Jak uprawiać żyto hybrydowe, a jak populacyjne?

Co trzeba wiedzieć o mieszańcach żyta, jeżeli zamierzamy siać je po raz pierwszy. Czy uprawa żyta hybrydowego jest trudna? Można powiedzieć, że jest bardzo łatwa i prawie nie odbiega od agrotechniki odmian populacyjnych. Oczywiście ze względu na wyższy potencjał plonowania, hybrydy wymagają wyższego nawożenia i standardowo skracania źdźbeł – najlepiej dwa razy. Zasadniczą różnicą w agrotechnice hybryd jest mniejsza ilość wysiewu i nieco wcześniejszy termin siewu.

Odmiany hybrydowe mają mniejszą normę wysiewu od odmian populacyjnych żyta ozimego. Zalecenia hodowców hybryd są o tyle proste, że przy siewie żyta mieszańcowego w optymalnym terminie zalecają zużycie dwóch jednostek siewnych i siew ziarna na głębokość 2–3 cm (nieco głębiej przy gorszych warunkach wilgotnościowych stanowiska). Jednostki siewne są zapakowane i mogą różnić się wagą, co wynika z innej masy tysiąca ziaren poszczególnych odmian.

Osobiście radzę stosować się do tych zaleceń i nie zwiększać na własną rękę normy wysiewu. Niestety, jeżeli ktoś uprawia żyto mieszańcowe po raz pierwszy, może się zdziwić niską normą wysiewu. Dwie jednostki siewne na 1 ha ważą zaledwie 65–80 kg, ale zawierają zwykle (to też zależy od odmiany) średnio 180–210 kiełkujących nasion w przeliczeniu na jeden metr kwadratowy. Docelowo powinno to dać od 500 do 600 kłosów/mkw. na lepszych stanowiskach lub 420–520 kłosów/ mkw. na najsłabszych glebach.

Tylko i wyłącznie przy siewie w terminie opóźnionym zaleca się zwiększenie normy wysiewu o 10%, czyli użycie na hektar 2,2 jednostek siewnych. Podobnie trzeba regulować wysiew przy terminach wcześniejszych od optymalnych zmniejszając normę o 10%, czyli zużywając na hektar 1,8 jednostki siewnej.

Odmiany mieszańcowe żyta należy siać rzadziej, ale i wcześniej niż odmiany populacyjne (dlatego wymagają one bezwzględnie jesiennego, jak najwcześniejszego odchwaszczania). Aby uzyskać pełnię krzewienia żyta hybrydowego do końca jesieni, musimy je wysiewać między 5, a 15 września. Żyto populacyjne wg zaleceń IUNG-PIB w Puławach ma optymalny termin siewu w Polsce (zależnie od regionu) między 5 września a 5 października.

• Hodowla odmian mieszańcowych żyta jest bardzo trudna i kosztowna, bo to roślina wiatropylna, obcopylna i dodatkowo samo niezgodna. Zwykle wyhodowanie odmiany mieszańcowej żyta trwa do kilkunastu lat i w większości odbywa się w warunkach sztucznej izolacji (w namiotach foliowych)

W przypadku żyta hybrydowego termin siewu powinien być taki, aby zapewnił roślinom ok. 45–55 dni jesiennej wegetacji. Zwykle dokładne zalecenia agrotechniczne w zakresie siewu (terminu i gęstości), nawożenia i ochrony żyta hybrydowego otrzymamy od przedstawicieli handlowych firm hodowlano-nasiennych. Są to generalne zasady i warto podkreślić, że w zasadzie dla każdej odmiany hybrydowej i dla każdego województwa firmy hodowlane przygotowują bardzo dokładne zalecenia w zakresie uprawy i ochrony. Najlepiej jest się do nich stosować.

Celowo użyłem: dziś i kilka lat temu, bo akurat w tym gatunku hybrydy wnoszą systematyczny postęp. Co warte podkreślenia na samym wstępie – generalnie efekt heterozji w zakresie plonowania hybryd w stosunku do odmian populacyjnych jest największy u gatunków obcopylnych, a takim jest żyto.

Z danych COBORU wynika, że w badaniach PDOiR najsłabsza odmiana hybrydowa żyta plonuje o ok. 14% wyżej, a najlepsze odmiany hybrydowe o 32% wyżej od wzorca. Warto przypomnieć, że w latach 1999–2001 ta przewaga hybryd nie była tak duża (od kilku do kilkunastu % wyżej plonowały hybrydy) i miały one jeszcze pewne niedomagania związane z podatnością na choroby, w tym sporysz.

Mówiąc o różnicach między hybrydowymi i populacyjnymi odmianami żyta warto przypomnieć, że pierwsza odmiana hybrydowa (mieszańcowa) Marder, pojawiła się na naszym rynku w 1995 r. Jej atutem był wyższy plon od odmian populacyjnych, ale dużą słabością wrażliwość na choroby. Ten pierwszy kontakt rolników z pierwszą hybrydą żyta, a także z odmianami syntetycznymi jeszcze pokutuje, ale duży postęp hodowlany zmienił to diametralnie.

Żyta hybrydowe są w takim samym stopniu odporne na choroby jak odmiany populacyjne. Warte podkreślenia jest, że odmiany hybrydowe mają mniej w ziarnie substancji antyżywieniowych niż odmiany populacyjne. Aktualnie dostępne odmiany hybrydowe żyta nie ustępują populacyjnym odmianom w żadnym zakresie, a pod względem plonowania znacznie je przewyższają. Jaszcze kilka lat temu widoczna była nieco mniejsza odporność hybryd na posuchy glebowe, ale obecnie wpisywane do rejestru odmiany z niektórych hodowli mają tę cechę poprawioną i są w tym zakresie lepsze od populacyjnych.

(Zdjęcia Pixabay)