KOWR wyłączeń z umów dzierżawy gruntów do odrębnego zagospodarowania (głównie na potrzeby gospodarstw rodzinnych) o powierzchni przekraczającej 30% powierzchni pierwotnie wydzierżawionej. W szczególne uzasadnionych przypadkach wskazanych w zarządzeniu nr 54, możliwe jest dokonanie wyłączenia z umowy dzierżawy dodatkowych gruntów (obok zrealizowanych już wyłączeń 30%), do 10% powierzchni użytków rolnych znajdujących się aktualnie w dzierżawie. Wskazany w zarządzeniu nr 54 limit wyłączeń z umowy dzierżawy obejmujący 50% powierzchni pierwotnie wydzierżawionej ma zastosowanie do przypadków, gdy z umowy w trakcie jej trwania dokonano już wyłączenia gruntów stanowiących co najmniej 30% powierzchni pierwotnie wydzierżawionej, a dodatkowe wyłączenie gruntów do 10% powierzchni użytków rolnych znajdujących się aktualnie w dzierżawie, wraz z wszystkimi pozostałymi wyłączeniami dokonanymi dotychczas, nie doprowadzi do redukcji powierzchni przedmiotu umowy dzierżawy o więcej niż 50% powierzchni pierwotnie wydzierżawionej.
– W tym miejscu należy podkreślić, iż każda umowa dzierżawy podlega odrębnej analizie, w szczególności pod względem zasadności jej kontynuowania w dotychczasowym lub zmienionym kształcie i przy uwzględnieniu sytuacji dzierżawcy (m.in. profil prowadzonej produkcji rolniczej, areał gruntów stanowiący zaplecze bazy paszowej i/lub wykorzystywanych do zagospodarowania odchodów zwierzęcych, wielkość zatrudnienia) oraz zapotrzebowanie na grunty ze strony okolicznych rolników – podkreślił wiceminister Czerniak.
Resort rolnictwa podkreślił, że jeżeli dzierżawca wywiązuje się z zobowiązań wynikających z umowy dzierżawy i nie ma przeszkód formalnoprawnych do jej wydłużenia, wniosek dzierżawcy rozpatrywany jest zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie wytycznymi. Dotychczasowe regulacje, które obowiązywały w KOWR, sprowadzały się do odmiennego traktowania rolników indywidualnych i podmiotów prawa handlowego przy wydłużaniu umów dzierżawy.
Sytuacja w rolnictwie a wyłączenia gruntów z KOWR
Mirosław Dackiewicz z Polskiej Federacji Rolnej i Krajowego Związku Pracodawców – Producentów Trzody Chlewnej POLPIG zauważył, że proces tzw. wyłączeń doprowadził do pogorszenia sytuacji sektora zwierzęcego w Polsce i przytoczył art. 32 Konstytucji, który mówi, że: Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny.
Z kolei Leszek Wicha z Dolnośląskiej Izby Rolniczej zauważył, także powołując się na Konstytucję, że zarządzenie KOWR nr. 54 łamie artykuł 23., który ustanawia rodzinne gospodarstwo rolne jako podstawę ustroju rolnego w Polsce.
– Ograniczenie dostępu indywidulanych rolników do ziemi przy jednoczesnym faworyzowaniu dużych podmiotów prawnych prowadzi do szeregu negatywnych skutków – kontynuował Wich.
– W dyskusji o dzierżawcach musimy pamiętać o jednym. Wzięli oni odpowiedzialność za zagospodarowanie zasobu po PGR. I to oni budowali i modernizowali ten zasób. Dziś są to przedsiębiorstwa rolne, które odgrywają ważną rolę w sektorze rolno-spożywczym naszego kraju – przekonywał Paweł Kaczmarek z firmy Top Farms.
– Zaczął się Nowy Rok i zaczęły się cyrki. Najpierw zarządzenie nr. 18 złamanie ustawy z 2011 r. przedłużamy wydawanie nieruchomości o rok. Potem kolejne zarządzenie nr. 54. Po co spółkom będziemy dawać na od 5 do 8 lat, damy im na 20 lat. To może zróbcie na 50 lat, albo na 99 lat – ironizował Tomasz Ognisty z Solidarność RI, który pytał dyrektora generalnego KOWR, czy jego zarządzenia piszą dzierżawcy.
Na zakończenie, bardzo momentami emocjonalnej dyskusji, o głos poprosił przedstawiciel rządu.
– Chciałbym pewne sprawy sprostować. Nie może być tak, że kłamstwo staje się prawdą. Zarządzenie nr. 54 dotyczy tylko tych dzierżawców, którzy wyłączyli tzw. trzydziestki. Kłamstwem jest, że dotyczy tych, którzy nie wyłączyli – powiedział wiceminister Czerniak.
– Duże niezrozumienie wkradło się w temat. Zarządzenie 54 nie ma nic wspólnego z dzierżawcami, którzy nie zgodzili się na wyłączenie 30%. Oni odpadają z konkurencji, my im dziękujemy i odbieramy ziemie – potwierdził Tomasz Ciodyk Zastępca Dyrektora Generalnego KOWR.
Kim są dzierżawcy ziemi z KOWR?
Z danych KOWR wynika, że dzierżawcami nieruchomości są zarówno osoby fizyczne, jak i prawne. Wg stanu na 30.09.2024 roku liczba umów dzierżawy zawartych z osobami fizycznymi wyniosła ok. 68,8 tys. i stanowiła 97% wszystkich umów dzierżawy, których liczba wyniosła ok. 70,7 tys. Natomiast z pozostającej w dzierżawie powierzchni 1 058,04 tys. ha, osoby fizyczne dzierżawiły ok. 704,5 tys. ha, tj. 67%.
Przeczytaj również:
wk
