Roślina dobrze zaopatrzona w wapń, zgodnie z jej potrzebami pokarmowymi, buduje zdrowy i prawidłowy system korzeniowy. Dobra dostępność wapnia pozwala roślinom łatwiej pobrać inne składniki pokarmowe i lepiej je wykorzystywać. Prawidłowe odżywienie wapniem zmniejsza także stres na susze i ogranicza występowanie sprawców chorób, np. kiły kapusty.
Objawy niedoboru wapnia
Zbyt wysokie dawki dostarczanego w nawozach wapnia w celu regulacji odczynu pH są jednakowo groźne dla gleby, jak i roślin. Zły jest dla roślin tak samo niedobór, jak i nadmiar wapnia. Np. nadmierna zawartość wapnia w glebie, spowodowana stosowaniem zbyt dużych dawek nawozów wapniowych albo agresywnie i szybko działającej formy tlenkowej może nasilać występowanie parcha u ziemniaków i zgniliznę pędu u tytoniu.
W Polsce mamy takie sytuacje rzadko, a powszechny jest niedobór wapnia i zbyt niskie pH gleb. Skutki braku wapnia w roślinie są bardzo poważne. W takich sytuacjach dochodzi do zwiększonej przepuszczalności tkanek i zaburzenia podstawowych funkcji komórkowych.
Niedobór jest widoczny na młodszych częściach roślin i objawia się na systemie korzeniowym (korzenie słabo wykształcone, cieniutkie, powyginane, często zwinięte) i łodyżkach liściowych (przybierają pokrój haczykowaty, a żyłki przybierają barwę jasnobrązową). Następuje zakłócenie pobierania innych składników pokarmowych, zwłaszcza fosforu.
Rośliny uprawne pobierają wapń i reagują na jego niedobór, ale też różnią się reakcją na odczyn gleb decydujący o ilości toksycznego glinu. Do bardzo wrażliwych na zakwaszenie gleby i niedobór wapnia należą pszenica, jęczmień, kukurydza, rzepak, buraki cukrowe i pastewne, bobik oraz lucerna, a do mniej wrażliwych – żyto, owies i ziemniaki. Natomiast gryka, łubin żółty i seradela tolerują kwaśne gleby.
- Buraki cukrowe przy plonie 60 t korzeni z hektara pobiorą aż 300 kg Ca/ha
W dużych ilościach wynoszony w plonach
Roślina dobrze zaopatrzona w wapń, zgodnie z jej potrzebami pokarmowymi, buduje zdrowy i prawidłowy system korzeniowy. Rośliny lepiej się ukorzeniają, bo rozwój korzeni nie jest hamowany przez toksyczny glin. Poza tym, dobra dostępność wapnia dla roślin pozwala im łatwiej pobrać inne składniki pokarmowe i lepiej je wykorzystywać.
Według danych IUNG-PIB w Puławach, z 1 toną plonu głównego wraz z odpowiednią ilością plonu ubocznego, pszenica ozima uprawiana na ziarno pobiera 3,6 kg Ca, pszenica jara na ziarno – 4,2 kg Ca, kukurydza na ziarno – 6,7 kg Ca, rzepak na nasiona – aż 41 kg Ca, bobik na nasiona – 12,5 kg Ca, bulwy ziemniaka – 0,4 kg Ca, korzenie buraków cukrowych – 5 kg Ca i koniczyna czerwona na zielonkę – 2,7 kg Ca. Jak widać, apetyt poszczególnych gatunków roślin na wapń różni się znacznie.
Przeliczając to na realne plony kukurydza przy 10 t ziarna z hektara, co nie jest w Polsce rzadkością, pobiera z hektara 67 kg Ca. Rzepak z plonem 4 ton pobierze z hektara 164 kg Ca. To dużo, lecz znacznie mniej niż 300 kg Ca, którą to ilość pobierają np. buraki cukrowe z plonem 60 t/ha.
Usztywnia źdźbła zbóż
Jak widać, wapń jest roślinom bardzo potrzebny i ma olbrzymie znaczenie w ich rozwoju i wzroście. Strukturalnie pierwiastek ten występuje w blaszce środkowej ścian komórkowych, pełni szereg bardzo istotnych funkcji w roślinie. Wchodzi w skład ścian komórkowych i neutralizuje kwasy organiczne. Dzięki wapniowi ściany komórkowe roślin tworzą układ szkieletowy, nadając im odpowiednią wytrzymałość, co korzystnie wpływa na odporność roślin na niesprzyjające warunki klimatyczne oraz przenikanie czynników chorobowych przez ściany komórkowe.
Tkanki roślinne zawierające optymalną ilość wapnia zwiększają wytrzymałość ścian komórkowych. Wskutek tego zwiększa się odporność zbóż na przykład na wyleganie. U roślin motylkowatych wapń indukuje brodawki korzeniowe oraz poprawia jakość plonów.
Marek Kalinowski
