RPO domagał się wyjaśnień od Sądu Najwyższego
Rzecznik Praw Obywatelskich wiosną 2022 r. zwrócił się do Sądu Najwyższego o wyjaśnienie uzasadnień ustawy, które jego zdaniem były niejasne dla następców i wprowadzały wśród nich dezorientację. Chodziło o to, do kogo przynależy gospodarstwo, czy do majątku wspólnego, czy do majątku odrębnego każdego z małżonków.
Kto jest współwłaścicielem gospodarstwa po ślubie?
Reakcja RPO była uzasadniona, ponieważ w ostatnim czasie zostało zatwierdzonych kilka interpretacji, z których każda stanowiła o czymś innym.
Pierwsza z nich mówiła o tym, że do umowy przekazania gospodarstwa rolnego następcy należało stosować przepisy Kodeksu cywilnego o umowie darowizny. Tym sposobem własność gospodarstwa rolnego przekazana na następcę będącego w związku małżeńskim stawała się jego majątkiem odrębnym.
Kwestia ta była rozstrzygana w taki, a nie inny sposób, ponieważ zarówno umowa przekazania, jak i umowa darowizny, cechują się nieodpłatnym tytułem przeniesienia własności. Między umowami przekazania gospodarstwa i darowizny nie ma również znaczących różnic, gdyż mają jednolity charakter oraz przynoszą identyczne skutki.
Z innej interpretacji wynikało natomiast, że umowa przekazania gospodarstwa rolnego następcy stanowi składnik systemu emerytalnego i rentowego rolników oraz ma na celu uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Taki stan rzeczy, zdaniem RPO, wykluczał możliwość regulowania kwestii prawnych umowy przekazania gospodarstwa na podstawie przepisów znajdujących się w Kodeksie cywilnym. To samo miało dotyczyć umów darowizny.
RPO był za wspólnotą małżeńską po przekazaniu gospodarstwa
Z listu RPO skierowanego do SN wynikało, że jedyną interpretacją powinna być ta druga, ponieważ dzięki niej objęcie gospodarstw rolnych na zasadach małżeńskiej wspólności majątkowej umożliwiłoby małżonkom współtworzenie trwałej bazy materialnej pozwalającej im na zaspokojenie potrzeb rodziny, którą założyli lub założą. Dodatkowo RPO wskazał, że rozstrzygając kwestię zasadności powyższych interpretacji, nieodpłatność nie powinna być kluczowa, ponieważ nie jest cechą dominującą.
Co ustalił SN w sprawie wspólnoty majątkowej rolników?
Podczas posiedzenia Izby Cywilnej SN, które odbyło się w środę 21 czerwca 2023 r., stwierdzono, że gospodarstwo rolne przekazane następcy, jeśli ten następca jest w małżeństwie, wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków. Podstawą ustaleń była ustawa z 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin następcy pozostającemu w ustroju ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków.
Kiedy majątek nabyty po ślubie staje się współwłasnością?
Dla niektórych niejasna pozostaje również kwestia nabywania majątku po ślubie. Pomimo tego, że między małżonkami powstaje wspólność majątkowa, to nie wszystkie przedmioty majątkowe stają się wspólne.
Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Kiedy majątek nabyty po ślubie staje się współwłasnością?
Oprac. Justyna Czupryniak
