Ile składników mineralnych wymaga pszenica jara?
Pszenica jara stanowi jedno z najcenniejszych zbóż, jednak w porównaniu z pszenicą ozimą cechuje się niższym potencjałem plonowania. Roślina ta w celu wytworzenia 100 kg plonu ziarna z odpowiednią ilością słomy wymaga średnio 7,6 kg składników mineralnych. W porównaniu z pszenicą ozimą ziarno pszenicy jarej zawiera większe ilości azotu i fosforu, a słoma zawiera więcej potasu.
Przy ustalaniu dawek nawozów w uprawie pszenicy jarej należy pamiętać, że roślina posiada słaby system korzeniowy, co wpływa między innymi na małą zdolność pobierania trudniej dostępnych składników pokarmowych z gleby.
Poza tym pszenica jara charakteryzuje się krótkim okresem wegetacji, co wymusza dokładne bilansowanie nawożenia tej rośliny. Stąd też przy ustalaniu dawek nawozów należy brać pod uwagę dostępność składników pokarmowych z gleby i stosowane nawożenie organiczne na stanowisku przeznaczonym pod uprawę pszenicy jarej.
Pszenica jara: ile składników pobiera na 1 t ziarna?
Pszenica jara z plonem 1 tony ziarna z odpowiednią masą słomy pobiera średnio 23 – 30 kg azotu (N), 9 – 13 kg fosforu (P2O5), 16 – 24 kg potasu (K2O), 5 – 6 kg wapnia (CaO), 3 – 4 kg magnezu (MgO) oraz około 9 kg siarki (SO3). Z mikroelementów z 1 toną ziarna i odpowiadającą jej masą słomy przeciętnie pobiera 360 g żelaza (Fe), 110 g manganu (Mn), 70 g cynku (Zn), 8,5 g miedzi (Cu), 5,5 g boru (B) oraz 0,7 g molibdenu (Mo).
Dawki fosforu i potasu dla pszenicy jarej: jak je dobrać?
W przypadku uprawy pszenicy jarej dawki fosforu i potasu na stanowiskach charakteryzujących się średnią zasobnością w przyswajalne formy tych składników pokarmowych najczęściej są równe ich wynosowi z plonem roślin. Czyli z plonem na przykład 4 t ziarna z odpowiednią masą słomy pszenica jara wynosi z pola średnio od 36 do 52 kg P2O5/ha i od 64 do 96 kg K2O/ha. Stąd też na stanowiskach o średniej zasobności w fosfor i potas powinno się zastosować takie dawki tych składników nawozowych.
Na stanowiskach, na których regularnie stosowany jest obornik dawki fosforu i potasu w uprawie pszenicy jarej można zmniejszyć o około 10 kg/ha w przypadku fosforu i nawet o 40 kg/ha w przypadku potasu.
Natomiast przy ustalaniu nawożenia pszenicy jarej fosforem i potasem na glebach ubogich w te składniki pokarmowe do wymagań pokarmowych należy dodać w ciągu roku dodatkowo od 40 do 60 kg P2O5/ha i od 30 do 50 kg K2O/ha. Naddatek ten ma za zadanie uzupełnić różnicę bilansową poprawiającą zasobność gleby.
Należy przy tym pamiętać, że zbyt niskie dawki fosforu i potasu stosowane na takich glebach mogą doprowadzić do ich zubożenia w te makroskładniki. Stąd też w miarę optymalne nawożenie fosforem i potasem w uprawie pszenicy jarej przy oczekiwanym plonie ziarna na poziomie 4 t/ha powinno mieścić się w przedziale od 90 do 108 kg P2O5/ha i od 135 do 155 kg K2O/ha.
Najbardziej efektywne nawożenie fosforowo-potasowe ma miejsce wtedy, gdy nawozy są dobrze wymieszane z glebą (z wierzchnią warstwą 10 – 20 cm gleby). Nawozy fosforowe i potasowe często ze względów ekonomicznych są aplikowane w okresie wiosennym przed siewem pszenicy jarej. Można do tego celu wykorzystać nawozy wieloskładnikowe względnie superfosfaty i sól potasową.
Przy wyborze nawozu wieloskładnikowego należy uwzględnić przedplon, bowiem przy uprawie pszenicy jarej po roślinie zbożowej warto jest zastosować nawóz wieloskładnikowy o wyższej zawartości potasu w stosunku do fosforu. W uprawie pszenicy jarej na stanowisku na którym dokonano przyorania słomy można stosować nawozy o węższym stosunku fosforu do potasu.
Przy aplikacji nawozów wieloskładniowych, na przykład Amofoski czy Polifoski w wielu przypadkach dawkę potasu do pożądanej w uprawie pszenicy jarej ilości należy uzupełnić solą potasową. W okresie wiosennym nawozy fosforowo-potasowe stosuje się najczęściej w terminie 7 – 14 dni poprzedzającym siew pszenicy jarej przed wiosennymi uprawkami przedsiewnymi.
Azot pod pszenicę jarą: jaką dawkę stosować?
