Jak zagospodarować nadwyżkę kukurydzy?

Żniwa kukurydzy na kiszonkę są zaawansowane. A kiedy ruszyć z jej zbiorem właśnie na CCM albo ziarno do zakiszenia. W tym przypadku decyduje zawartość suchej masy, ale nie w całych roślinach, ale w ziarniakach. Najbardziej pomocna w tej ocenie jest pojawiająca się wraz z osiągnięciem dojrzałości fizjologicznej ziarna, tzw. czarna plamka. Pojawia się w miejscu umocowania ziarniaka do osadki kolby. Jej pojawienie oznacza, że został odcięty dopływ wody i substancji pokarmowych z rośliny do ziarniaka.

W kiszonce tzw. CCM z rozdrobnionych odkoszulkowanych kolb kukurydzy (Corn Cob Mix) znajduje się ziarno i osadki. Sporządzanie kiszonek z CCM zależy głównie od dostępności kombajnów z przystawkami do zbioru kolb kukurydzy. Całe kolby z osadkami rozdrabnia się i zakisza. Pasza ze względu na niewielką ilość włókna (3–4% w suchej masie) nadaje się dla trzody chlewnej, jak i dla bydła.

Zbioru kolb kukurydzy na CCM dokonuje się przed pełną dojrzałością ziarna (kiedy ziarniaków nie da się już rozłupać paznokciem), gdy wilgotność ziarna wynosi ok. 60%. Następuje to w czasie pomiędzy zbiorem kukurydzy silosowej a zbiorem kukurydzy ziarnowej.

Po pojawieniu się na ziarniaku czarnej plamki nie przybywa w nim asymilatów. Do wyznaczenia terminu zbioru oceny dojrzałości na podstawie czarnej plamki dokonujemy na ziarniakach w połowie kolby kukurydzy

Przy tym sposobie zbioru uzyskuje się plon o 10–20% wyższy niż przy zbiorze samego ziarna. Kiszonka z odkoszulkowanych kolb stosowana jest głównie w żywieniu trzody chlewnej. Dziennie tucznikom podaje się do 3,5 kg, a lochom karmiącym do 5,5 kg. Lochom luźnym i w niskiej ciąży należy ograniczyć CCM do 2,5 kg, gdyż większe dawki mogą prowadzić do zatuczenia zwierząt. Dla bydła dawka kiszonego CCM może być taka sama jak kiszonki z wilgotnego ziarna – do 8 kg dziennie na sztukę.

Pasza uzyskiwana w technologii zakiszania gniecionego wilgotnego ziarna kukurydzy, ale również  zbóż  i nasion strączkowych to tzw. crimping. Do zakiszania najlepsze jest dojrzałe ziarno kukurydzy, bo skrobia w ziarniakach zbieranych we wcześniejszych fazach wegetacji jest bardziej podatna na rozkład w żwaczu. Kiszenie zbyt suchego ziarna kukurydzy, co w naszych warunkach klimatycznych praktycznie się nie zdarza, wymaga dodatku do niego odpowiedniej ilości wody. Wskazane jest również dodanie środków wspomagających zakiszanie.

Kukurydza nadaje się na crimping przy wilgotności ziarna powyżej 32% do maksymalnie 40%, czyli tyle ile zwykle wynosi wilgotność przy normalnym zbiorze na ziarno.

Przy korzystaniu z usługowego sporządzania takiej paszy w rękawach foliowych firmy wykorzystują wydajne gniotowniki, które są wyposażone w dozowniki do aplikacji środków konserwujących i dodawania wody do materiału zbyt suchego. Crimping z gniecionego ziarna kukurydzy można sporządzać także  w silosach, na pryzmach i w big-bagach. W żywieniu bydła można dziennie podawać do 8 kg kiszonego ziarna/sztukę.

