Czy warto dolistnie dokarmiać rośliny wapniem?

Gdy brakuje glebie naturalnych źródeł tego składnika należy bezwzględnie sięgnąć po nawozy mineralne doglebowe i dolistne z wapniem, ponieważ uzyskanie wysokich plonów roślin dobrej jakości jest znacznie ograniczone.

Jednym z warunków uzyskiwania dużych plonów roślin jest zbilansowany system nawożenia dostosowany do potrzeb pokarmowych i nawozowych danej rośliny. Każdy gatunek ma charakterystyczne wymagania pokarmowe, co za tym idzie i wymagania nawozowe w stosunku do ilości niezbędnych składników makro i mikro, jakie roślina musi pobrać dla wydania odpowiedniego plonu. Na przykład rzepak zaliczany jest do roślin o większych wymaganiach pokarmowych w porównaniu ze zbożami. Ponadto należy brać pod uwagę, że plony zbóż w gospodarstwach produkcyjnych często są większe niż 4 t/ha, zatem i potrzeby pokarmowe i nawozowe w stosunku do oczekiwanego plonu powinny być również odpowiednio wyższe. Chcąc pokryć ogromne potrzeby pokarmowe roślin należy zaplanować odpowiednią koncepcję zbilansowanego i zrównoważonego ich nawożenia, uwzględniającą zapotrzebowanie roślin we wszystkie niezbędne makro- i mikroskładniki oraz nawożenie nie tylko doglebowe, ale również dolistne.

Dokarmianie dolistne roślin jest zabiegiem pogłównym, stosownym najczęściej w celu pełnego pokrycia potrzeb pokarmowych roślin lub interwencyjnym – w przypadku niedoboru składników pokarmowych. Główną zaletą tego typu nawożenia jest szybkość i efektywność działania składnika. Nawozy dolistne z wapniem poprawiają głównie jakość plonów. Wieloletnie badania naukowe potwierdzają, że regularne nawożenie roślin wapniem zwiększa ich tolerancję na stresowe warunki środowiska oraz wpływa korzystnie na jakość technologiczną ich plonów. Rośliny prawidłowo odżywione wapniem mają silny system korzeniowy, w związku z tym sprawniej pobierają składniki pokarmowe, co poprawia plonowanie i jakość plonu. Wapń pozwala również zminimalizować skutki stresu wywołanego np. suszą czy mrozem. Szczególną rolę wapń odgrywa w uprawie roślin wymagających dłuższego okresu przechowywania, tj. buraki, ziemniaki, owoce i warzywa.

Rola wapnia w nawożeniu roślin jest wciąż mało doceniana przez rolników. Jak wynika z badań naukowych, uzyskanie wysokich plonów, np. powyżej 5,0 t z hektara ziarna zbóż lub ponad 4,0 t z ha nasion rzepaku, bez dokarmiania roślin w okresie wegetacji jest niemożliwe. Rośliny nawożone wapniem przede wszystkim rzadziej chorują, charakteryzują się silniejszymi tkankami mechanicznymi w porównaniu do roślin mających deficyt tego składnika, są mniej podatne na uszkodzenia, a to ułatwia ich przechowywanie, jak i wnikanie patogenów.

Wszystkie gatunki roślin potrzebują wapnia do prawidłowego rozwoju, niektóre jednak mają większe potrzeby pokarmowe w stosunku do tego pierwiastka a inne mniejsze. Gatunki szczególnie wapniolubne to: rzepak, lucerna, pszenica, len, kukurydza, ziemniaki, koniczyna i tytoń.

Rzepak jest rośliną, która potrzebuje nie tylko dużych ilości siarki, ale i wapnia. Dobre zaopatrzenie rzepaku w ten składnik pokarmowy zapewnia prawidłowe wykształcenie łuszczyn. Stosunkowo dużo wapnia potrzebuje również kukurydza. Wapń jest bardzo ważnym składnikiem w uprawie roślin ogrodniczych. Pierwiastek ten zapobiega występowaniu chorób przechowalniczych warzyw, np. suchej zgniliźnie wierzchołkowej pomidorów i papryki czy brunatnieniu brzegów liści (tipburn) warzyw kapustnych i sałaty. Ponadto zwiększa jędrność i trwałość przechowalniczą warzyw. Z powodu niewystarczającej zawartości wapnia na owocach powstają mikrospękania, co otwiera drogę patogenom i sprawia, że owoce chorują i szybko się psują.

