Bobik – jak uprawiać i Lista Odmian Zalecanych

Przed skróconą agrotechniką bobiku warto podpowiedzieć jak plonuje bobik. W zasadzie odmiany rejestrowane do 2016 r. niezależnie czy nisko-, czy wysokotaninowe plonują na podobnym poziomie. Jest jednak kilka najnowszych odmian wysokotaninowych plonujących do 10% wyżej od wzorca. W badaniach COBORU średni plon odmian wzorcowych w 2017 r. wyniósł 4,75 t/ha, co przy zawartości biała ogólnego w s.m. nasion bobiku na poziomie ok. 30% daje w przybliżeniu plon 1,4 t białka ogólnego z hektara.

Decydując się na poszukiwanie nasion i ich zakup, trzeba pamiętać o odpowiednim stanowisku do uprawy bobików. Wymagania glebowe i agrotechnika bobików niskotaninowych są takie same jak zwykłych odmian. Najlepiej uprawiać je na glebach o odczynie obojętnym pH, klasy od I do IIIa w 3. lub 4. roku po oborniku na stanowisku po zbożach. Wg zaleceń hodowców, nawożenie fosforem (80–120 kg P2O5/ha) i potasem (140–180 kg K2O/ha) powinniśmy zastosować jesienią. Nawożenie azotowe w ilości 30 kg N/ha należy stosować wiosną pod kultywator. Bobik należy siać głęboko (8–12 cm), przy rozstawie międzyrzędzi 20–30 cm, w takim zagęszczeniu, aby po wschodach uzyskać obsadę 40–50 roślin na 1 mkw. Dlatego gleba powinna być dobrze doprawiona na głębokość 12 cm, a redlice siewnika należy odpowiednio dociążyć. Zaleca się zaprawianie nasion nitraginą.

Obecnie w Krajowym Rejestrze z dwoma zarejestrowanymi w 2017 roku, dwoma w 2018 r. i jedną w br. znajduje się obecnie 14 odmian bobiku, w tym 5 odmian niskotaninowych niesamokończcych: Albus, Amigo, Fernando, Olga i najnowsza Diego; 8 odmian wysokotaninowych niesamokończących: Apollo, Ashleigh, Bobas, Capri, Fanfare, Julia, Oena i Sonet oraz jedna odmiana samokończąca – Granit. Pierwszą odmianę samokończącą wpisano do Krajowego Rejestru w 1990 roku, a potem kolejne. Dziś w Rejestrze jest tylko jedna odmiana samokończąca (Granit), a ten regres wynika z faktu, że takie formy są bardziej podatne na choroby w porównaniu do odmian niesamokończących.

Najważniejszym osiągnięciem w polskiej hodowli bobików są odmiany o niskiej zawartości tanin. Wraz z wielką poprawą tej cechy jakościowej, decydującej o przydatności nasion w żywieniu zwierząt, było uzyskanie dla odmian niskotaninowych w całości białej barwy kwiatów i białoszarych bądź białobeżowych nasion, które nie ciemnieją w czasie przechowywania. W odróżnieniu od nich, odmiany o znacznej zawartości tanin w nasionach cechują się ciemniejszymi nasionami i białymi kwiatami z ciemną plamką melaninową.

Jak nadmieniłem, w Krajowym Rejestrze jest obecnie 5 odmian niskotaninowych niesamokończących (także skreślony z KR w 2018 r. Amulet, a będący na LOZ na 2019 r.) i te właśnie najlepiej nadają się na cele paszowe. Poniżej przedstawiamy krótką charakterystykę (wg COBORU) wszystkich odmian bobiku znajdujących się na LOZ na 2019 r. Gdy tylko pojawią się nowe rekomendacje na 2020 r. przedstawimy je. Liderem Listy rekomendowanym w 9. województwach jest syntetyczna odmiana wysokotaninowa Fanfare i od niej zaczynamy:

Fanfare – wpisano do Krajowego Rejestru w 2017 r. To odmiana syntetyczna, niesamokończąca przeznaczona do uprawy na nasiona. Plon nasion bardzo duży, plon białka duży. Termin kwitnienia i dojrzewania wczesny. Wysokość roślin średnia. Odporność na choroby powodowane przez patogeny pochodzenia grzybowego (czekoladową plamistość i askochytozę bobiku) mała, na rdzę bobiku średnia. Masa 1000 nasion bardzo duża, zawartość białka ogólnego w nasionach mała, zawartość włókna surowego duża. Odmiana odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 50 szt./m2.

Albus – to druga spośród najczęściej rekomendowanych odmian i jednocześnie najstarsza wpisana do KR w 2002 r. To odmiana niesamokończąca, niskotaninowa, przydatna do uprawy na zbiór nasion paszowych. Termin kwitnienia wczesny, dojrzewania średni. Okres kwitnienia dość długi. Podatność na choroby pochodzenia grzybowego średnia. Bardziej niż inne odmiany narażona na uszkodzenia przez strąkowce. Plony nasion i białka ogólnego zbliżone do średnich. Masa 1000 nasion duża, zawartość białka w nasionach średnia. Nasiona zawierają śladowe ilości tanin. Wymagania glebowe typowe dla bobiku; optymalna obsada roślin około 50 szt./m2.

