Przewidują one, że w ramach krajowego systemu ewidencji producentów jeden numer identyfikacyjny będzie nadawany tylko w przypadku tych małżonków, którzy są współposiadaczami gospodarstwa rolnego. Natomiast jeżeli zarówno mąż, jak i żona prowadzą samodzielnie odrębne gospodarstwa rolne stanowiące zorganizowaną całość gospodarczą, będą mieli prawo do osobnego numeru identyfikacyjnego.
Trybunał Konstytucyjny orzekł na początku grudnia ubiegłego roku, iż przepis, który nie pozwala małżonkom uzyskać odrębnych numerów ewidencji producentów rolnych, w sytuacji gdy podpisali intercyzę i prowadzą odrębne gospodarstwa rolne, narusza konstytucyjną zasadę równości obywateli (art. 32 Konstytucji). Różnicuje bowiem sytuację małżonków oraz osób, które nie brały ślubu. Sędzia podkreślił, że ograniczenie to nie wynika także z przepisów unijnych. Trybunał nakazał więc zmianę przepisów w ciągu 18 miesięcy od opublikowania wyroku. Teraz nastąpił ten moment.
Źródłem wyroku TK stała się sprawa dotycząca małżonków, którzy wystąpili o nadanie numeru identyfikacyjnego. Żadne z nich nie podało we wniosku, że jest w związku małżeńskim. Wynikało to z faktu, że małżonkowie podpisali w 1996 r. umowę o rozdzielności majątku, tzw. intercyzę. Twierdzili też, iż prowadzą odrębne gospodarstwa rolne.
Początkowo, w 2004 r., oboje dostali odrębne numery, ale w 2010 r. warmińsko-mazurska ARiMR cofnęła numer nadany żonie. Tłumaczyła to tym, że oba wnioski o nadanie numerów nie były podpisane przez współmałżonków. Poza tym Agencja stwierdziła, że intercyza nie miała tutaj znaczenia, ponieważ zgodnie z ustawą o krajowym systemie ewidencji małżonkowie mogą mieć tylko jeden numer ewidencyjny.
Po przegranej sprawie w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym w Olsztynie kobieta złożyła skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Ten uznał jednak, że najpierw w tej kwestii musi się wypowiedzieć Trybunał Konstytucyjny.
Naczelny Sąd Administracyjny spytał więc Trybunał o zgodność z Konstytucją RP przepisu, na który powoływała się Agencja w Olsztynie. Spornym przepisem był art. 12 ust. 4 ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności.
Wątpliwości sądu dotyczyły sytuacji, gdy małżonkowie, tak jak w rozpatrywanej sprawie, podpisali intercyzę i prowadzą odrębne gospodarstwa rolne. Podczas rozprawy przed Trybunałem Prokurator Generalny zwrócił uwagę na to, że są sytuacje, w których małżonkowie, którzy spisali intercyzę, wciąż prowadzą wspólne gospodarstwo rolne oraz takie, gdy małżonkowie posiadający majątek wspólny prowadzą dwa odrębne gospodarstwa. Jest to źródłem nierówności małżonków oraz osób niepozostających w związku małżeńskim.
Przepisu bronił dyrektor Departamentu Baz Referencyjnych w ARiMR. Tłumaczył, że zakaz posiadania przez małżonków dwóch odrębnych numerów zapobiega nadużyciom polegającym na sztucznym podziale gospodarstw w celu otrzymania podwójnych dotacji. Nie potrafił jednak określić skali tego typu nadużyć w kraju.
Nowelizację ustawy o krajowym systemie ewidencji producentów rolnych przygotował Senat. Ustawa ma obowiązywać od stycznia 2015 roku. Nadane przed dniem wejścia w życie nowych przepisów numery identyfikacyjne i zaświadczenia o ich nadaniu zachowują ważność.
dr Magdalena Szymańska
