Krzysztof Nykiel ponownie szefem Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego
W czwartek 20 kwietnia 2023 r. odbył się Krajowy Zjazdu Delegatów Krajowego Związku Plantatorów Buraka Cukrowego. W jego trakcie Krzysztof Nykiel ponownie wybrany prezesem KZPBC.
Podczas podsumowania kadencji prezes Krzysztof Nykiel przypomniał, że rok 2020 i wybuch pandemii koronawirusa, wpłynął nie tylko codzienne życie, ale także pracę w gospodarstwach czy kontakty z podmiotami, z którymi współpracują plantatorzy. Po tym przyszedł kryzys gospodarczy, który okazał się bardzo dotkliwy także dla rolników i na koniec wybuch wojny za wschodnią granicą, który zmienił obraz świata.
Kłopoty z dostępnością środków ochrony roślin dla buraków cukrowych
Zdaniem Krzysztofa Nykiela wyniki produkcyjne w ostatnich latach były zróżnicowane, niestety poniżej średniej z ostatnich kilku lat. Na produktywność wpływ miały przede wszystkim przebieg pogody, zwłaszcza niedobory wody występujące w trakcie wegetacji, ale również brak skutecznych narzędzi do ochrony naszych plantacji. Poprzez to walka z chorobami i szkodnikami była i jest niezwykle trudna.
– W celu poprawy tej sytuacji występujemy cyklicznie o czasowe zezwolenia na stosowanie dodatkowych środków ochrony roślin. W ostatnich latach uzyskiwaliśmy możliwość wysiewu nasion zaprawianych neonikotynoidami, czasowe zezwolenia na stosowanie środków ochrony roślin zwalczających mszyce i szarka komośnika. Pracujemy nad możliwością uzyskania zezwoleń na stosowanie środków do walki ze skośnikiem buraczakiem – mówił Krzystof Nykiel.
Według plantatorów buraków, polityka unijna zakładająca ograniczanie nawożenia i stosowania środków ochrony roślin doprowadziła do zmniejszenia ilość stosowanych pestycydów, a zasady integrowanej ochrony są standardem w prowadzeniu uprawy buraków cukrowych. Ich zdaniem, arbitralne zmniejszenie stosowania środków ochrony roślin będzie prowadzić do pogorszenia jakości i zmniejszenia plonowania, co wydatnie przełoży się na dostępność surowca do przerobu.
Przez wycofywanie substancji aktywnych rolnicy mogę rezygnować z uprawy buraków
W przypadku braku możliwości należytej ochrony plantatorzy będą coraz liczniej przestawiać się na takie uprawy, które łatwiej prowadzić i osiągnąć z nich dochód. Będzie to miało katastrofalne skutki nie tylko dla całego łańcucha żywnościowego, ale również dla bioróżnorodności i środowiska naturalnego.
W ostatnich latach Unia Europejska wycofała wiele substancji aktywnych stosowanych w uprawie buraka cukrowego. Zestaw środków ochrony możliwych do użycia uszczupla się z każdym kolejnym rokiem. Od 2018 r. wycofano 28 substancji aktywnych, a ponad 40 ma zezwolenia czasowe. Wyjątkowo źle kształtuje się sytuacja po 2030 roku, ponieważ zezwolenia na stosowanie do 2030 roku lub później posiada jedynie kilka środków ochrony roślin. Wycofanie tak wielu substancji aktywnych spowodowało, że wbrew założeniom, wzrosła liczba zabiegów ochronnych przeciwko szkodnikom buraka cukrowego. Wpływa to nie tylko niekorzystnie na środowisko, ale podnosi także koszty produkcji.
Wzrost cen buraków pozwolił pokryć wzrost kosztów paliwa, nawozów i pestycydów
Podczas Zjazdu podkreślono, że po zniesieniu kwotowania burak cukrowy zaczął przegrywać konkurencję z uprawami alternatywnymi. Dodatkowo poprawa sytuacji na rynku zbóż czy rzepaku w 2021 r. odcisnęła piętno na uprawie buraków, powierzchnia zasiewów w 2022 r. była mniejsza o ok. 30 tys. ha niż rok wcześniej.
- Kampanię 2022/23 zaczynaliśmy w bardzo złych nastrojach. Ceny proponowane za surowiec znacznie odbiegały od realiów rynkowych i naszych oczekiwań. Rezygnacja z uprawy była hamowana wyłącznie koniecznością realizacji zobowiązań podjętych przez plantatorów – umowy kontraktacji były podpisywane znacznie wcześniej, przed wzrostem cen nawozów, paliwa czy środków ochrony roślin. Należało włożyć wiele wysiłku, żeby sytuacja unormowała się, konieczne były protesty, a później dziesiątki spotkań negocjacyjnych z producentami cukru – kontynuował Krzysztof Nykiel.
Doprowadziło to do wzrostu cen buraków, które zmieniały się w trakcie okresu wegetacji, ale również już podczas zbioru. Ostateczny ich poziom - w zależności od koncernu od 43,75 do 50 euro/t - przy dobrym plonie, zapewniał opłacalność produkcji.
Jakie są perspektywy dla rynku cukru?
– Perspektywy rynkowe są obecnie dobre, ceny cukru wciąż utrzymują się na wyższym poziomie niż w poprzednich latach. Uzgodnienia zapisane w porozumieniach branżowych dotyczące powiązania ceny buraków z ceną cukru będą procentować, a same nastroje wśród plantatorów poprawiły się, co pokazuje chęć zwiększenia powierzchni zasiewów na rok gospodarczy 2023/2024 – prognozował prezes KZPBC.