Pszenica jara wymaga gleb bogatych w azot. Pierwiastek ten najlepiej jest zastosować w dwóch lub też trzech dawkach, które powinny być dostosowane zarówno do ilości oczekiwanego plonu ziarna, jak również do zasobności gleby w dostępne formy azotu i oczywiście tak jak w przypadku wszystkich nawozów do warunków pogodowych w trakcie wegetacji roślin.
W celu wytworzenia plonu ziarna na poziomie 4 ton z odpowiednią ilością słomy pszenica jara pobiera średnio 110 kg azotu. W przypadku uprawy pszenicy jarej na glebach średnich i dobrych, po przedplonach nie będących zbożami, wskazana jest aplikacja około 40 – 50 kg azotu na ha.
W uprawie pszenicy jarej na ziarno konsumpcyjne, zarówno jakościowe, jak i chlebowe, przy plonie ziarna na poziomie 6 t/ha z odpowiednią ilością słomy roślina ta potrzebuje około 165 kg azotu na ha. Przy uwzględnieniu zasobów glebowych azotu, jak również azotu pochodzącego z obornika zastosowanego w zmianowaniu, dawka azotu powinna wynosić 75 kg N na ha.
Jednak w związku z tym, że wykorzystanie azotu z nawozów mineralnych wynosi około 60%, więc w takim przypadku w uprawie pszenicy jarej zaleca się zastosowanie od 110 do 120 kg azotu na ha. Z kolei w przypadku uprawy pszenicy jarej po zbożach przy oczekiwanym plonie ziarna na poziomie 6 t/ha należy zastosować od 140 do 150 kg azotu na ha, w 2 – 3 dawkach dzielonych. Przy uprawie pszenicy paszowej azot można aplikować jednorazowo przed jej siewem. Należy przy tym pamiętać, że małych dawek azotu nie należy dzielić.
Dzielenie azotu w uprawie pszenicy jarej
Przy ustalaniu przedsiewnej dawki azotu należy uwzględnić fakt, że wschody pszenicy jarej mają miejsce w niskich temperaturach. Stąd też przedsiewnie warto zastosować część dawki azotu w postaci szybko działającej formy azotanowej, co korzystnie wpływa na rozwój pszenicy przyczyniając się do jej efektywnego krzewienia. Azot w uprawie pszenicy jarej należy zastosować w całości przedsiewnie w sytuacji gdy oczekiwany plon jest niski, względnie uprawa pszenicy jarej ma miejsce po dobrym przedplonie. Wówczas dawka azotu waha się najczęściej w przedziale od 60 do 70 kg N/ha.
W rejonach często narażonych na wiosenne niedobory wody zaleca się zastosowanie wyższej przedsiewnej dawki azotu, przy czym należy część dawki zastosować w formie szybko działającej (w formie saletrzanej).
Przy planowanej całościowej dawce azotu na poziomie 70 – 100 kg w uprawie pszenicy jarej należy ją aplikować w dwóch częściach. Pierwsza przedsiewna dawka azotu powinna stanowić około 60% dawki całkowitej. W przypadku tej dawki azotu składnik pokarmowy można wnosić np. w nawozach wieloskładnikowych. Druga dawka azotu zalecana jest na początku strzelania w źdźbło. W przypadku ciepłej i wilgotnej wiosny, która stwarza dobre warunki do wzrostu oraz rozwoju roślin, druga dawka azotu może być zastosowana nieco później, np. w fazie 2 kolanka.
Przy wyższym nawożeniu azotowym w ilości 100 – 160 kg N/ha aplikacja tego makroskładnika powinna uwzględniać podział na trzy dawki, przy czym pierwsza stosowana przedsiewnie dawka azotu powinna mieścić się w przedziale od 40 do 80 kg N/ha. Drugą dawkę tego makroskładnika najczęściej w ilości od 50 do 70 kg N/ha najlepiej aplikować od pełni krzewienia do początku strzelania w źdźbło.
Podobnie jak w przypadku aplikacji niższych dawek azotu drugą dawkę można opóźnić do fazy 2 kolanka przy wzroście roślin w warunkach ciepłej i wilgotnej wiosny. Z kolei trzecią dawkę azotu najczęściej w ilości od 30 do 40 kg N/ha dobrze jest stosować w fazie liścia flagowego. Trzecia dawka azotu wskazana jest przede wszystkim na glebach zasobnych w składniki pokarmowe, w przypadku gdy nie istnieje zagrożenie wystąpienia w tym okresie suszy glebowej.
Nawożenie siarką pszenicy jarej: tak czy nie?
Mimo, że pszenica jara nie należy do roślin o dużych potrzebach pokarmowych w stosunku do siarki, jednak pierwiastek ten odgrywa ważna rolę w rozwoju tej rośliny. Stąd też w uprawie pszenicy warto również uwzględnić nawożenie siarką. Dawkę siarki wylicza się ze stosunku azotu do siarki, który w przypadku zbóż wynosi 10:1. Stąd też przy dawce azotu 140 kg N/ha wskazane jest zastosowanie 14 kg siarki, co w przeliczeniu na SO3 da nam 35 kg SO3/ha. W uprawie pszenicy jarej siarkę wnosi się najczęściej w postaci nawozów wieloskładnikowych.
Marzena S. Brodowska
fot. K. Janisławski/archiwum
