Ile wapna kupić
Zaglądając w dane z tabeli 1 i mając wyniki analizy gleby możemy obliczyć potrzebną dawkę konkretnego nawozu wapniowego. Teoretycznie to bardzo proste, ale w praktyce jest z tym trochę komplikacji. Prześledźmy hipotetyczny przykład i wyliczone dla niego dawki dwóch różnych nawozów wapniowo-magnezowych.
Załóżmy, że nasza lekka gleba ma pH 5,1, a z tego wynika, że powinniśmy zastosować 1,5 t/ha CaO (patrz tabela 2). Do wyboru mamy natomiast dwa hipotetyczne nawozy: I – zawierający 28% CaO i 19% MgO (reaktywność 80%): II – nawóz zawierający 30% CaO i 19% MgO (reaktywności 50%). Załóżmy, że wilgotność obu nawozów jest porównywalna i wynosi ok. 6% i nie będziemy tego czynnika uwzględniać w obliczeniach. Ile zatem musimy kopić nawozu I, a ile nawozu II, aby zastosować wynikające z zaleceń 1,5 t/ha CaO?
- Obliczenia dla nawozu I: 28% CaO + 18% MgO x 1,4 = 28% + 26,6% = 54,6% w przeliczeniu na CaO, co da nam: 1,5 t CaO x 100% / 54,6% = 2,75 t nawozu, a po uwzględnieniu 80% reaktywności: 2,75 t x 100% / 80% = 3,43 t nawozu I.
- Obliczenia dla nawozu II: 30% CaO + 19% MgO x 1,4 = 30% + 26,6% = 56,6% w przeliczeniu na CaO, co da nam:1,5 t CaO x 100% / 56,6% = 2,65 t nawozu, a po uwzględnieniu reaktywności: 2,65 t x 100% / 50% = 5,3 t nawozu II.
Od razu przypomnę i wyjaśnię, skąd wziął się mnożnik x1,4 dla tlenku magnezu. Wynika to z faktu, że 1 kg MgO równoważy 1,4 kg CaO, czyli, że magnez ma o 40% większą siłę alkalizującą niż wapń. To trzeba wziąć pod uwagę przy obliczaniu rzeczywistej dawki wapna nawozowego w sytuacji, kiedy badanie gleby wskazuje na konieczność podniesienia zasobności w magnez.
Rozważnie z dawkami
Jeden przykład obliczeń wystarczy, aby podobne przeprowadzić dla innych kategorii agronomicznych gleb. W tym miejscu podkreślę to, co na początku. W jednym sezonie nie uregulujemy odczynu pH gleby i nie powinniśmy do tego dążyć. Przeglądając trzeba wiedzieć, że dawki wapna znajdujące się w przedziale „wapnowanie konieczne” nie doprowadzą do uzyskania optymalnego odczynu gleby. Jeżeli zastosujemy zalecaną tam dawkę, to przesuniemy glebę do kolejnego przedziału – „wapnowanie potrzebne”.
To nie koniec komplikacji. Dawki nawozów w tonach CaO/ha (które przedstawiliśmy w TPR nr 24 na str. 25 i które rolnicy otrzymują jako zalecenia po zbadaniu gleby w Stacjach Chemiczno-Rolniczych) w kolumnie „konieczne” zostały obliczone, aby doprowadzić pH gleby do wartości optymalnej. Naukowcy z IUNG –PIB w Puławach nie zalecają stosowania tych całkowitych dawek w jednej porcji, bo doprowadziłoby to do „efektu przewapnowania” niekorzystnego dla właściwości gleby i przyswajalności składników pokarmowych. Przypominamy dziś tę Tabelę i w nawiasach w kolumnie „konieczne” podajemy rekomendowane przez IUNG maksymalne dawki, jakie można zastosować jednorazowo. Analogicznie jednorazowe dawki w kolumnie „potrzebne” też należy rozsądnie i proporcjonalnie zmniejszyć.
Nie zabić życia biologicznego
Rozważne podnoszenie pH gleby do optymalnego poziomu jest konieczne także ze względu na życie biologiczne gleby, korzystne dla mikroorganizmów. W glebie żyje niezliczona ilość drobnoustrojów, z tym, że te najbardziej cenne dla rolnika i roślin wymagają do życia pH w przedziale od 6 do 7. Nie dla każdej gleby takie pH jest jednak optymalne. PH 5,6 dla gleb bardzo lekkich jest tak naprawdę górnym pułapem odczynu optymalnego. Urodzajność takich gleb jest niska i na piasku cudów nie możemy oczekiwać.
Niemniej warto przypomnieć, że np. bakterie odpowiedzialne za amonifikację potrzebują pH 6,7–6,8, bakterie nitryfikacyjne potrzebują pH 6,9–8, a azotobakter 7–7,8. Bakterie rozkładające celulozę, czyli przerabiające resztki pożniwne przy pH poniżej 6 prawie nie funkcjonują. Bez odpowiedniego środowiska, głównie bez uregulowanego pH gleby, te bakterie nie będą się namnażały i pracowały.
Pożyteczne mikroorganizmy są dodatkowo bardzo wrażliwe na gwałtowne zmiany środowiska i może je zabić wysokie i szybkie podniesienie odczynu. Dodatkowo stosowanie zbyt dużych jednorazowych dawek wapna może doprowadzić do wypalenia próchnicy. Do wszystkiego, również do wapnowania, trzeba podchodzić z umiarem. Oczywiście bardzo dużo w przestrogach przed nadgorliwym regulowaniem odczynu pH gleby zależy od tego, jaki nawóz planujemy kupić (tlenkowy, węglanowy), jakie jest jego pochodzenie geologiczne, jak mocno jest rozdrobniony, jaka jest reaktywność chemiczna. O właściwościach chemicznych różnych typów wapna nawozowego napiszemy w nr 28 „Tygodnika Poradnika Rolniczego”.
Marek Kalinowski
fot. Marek Kalinowski