W praktyce przyczyną niedostatecznego odżywienia roślin wapniem może być nie tylko niska zawartość wapnia w glebie, ale także zbyt wolne przemieszczanie się wapnia w roślinie, spowodowane spadkiem transpiracji w warunkach wysokiej wilgotności powietrza. Skutki nieodpowiedniego odżywienia roślin wapniem w roślinie są zawsze poważne. Uszkodzenia spowodowane jego niedoborem są wynikiem zniszczenia ścian komórkowych przez  zwiększoną przepuszczalność tkanek i zaburzenie podstawowych funkcji komórkowych.

Niedobór wapnia jest widoczny przede wszystkim na młodszych częściach roślin. Wówczas widoczne są następujące objawy: korzenie są słabo wykształcone, cieniutkie, powyginane, często zwinięte. Łodyżki liściowe przybierają pokrój haczykowaty, a żyłki barwę jasnobrązową. Następuje zakłócenie pobierania innych składników pokarmowych, zwłaszcza fosforu. Z plonami roślin uprawnych wynosi się sporo tego składnika, bo nawet 150 kg Ca/ha/rok.

Najwięcej wapnia z przeciętym plonem w przeliczeniu na 1 tonę plonu głównego wraz z odpowiednią ilością produktu ubocznego pobiera rzepak, kukurydza uprawiana na ziarno oraz burak cukrowy. Dlatego w przypadku tych roślin nawożenie doglebowe wapniem lub zapobiegawcze jest konieczne. Średnie pobranie Ca i Mg w kg przez wybrane rośliny uprawne w przeliczeniu na 1 tonę plonu głównego wraz z odpowiednią ilością produktu ubocznego zamieszczono w tabeli.

Należy kierować się nie tylko przeznaczeniem nawozu pod konkretną uprawę, ale głównie koncentracją makro- i mikroskładników składników oraz jego właściwościami fizykochemicznymi. Obecnie na polskim rynku dominują płynne dolistne nawozy wieloskładnikowe. Ich zaletą jest niska cena oraz szeroka gama składników w nich zawartych, a także łatwa w użyciu, płynna forma. Natomiast wadą szczególnie płynnych, są niskie koncentracje zawartych w nich składników. Z tego powodu w wyniku ich jednorazowej aplikacji nalistnej, nie jest możliwe pokrycie potrzeb pokarmowych roślin i w związku z tym konieczne jest ich wielokrotne stosowanie. To zwiększa koszty nawożenia. Z rolniczego punktu widzenia najlepsze są więc te z grupy o bardzo wysokich koncentracjach składników. Dlatego też godne podkreślenia i uwagi są nawozy jedno- i kilkuskładnikowe (do 5 składników), które charakteryzują się na ogół wyższymi koncentracjami pierwiastków i które mogą być stosowane zarówno osobno, jak i łącznie z nawozami wieloskładnikowymi.

Poniżej kilka przykładów nawozów do dolistnego dokarmiania zawierających wapń. WAPNOVIT TURBO to nowoczesny nawóz wapniowy (260 g CaO w 1 litrze) wzbogacony w magnez i mikroelementy, polecany do dokarmiania dolistnego, a także do stosowania wraz z nawadnianiem (fertygacja) upraw o podwyższonym zapotrzebowaniu na wapń. AZOPLON OPTI roztwór saletry wapniowej 8,5N (17CaO) z borem to płynny nawóz przeznaczony do dokarmiania dolistnego drzew owocowych, roślin jagodowych, warzyw gruntowych oraz upraw pod osłonami, w szczególności gatunków wykazujących duże zapotrzebowanie na wapń i bor. Nawóz Florovit AGRO DOLISTNY WAPNIOWY oraz Agravita Ca Plus z wysoką zawartością wapnia i mikroelementami polecane do dokarmiania wapniem upraw sadowniczych, warzywniczych i rolniczych. Calciminal to płynny organiczno-mineralny nawóz wapniowy z magnezem i borem, zawierający wolne lewoskrętne aminokwasy pochodzenia roślinnego, przeznaczony do nawożenia dolistnego i fertygacji wszystkich roślin uprawnych.

Dr hab. Dorota Pikuła

IUNG– PIB Puławy

Fot. Pixabay

Oprac. Natalia Marciniak-Musiał na podstawie artykułu Dr hab. Doroty Pikuły, który ukazał się w Tygodniku Poradniku Rolniczym 13/2022 na str. 44. Jeśli chcesz czytać więcej podobnych artykułów, już dziś wykup dostęp do wszystkich treści na TPR: Zamów prenumeratę.