<p>GAEC 6 i 7 na nowych zasadach. Co się zmieni? Co dalej z ugorowaniem, czyli GAEC 8?</p>

GAEC 6 i 7 na nowych zasadach. Co się zmieni? Co dalej z ugorowaniem, czyli GAEC 8?Krzysztof Janisławski

Zmiany w GAEC – lepiej późno niż wcale

GAEC 6 i 7 na nowych zasadach. Co się zmieni? Co dalej z ugorowaniem, czyli GAEC 8?

Polscy rolnicy czekają na zmiany w normach warunkowości, które po zatwierdzeniu przez Komitet Monitorujący PS 2023–2027 zostały wysłane do Brukseli. Chodzi o modyfikację uciążliwej dla wielu producentów rolnych normy GAEC 6, wymuszającej utrzymanie na 80% gruntów ornych okrywy glebowej, oraz normy GAEC 7, dotyczącej zmianowania i dywersyfikacji upraw, której stosowanie miałoby obowiązywać od tego roku.

GAEC 6, czyli konieczność utrzymywania okrywy gleby na co najmniej 80% gruntów ornych

Ogólny wymóg GAEC 6, tj. utrzymanie okrywy ochronnej gleby na powierzchni stanowiącej co najmniej 80% gruntów ornych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego od 1 listopada do 15 lutego, ma pozostać niezmieniony. Taki sam termin dotyczy utrzymywania okrywy ochronnej gleby w uprawach trwałych w międzyrzędziach.

Zmiany w GAEC 6 dla zbóż i rzepaku lepsze dla ochrony gleby i dla rolnika

Natomiast w przypadku upraw wcześnie zbieranych z pola, tj. zbóż, rzepaku i rzepiku, okrywę należałoby utrzymać od dnia zbioru plonu głównego do 15 października danego roku. W tym czasie nie wolno byłoby wykonywać orki. Wymagany odsetek 80% powierzchni gruntów ornych w obu wymienionych okresach (tj. do 15 lutego oraz 15 października) liczony miałby być łącznie.

Słusznie uznano, że wprowadzenie innego terminu tylko dla upraw wcześnie zbieranych z pola nie zmienia zasadniczego charakteru normy, tj. obowiązku utrzymania okrywy ochronnej w Polsce na 80% gruntów ornych, a wręcz ją wzmocnią. Zapewnia bowiem okrycie gleby wtedy, kiedy w okresie letnim po wczesnych zbiorach przez długi czas jest ona niepokryta i w związku z tym jest narażona na niekorzystne oddziaływanie czynników zewnętrznych.

Uprawy późno zebrane wyłączone z normy GAEC 6. O jakie uprawy chodzi?

Z wdrażania normy, na co zwracali uwagę również nasi Czytelnicy, miałyby być wyłączone uprawy późno zbierane, po których nie ma możliwości zastosowania działań ochronnych. Chodzi o:

rośliny okopowe, np.: cykoria korzeniowa, brukiew, burak cukrowy, burak pastewny, marchew, pietruszka, ziemniak;
kukurydzę na ziarno oraz uprawy na gruntach ornych pod osłonami;
warzywa, np.: kapusta głowiasta biała, kapusta czerwona, kapusta włoska, kalafior, brokuł, kapusta brukselska, jarmuż, por, szparag, rabarbar, chrzan pospolity;
rośliny zielarskie, np.: czosnek niedźwiedzi, glistnik jaskółcze ziele, kozłek lekarski, lubczyk lekarski, mydlnica lekarska, pokrzywa zwyczajna, prawoślaz lekarski, różeniec górski, szczodrak krokoszowaty.

Rolnicy muszą poczekać na akceptację zmian w GAEC 6 na aprobatę Komisji Europejskiej

Trzeba mieć nadzieję, że unijni urzędnicy poprą nasze stanowisko wskazujące na to, że rośliny późno zbierane z pola, ze względu na długi okres wegetacji, pełnią długotrwale funkcję ochronną gleby i dodatkowo wykorzystują składniki pokarmowe, ograniczając ich straty. Z kolei zebranie plonu głównego po 15 października umożliwia już nie tylko wysiew poplonu lub międzyplonu (zalecane terminy – do 1 października), ale także oziminy w plonie głównym. Siew pod koniec października może być utrudniony z uwagi na jesienne deszcze, trudności z wjechaniem na pole oraz bezzasadny z uwagi na zagrożenie przemarznięcia wschodów.