Od momentu pojawienia się czarnej plamki nie przybywa już asymilatów, a ziarno może tylko tracić wodę. W tym  momencie wilgotność ziarna oscyluje zwykle od 25% (w dobrych warunkach pogodowych i u wczesnych odmian)  do 40% (u odmian późniejszych i w gorszych warunkach pogodowych). Po pojawieniu się czarnej plamki ziarniaki dalej oddają wodę, ale nie odbiera jej już roślina, lecz woda odparowuje bezpośrednio przez ziarniaki, przez wierzchołek kolby i przez liście okrywowe kolby.

Właściwy termin zbioru kukurydzy na ziarno przypada zwykle na 2–4 tygodnie po pojawieniu się czarnej plamki. Nie można tego terminu przeciągać, bo stwierdzono w badaniach, że opóźnianie zbioru, zwłaszcza do 8–10 tygodni po stadium czarnej plamki, powoduje zmniejszenie plonu ziarna i zwiększenie strat z powodu pogorszenia jakości ziarna (np. przez fuzariozę). Wzrastać mogą też straty powodowane przez dziki. W późnych terminach oddawanie wody przez ziarniaki ustaje lub jest minimalne.

Ziarniaki typu dent (po lewej) zaczynają tracić wodę później, ale szybciej niż flint (po prawej). Sposób jej utraty przez miękką  przednią stronę ziarniaka został nazwany „efektem kominowym”

Z obserwacji wieloletnich wynika, że w polskich warunkach ziarno kukurydzy obniża swoją wilgotność:  we wrześniu w tempie o koło 0,75–1% dziennie podczas korzystnej słonecznej i wietrznej pogody), do połowy października o 0,5–0,75% dziennie, w drugiej połowie października i w początkach listopada o 0,25–0,5% dziennie od połowy listopada – oddawanie wody zmniejsza się do 0,25% dziennie lub całkowicie ustaje.

Odmiany kukurydzy z ziarnem typu dent zaczynają oddawać wodę z ziarniaków późno, ale bardzo szybko. Odmiany z ziarnem typu flint tracą wodę z ziarniaków wcześniej, ale powoli. W efekcie tych różnic w oddawaniu wody odmiany dent w stosunku do odmian flint z tej samej klasy wczesności FAO w okresie zbioru mają zwykle ziarno o 2–3% suchsze.  Teoretycznie suchsze denty wskazują, że powinny być zbierane wcześniej. Nie do końca jest to prawdą. Generalnie przyjmuje się że ziarno dent powinno zbierać się w momencie od 30% wilgotności ziarna, a flinty od 35% wilgotności ziarna.

To denty powinno zbierać się później, bo ten typ ziarna szybko traci wodę dopiero od fazy czarnej plamki. Co ważne, robi to w porównaniu z flintami gwałtownie. Wynika to z tego, że przednia strona ziarniaka typu dent po osiągnięciu dojrzałości fizjologicznej (czarna plamka) pozostaje miękka, przepuszczalna dla wody, a pozostała boczna część ziarniaka twardnieje. Stąd denty zwane są typem „koński ząb”, bo dojrzałe ziarno posiada charakterystyczne zagłębienie (podobnie jak u zębów koni), które powstaje na skutek wysychania wnętrza i zapadania się okrywy ziarniaka.  Proces oddawania wody przez ziarniaki dent przez miękką przednią warstwę ziarniaka został nazwany jako efekt kominowy.

Odmiany flint ze szklistą skrobią wraz z zaawansowaniem procesu dojrzewania tworzą szybko twardniejącą przednią stronę ziarniaka, która jest bardzo trudno przepuszczalna dla wody. Wskutek tego rośliny dojrzewając oddają mniej wody. Z tych prostych przyczyn i różnić w pozbywaniu się wody z ziarniaków nigdy ziarna flint nie dosuszymy na polu do takiego poziomu jak ziarna dent.  Pozostawiając odmiany dent na zbiór po odmianach flint pamiętajmy jednak o ich pewnej słabości. Jest nią, niestety, skłonność do osypywania ziarna. Ziarno flint nie osypuje się, bo dość mocno trzyma się osadki.