Od kilku tygodni ARiMR prowadzi kontrole w ramach płatności bezpośrednich za 2024 rok. Zapytaliśmy więc ARiMR o to, jak wyglądają kontrole w tym roku, co jest sprawdzane i jakie są sankcje za niespełnienie wymogów.
Dopłaty bezpośrednie: co ARiMR kontroluje u rolnika?
Jak wyjaśniła nam ARiMR, system kontroli obejmuje wszystkie warunki, kryteria i wymogi wynikające z przepisów prawa w zależności od wnioskowanej płatności. Celem kontroli na miejscu w ramach płatności bezpośrednich jest weryfikacja danych zadeklarowanych we wniosku o przyznanie płatności, ze stanem faktycznym, a tym samym zapewnienie prawidłowego wykorzystania środków finansowych.
Jakie są rodzaje kontroli ARiMR?
W przypadku płatności bezpośrednich mamy dwa rodzaje kontroli: kontrole administracyjne (podlega im 100% wniosków) oraz kontrole na miejscu (podlega im ok. 5% wniosków wytypowanych do kontroli).
Kontrola na miejscu w ramach płatności bezpośrednich do gruntów rolnych realizowana jest dwoma metodami: inspekcji terenowej oraz "FOTO". Kontrola metodą inspekcji terenowej polega na przeprowadzeniu wywiadu terenowego i pomiarów terenowych najczęściej w oparciu o technikę GPS, w odniesieniu do gruntów zadeklarowanych przez producenta we wniosku.
Kontrola metodą FOTO jest przeprowadzana na podstawie ortofotomapy (cyfrowe odwzorowanie terenu wykonane na podstawie zdjęć lotniczych lub zobrazowań satelitarnych) i na podstawie wywiadu terenowego. Kontrole metodą FOTO są przeprowadzane na obszarach wybranych losowo oraz na podstawie analizy ryzyka. Należy dodać, że na obszarze FOTO (obszar FOTO jest to obszar objęty ortofotomapą i najczęściej obejmuje on jedną lub maksymalnie kilka gmin) kontroli poddawane są gospodarstwa, które posiadają wszystkie działki na tym obszarze.
Co ARiMR kontroluje podczas kontroli zapowiedzianej, a co podczas niezapowiedzianej?
Co do zasady kontrole na miejscu w ramach WPR nie powinny być zapowiadane. Zawiadomienie rolnika o kontroli jest wykonywane wtedy, gdy jego obecność jest niezbędna do przeprowadzenia kontroli.
Podczas kontroli niezapowiedzianej weryfikacji podlegają warunki, kryteria i wymogi, których kontrola nie wymaga obecności rolnika. Podczas kontroli zapowiedzianych kontrolowana jest w szczególności dokumentacja będąca w posiadaniu rolnika celem weryfikacji podjętych zobowiązań.
Kontrolerzy mają prawo do:
- wstępu na grunty i do obiektów związanych z działalnością, której dotyczy pomoc albo pomoc techniczna,
- dostępu do zwierząt,
- żądania pisemnych lub ustnych informacji związanych z przedmiotem kontroli na miejscu,
- wglądu do dokumentów związanych z przedmiotem kontroli na miejscu, sporządzania z nich odpisów, wyciągów lub kopii oraz zabezpieczenia tych dokumentów,
- sporządzenia dokumentacji fotograficznej z przeprowadzonej kontroli na miejscu,
- pobierania próbek do badań,
- żądania okazania i udostępniania danych informatycznych.
Podstawowym sposobem powiadomienia o kontroli jest powiadomienie telefoniczne, pisemne lub bezpośrednie.
Co ARIMR kontroluje u hodowców zwierząt?
W przypadku hodowców zwierząt przeprowadza się kontrole w ramach:
- wsparcia dochodów związanych z produkcją do zwierząt. Sprawdzane jest posiadanie ustalonej liczby zwierząt zadeklarowanych do płatności o określonej płci i wieku.
- Ekoschematu dobrostan zwierząt. Sprawdzane jest zapewnienie przez ustalony okres posiadanym zwierzętom, o określonej płci, wieku i typu, podwyższonych ponad podstawowe wymogi warunków utrzymywania.
- Działania M17 – zarządzania ryzykiem. Sprawdzane jest posiadanie dokumentacji potwierdzającej ubezpieczenie zwierząt od strat spowodowanych wystąpieniem chorób zwierząt
- ustawy o systemie identyfikacji i rejestracji zwierząt. Sprawdzane jest oznakowanie zwierząt, prowadzenie księgi rejestracji stada czy terminowość dokonywania zgłoszeń zwierzęcych.
Kontrole w siedzibie stada przeprowadzają pracownicy ARiMR, którzy mają prawo do:
- wstępu do siedziby stada,
- dostępu do zwierząt,
- żądania pisemnych lub ustnych informacji od właściciela stada związanych z przedmiotem kontroli,
- wglądu do dokumentów związanych z przedmiotem kontroli, sporządzania z nich odpisów, wyciągów, kopii lub fotokopii oraz zabezpieczania tych dokumentów, a także żądania wydruków z dokumentów prowadzonych przy zastosowaniu systemów informatycznych.
Kontrole w siedzibie stada realizowane są przez zespoły kontrolne składające się z co najmniej dwóch inspektorów terenowych, pracowników ARiMR. Z przeprowadzonych czynności kontrolnych sporządzany jest raport. Jeden egzemplarz raportu otrzymuje producent, a drugi zachowuje Agencja.
Czy gospodarstwa do 10 ha są kontrolowane?
W związku z uproszczeniami Zielonego Ładu, gospodarstwa do 10 ha nie podlegają sankcjom związanym z realizacją norm środowiskowych (tzw. warunkowości GAEC). Ale to nie oznacza, że nie są kontrolowane. Jak wyjaśnia ARiMR, system kontroli obejmuje wszystkie wnioski w ramach płatności bezpośrednich niezależnie od areału.
Jakie są kary dla rolnika za uchybienia stwierdzone podczas kontroli?
Wykrycie nieprawidłowości w czasie kontroli może skutkować zmniejszeniem lub nieprzyznaniem płatności w danym roku, wieloletnimi sankcjami lub całkowitym wykluczeniem z ubiegania się o pomoc. Uniemożliwienie przeprowadzenia czynności kontrolnych może skutkować odmową przyznania płatności.
Rolnik może się spodziewać pomniejszenia płatności bezpośrednich lub odmowy ich przyznania m.in. z powodu:
- przedeklarowania powierzchni,
- niezgłoszonych działek i upraw,
- złożenia wniosku po terminie,
- nieprzestrzegania norm i wymogów,
- uchybień w realizacji ekoschematów.
ARiMR nakłada na rolników kary w zależności od skali pomyłki, opóźnienia, naruszenia przepisów czy niewywiązania się ze zobowiązań. Polegają one na pomniejszeniu objętej sankcją płatności od 1 proc. wzwyż, aż do całkowitego pozbawienia dofinansowania.
Dopłaty bezpośrednie 2024: do kiedy potrwają kontrole rolników?
Terminy realizacji kontroli są bezpośrednio uzależnione od zakresu wnioskowanych płatności.
Kamila Szałaj