Tak jak to jest obecnie, jako spełnienie wymogów normy uznaje się m.in.: okrywę roślinną (uprawy ozime, trawy na gruntach ornych, międzyplony ozime, ścierniskowe, wsiewki, rośliny bobowate drobnonasienne oraz ich mieszanki z trawami), pozostawienie ścierniska, grunty pokryte resztkami pożniwnymi oraz samosiewami zebranej uprawy, mulczem oraz ugorem zielonym. Dodatkowo za spełniające wymogi normy uznawałoby się grunty, na których jest prowadzona produkcja zgodnie z zasadami rolnictwa ekologicznego.

Czy polscy rolnicy będą zwolnieni z części normy GAEC 7, czyli dywersyfikacji upraw?

W związku z kryzysową sytuacją na rynkach rolnych spowodowaną inwazją Rosji w Ukrainie, w 2023 roku zwolniono rolników w całej Unii Europejskiej ze spełnienia normy GAEC 7, czyli zmianowania i dywersyfikacji upraw na gruntach ornych.

Tymczasem Polska wystąpiła do KE o akceptację zmian w tej normie, która miałaby polegać na zwolnieniu rolników już na stałe ze spełniania wymogu dywersyfikacji. Stwierdzono bowiem, że pozostawienie jedynie obowiązku zmianowania upraw jest zgodne z unijnymi przepisami [załącznik III do rozporządzenia (UE) 2021/2115]. Przepis ten obliguje bowiem kraje członkowskie do stosowania wymogów zmianowania na gruntach ornych, a wymogi dywersyfikacji traktuje jako dodatkowe. Szkoda, że nie wzięto tego pod uwagę już na etapie formułowania tej normy. Ponadto zaproponowano, aby wymogi dotyczące zmianowania nie obowiązywały w przypadku kukurydzy.

Norma GAEC 7 dotyczy tych gospodarstw, które mają powyżej 10 ha gruntów ornych. Zgodnie z zaproponowanymi zmianami, gospodarstwa takie byłyby zobowiązane jedyne do zmianowania, tj. prowadzenia upraw na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych w taki sposób, aby na każdej działce rolnej na tych gruntach, w porównaniu z rokiem poprzednim, znalazła się inna uprawa w plonie głównym. Powyższe obowiązki uznaje się za spełnione na danej działce rolnej w przypadku wysiania po zbiorze plonu głównego międzyplonu (ozimego lub ścierniskowego lub wsiewki śródplonowej). Międzyplon ozimy ma być na polu co najmniej od 1 listopada danego roku do 15 lutego kolejnego roku, przy czym po 15 listopada można go zmulczować.

Natomiast międzyplon ścierniskowy trzeba wysiać między 1 lipca a 20 sierpnia i utrzymywać co najmniej do 15 października. Ponadto powinien być on na polu przez co najmniej 8 tygodni od terminu wysiewu, a wsiewka śródplonowa – przez co najmniej 8 tygodni od terminu zbioru uprawy w plonie głównym.

Jednocześnie na wszystkich gruntach ornych w gospodarstwie taka sama uprawa w plonie głównym nie może być prowadzona dłużej niż 3 lata. Rolnicy byliby więc zobowiązani do stosowania zmianowania, w porównaniu z rokiem poprzednim, na powierzchni co najmniej 40% gruntów ornych oraz co 3 lata na 100% gruntów ornych.

Jakie uprawy zwalnianią z konieczności zmianowania?

Powyższe zasady nie obowiązują w przypadku upraw korzystnie wpływających na poprawę i zachowanie potencjału gleby, takich jak: rośliny bobowate, trawy i inne zielne rośliny pastewne, mieszanki bobowatych drobnonasiennych z trawami, grunty ugorowane oraz uprawy wieloletnie.

Z wdrażania normy wyłączone są gospodarstwa:

w których więcej niż 75% gruntów ornych jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, uprawy roślin strączkowych lub ugorowanych lub stanowi sumę powyższych;
w których więcej niż 75% użytków rolnych stanowi TUZ lub jest wykorzystywanych do produkcji traw lub innych zielnych roślin pastewnych, lub stanowi sumę powyższych;
certyfikowane gospodarstwa ekologiczne.

Ugorowanie, czyli norma GAEC 8, czeka na decyzję KE

Jak dotychczas nie ma też jeszcze stanowiska Brukseli w sprawie normy GAEC 8, której muszą przestrzegać gospodarstwa mające powyżej 10 ha gruntów ornych. Chodzi o obowiązek przeznaczania co najmniej 4% powierzchni tych gruntów na obszary lub obiekty nieprodukcyjne. W 2023 roku rolnicy w całej UE mogli je uprawiać, jeśli tylko nie przeznaczyli ich pod kukurydzę, soję oraz zagajniki o krótkiej rotacji.