Kłopoty z laboratoriami
Po tragicznym pod względem zawartości cukru w burakach 2020 r. wśród plantatorów pojawiło się wiele głosów o nierzetelnym wykonywaniu przez cukrownie analiz na zawartość cukru w burakach. W tym temacie poczyniono szereg zmian, przede wszystkim sam proces przeprowadzania prób jest bardziej transparentny. W ramach uzgodnień na poziomie kraju wszystkie laboratoria cukrowniane zostały zobowiązane do przeprowadzenia audytu i uzyskania akredytacji z Polskiego Centrum Akredytacji.
Co roku przeprowadzane jest również badanie biegłości, które polega na analizie liofilizowanej miazgi buraków (próba żelazna) we wszystkich laboratoriach, u wszystkich producentów cukru i laboratorium Politechniki Łódzkiej. Przy ewentualnych odstępstwach od międzynarodowej normy określonej w przepisach ICUMSA muszą zostać natychmiastowo wprowadzone czynności naprawcze. Zmienione zostały zapisy w części instrukcji odbioru buraków, w ramach których przedstawiciele plantatorów przeprowadzają badana porównawcze w laboratorium cukrowni i niezależnym laboratorium z odpowiednią certyfikacją.
Plantatorzy oceniają Plan Strategiczny
W 2023 r. wszedł w życie Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023/27. Nowe rozwiązania będą wymagały od rolników jeszcze większego ukierunkowania na kwestie ochrony klimatu i środowiska.
- W odniesieniu do buraka cukrowego ważne, że został utrzymany system płatności powiązanych z produkcją. Nikogo nie trzeba przekonywać, jak ważne jest to narzędzie, natomiast wiele wysiłku należało włożyć w przekonanie decydentów o konieczności kontynuacji tego wsparcia – mówił K. Nykiel.
W latach 2023 – 27 dalej będzie obowiązywała płatność związana z produkcją buraków. Zasady o jej ubieganie nie uległy zmianie, natomiast niższa o ok. 12% będzie pula środków przeznaczona na to wsparcie. W najbliższych pięciu latach do plantatorów buraka cukrowego trafi kwota wynosząca ok 1 miliard 700 milionów złotych, czyli każde gospodarstwo w tym okresie otrzyma średnio ok 70 tys. z tytułu wsparcia uprawy buraków cukrowych.
Co dalej z Krajową Grupą Spożywczą?
Plantatorzy podkreślili swoje obawy związane z powstaniem Krajowej Grupy Spożywczej.
- Zgodnie z zapisami ustawowymi wciąż plantatorzy są grupą, która docelowo ma być właścicielem Krajowej Spółki Cukrowej, ale wszelkie działania władz polskich oddalają nas od tego celu. Krajowa Spółka Cukrowa była jednym z liderów produkcji cukru w Europie, natomiast Krajowa Grupa Spożywcza jest zaledwie jedną z setek firm spożywczych działających na rynku wspólnotowym. Nie łudźmy się, że jej powstanie będzie rozwiązaniem wszystkich problemów, które trapią całą rzeszę rolników. Przeniesienie odpowiedzialności za bezpieczeństwo żywnościowe na jedną firmę nie może mieć miejsca i nie jest możliwe! Jest to odpowiedzialność państwa polskiego, zagadnienie dużo szersze i bardziej złożone niż produkcja odbywająca się w kilku zakładach wytwórczych – kontynuował K. Nykiel.
Plan działania KZPBC
Krajowy Zjazd Delegatów zatwierdził następujące wytyczne dla działań KZPBC na kolejny rok sprawozdawczy:
- prowadzenie polityki ukierunkowanej na wzrost cen płaconych za buraki,
- prowadzenie wszelkich działań mających na celu utrzymanie ustalonych w ramach Planu Strategicznego dla WPR rozwiązań dotyczących wsparcia produkcji buraków cukrowych.
- prowadzenie prac mających na celu uwzględnienie główki buraka jak części buraków, za którą plantatorzy będą otrzymywać zapłatę.
- prowadzenie prac mających na celu poprawę rozwiązań dotyczących oceny jakości dostarczanych do cukrowni buraków ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień dotyczących pozostałości wody przy określaniu procentu zanieczyszczeń i buraków odliścianych.
- prowadzenie działań zmierzających do minimalizacji negatywnych skutków wynikających z wprowadzenia Unijnego Zielonego Ładu.
- prowadzenie działań zmierzających do utrzymania maksymalnej liczby substancji czynnych stosowanych w ochronie buraków cukrowych oraz zapewnienia dostępności środków ochrony roślin, nawozów mineralnych i innych środków produkcji niezbędnych w prowadzeniu uprawy buraków.
- podejmowanie współpracy z jednostkami naukowymi i podmiotami prywatnymi, których celem będzie przeciwdziałanie możliwym negatywnym następstwom wywołanym przez pojawiające się nowe zagrożenia w uprawie buraków cukrowych.
- prowadzenie prac mających na celu promocję uprawy buraków cukrowych, budowanie dobrego wizerunku sektora i świadomości wśród społeczeństwa o pozytywnym wpływie uprawy buraków na środowisko naturalne.
- w związku z powołaniem Krajowej Grupy Spożywczej konieczne jest prowadzenie prac mających na celu utrzymanie wiodącej pozycji plantatorów buraków w ramach nowoutworzonego podmiotu oraz prowadzenie dalszych prac zmierzających do objęcia przez plantatorów większościowego pakietu akcji w Krajowej Grupy Spożywczej.
wk
fot. archiwum TPR