Amulet – jest na LOZ na 2019 r., ale w 2018 r. odmianę skreślono z KR (była do niego wpisana w 2008 r.). To odmiana niesamokończąca, niskotaninowa, przydatna do uprawy na zbiór nasion paszowych, które cechuje znikoma zawartość tanin. Plon nasion dość duży, białka duży. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania średni. Okres kwitnienia dość długi. Wysokość roślin średnia. Podatność na choroby grzybowe średnia do małej. Równomierność dojrzewania dobra, udział roślin zielonych przed kombajnowaniem większy od średniej. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała. Masa 1000 nasion dość duża, zawartość białka w nasionach duża. Zabarwienie okrywy nasiennej jasne. Wymaganie glebowe typowe dla bobiku. Optymalna obsada roślin około 50 szt./m2.

Capri – to odmian niesamokończąca wpisana do KR w 2018 r., przeznaczona do uprawy na nasiona. Plon nasion bardzo duży, białka bardzo duży. Termin kwitnienia wczesny, dojrzewania dość wczesny. Okres kwitnienia dość krótki. Równomierność dojrzewania dobra. Wysokość roślin średnia. Odporność na choroby powodowane przez patogeny pochodzenia grzybowego (czekoladową plamistość i rdzę bobiku) średnia, na askochytozę bobiku średnia do dość małej. Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość białka ogólnego w nasionach dość mała, zawartość włókna surowego średnia. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 50 szt./m2.

Fernando – odmiana niesamokończąca, niskotaninowa, zarejestrowana w 2016 r. przydatna do uprawy na zbiór nasion paszowych. Plon nasion i białka bardzo duży. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania średni. Okres kwitnienia dość długi. Wysokość roślin średnia. Podatność na choroby powodowane przez patogeny pochodzenia grzybowego (czekoladową plamistość, zgorzelową plamistość i rdzę) średnia do małej. Równomierność dojrzewania dość dobra. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała. Masa 1000 nasion średnia. Zawartość białka ogólnego w nasionach duża, zawartość włókna surowego dość mała, znikoma zawartość tanin. Zabarwienie okrywy nasiennej jasne. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 50 szt/m2.

Granit – to obecnie jedyna odmiana samokończąca wpisana do KR w 2006 r. Jest przydatna do uprawy na zbiór nasion paszowych, które cechuje względnie duża zawartość tanin. Plon nasion dość duży, białka  średni. Okres kwitnienia średni. Rośliny średnie do niskich, wykazują dużą odporność na łamliwość łodyg. Podatność na choroby grzybowe średnia do dużej. Równomierność dojrzewania dobra do bardzo dobrej, udział roślin zielonych przed kombajnowaniem względnie średni. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion mała. Masa 1000 nasion duża, zawartość białka w nasionach mała. Z uwagi na wczesne dojrzewanie preferowana do uprawy w rejonach, w których bobik dojrzewa późno. Wymaga gleb żyznych, dobrze utrzymujących wodę oraz zwiększonej ilości wysiewu – optymalna obsada roślin około 60–65 szt./m2.

Amigo – odmiana niesamokończąca, niskotaninowa, zarejestrowana w 2016 r., przydatna do uprawy na zbiór nasion paszowych. Plon nasion duży, białka dość duży. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania dość wczesny do średniego. Okres kwitnienia dość długi. Wysokość roślin średnia. Podatność na choroby powodowane przez patogeny pochodzenia grzybowego (czekoladową plamistość i rdzę) średnia do małej. Równomierność dojrzewania dość dobra. Skłonność do pękania strąków i osypywania nasion bardzo mała. Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość białka ogólnego w nasionach średnia, zawartość włókna surowego mała, zawartość tanin znikoma. Zabarwienie okrywy nasiennej jasne. Odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 50 szt/m2.

Bobas – wpisany do KR w 2002 r. jest odmianą niesamokończącą przydatną do uprawy na zbiór nasion paszowych. Termin kwitnienia dość wczesny, dojrzewania średni. Okres kwitnienia średni. Podatność na choroby pochodzenia grzybowego średnia. Bardziej niż inne odmiany narażona na uszkodzenia przez strąkowce. Plony nasion duże, białka ogólnego duże. Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość białka w nasionach duża, tanin względnie mała. Wymagania glebowe typowe dla bobiku; optymalna obsada roślin około 50 szt./m2.

Julia – wpisana do KR w 2017 r. jest odmianą niesamokończącą, przeznaczoną do uprawy na nasiona. Plon nasion duży, białka bardzo duży. Termin kwitnienia średni, dojrzewania dość wczesny. Wysokość roślin średnia. Odporność na choroby powodowane przez patogeny pochodzenia grzybowego (czekoladowa plamistość, askochytozę i rdzę bobiku) średnia. Masa 1000 nasion bardzo duża. Zawartość białka ogólnego w nasionach bardzo duża, włókna surowego mała. Odmiana odpowiednia do uprawy na glebach kompleksów pszennych. Optymalna obsada roślin około 50 szt./m2.

Marek Kalinowski
Zdjęcia: Marek Kalinowski