Jaka jest rola wapnia i siarki w nawożeniu?

Naturalnym źródłem wapnia w glebie są natomiast węglany, krzemiany, glinokrzemiany i siarczany. Z powodu budowy geologicznej, jak i klimatu Polski, większość naszych gleb jest jednak w różnych stopniu zakwaszona. Szacuje się, że na drodze wymywania straty wapnia mogą sięgać nawet 230 kg/ha. Gdy brakuje naturalnych źródeł tych pierwiastków, należy bezwzględnie sięgnąć po nawozy mineralne, ponieważ uzyskanie wysokich plonów roślin dobrej jakości jest znacznie ograniczone.

Z badań naukowych wynika, że rośliny prawidłowo odżywione wapniem mają silny system korzeniowy, w związku z tym sprawniej pobierają składniki pokarmowe. Wapń pozwala również zminimalizować skutki stresu wywołanego np. suszą czy mrozem.

Szczególną rolę wapń odgrywa w uprawie roślin wymagających dłuższego okresu przechowywania, tj. buraki, ziemniaki i warzywa. Rośliny te nawożone wapniem charakteryzują się silniejszymi tkankami mechanicznymi w porównaniu do roślin mających deficyt tego składnika, są więc mniej podatne na uszkodzenia, a to ułatwia ich przechowywanie. Rzepak jest rośliną, która potrzebuje nie tylko dużych ilości siarki, ale i wapnia. Dobre zaopatrzenie rzepaku w ten składnik pokarmowy zapewnia prawidłowe wykształcenie łuszczyn. Stosunkowo dużo wapnia potrzebuje również kukurydza.

W latach 80. najwięcej siarki dostarczały zakłady przemysłowe, emitujące tlenki siarki i jeszcze w latach 90. opad siarki wynosił 37 kg/ha rocznie. Od kilkunastu lat, wraz z wprowadzeniem nowoczesnych technologii w przemyśle, występuje deficyt tego pierwiastka w naszych glebach. Obecnie szacuje się, że ponad połowa gleb jest uboga w siarkę. Duży udział gleb piaszczystych o małej zawartości próchnicy, i jednocześnie rosnący areał roślin siarkolubnych – rzepaku i warzyw kapustnych, wpływa niekorzystnie na bilans siarki w glebach. Utrzymywanie się ujemnego bilansu siarki spowodowane jest również zmniejszeniem produkcji obornika, znacznego źródła siarki dla roślin. Z 10 tonami tego nawozu przeciętnie trafia do gleby 8 kg siarki. Również intensywne opady w okresie jesieni i zimy, przyczyniają się także do zwiększonego wymywania siarczanów z gleby, co nie sprzyja akumulacji siarki w glebach.

Siarka jest składnikiem aminokwasów niezbędnych w syntezie białek: cysteiny, cystyny, metioniny, odgrywa ważną rolę w procesie fotosyntezy oraz wiąże wolny azot atmosferyczny. Głównym zadaniem wapnia jest wpływ na rozwój systemu korzeniowego, wzrost odporności na stresy i choroby oraz poprawę jakości plonów.

Z siarką nierozerwalnie związane jest nawożenie azotem roślin, gdyż to właśnie ona decyduje o prawidłowym wykorzystaniu tego składnika przez rośliny. Siarka zawarta w nawozie w formie siarczanów, a więc w formie łatwo dostępnej dla roślin, stymuluje pobieranie i wykorzystanie azotu. U roślin bobowatych jest niezbędna w procesie symbiotycznego wiązania azotu. Siarka jest niezwykle ważnym pierwiastkiem dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin uprawy polowej i warzyw. Niedostateczne odżywianie ich siarką prowadzi do zmniejszenia plonu i pogorszenia jego jakości, ponieważ niedobór siarki obniża także zawartość cukrów prostych, tłuszczu oraz ze względu na zmniejszenie efektywności nawożenia azotem, sprzyja nadmiernemu nagromadzeniu azotanów w roślinach.

• Duże zapotrzebowanie na siarkę mają rośliny kapustowate z rzepakiem na czele

Rośliny pobierają duże ilości siarki i w zależności od wielkości ich zapotrzebowania na ten pierwiastek, dzielimy je na 3 grupy charakteryzujące się odpowiednio dużymi wymaganiami, średnimi oraz małymi.

Bardzo duże wymagania pokarmowe względem siarki mają: rzepak, rzepa, kapusta, gorczyca, rzodkiew, cebula, czosnek i rzodkiewka. Przeciętnie ze średnim plonem pobierają powyżej 40 kg (nawet do 100 kg) siarki z hektara. Nieco mniejsze zapotrzebowanie na siarkę, od 20–40 kg siarki z hektara potrzebują: bób, groch, fasola oraz burak ćwikłowy. Pozostałe warzywa wymagają mniej niż 20 kg siarki z hektara. Należy tu m.in. ziemniak.

Nawożenie siarką i wapniem jest uzasadnione w przypadku stwierdzenia ich znacznego niedoboru w glebie potwierdzonego aktualną analizą gleby oraz także wtedy, jeśli w płodozmianie przeważają rośliny wykazujące duże zapotrzebowanie na siarkę i wapń, np. rzepak, buraki cukrowe, kukurydza. Stosowanie nawozów mineralnych z siarką i wapniem jest uzasadnione także, jeśli pod rośliny nie stosujemy obornika lub gnojowicy oraz rzadko wapnujemy glebę. Nawet przyorując nawozy naturalne należy mieć na uwadze, że tempo uwalniania siarki z tych nawozów jest wolne. W pierwszym roku z rozkładającej się masy organicznej przyswajane jest do 10% zawartej w niej siarki. Dlatego też, aby uzupełnić jej rezerwy w glebie i zabezpieczyć rośliny pod względem siarki, należy systematycznie stosować obornik lub gnojowicę. Wówczas potrzeby pokarmowe warzyw, zwłaszcza tych o dłuższym okresie wegetacji będą pokryte z nawozów naturalnych i dodatkowe nawożenie siarką nie będzie konieczne. Wapno nawozowe, będące najtańszym źródłem wapnia dla roślin, w pierwszym rzędzie odkwasza glebę, a następnie nadwyżki składnika zostawia roślinom.

Stosując nawozy z siarką i wapniem należy pamiętać, że zawsze część składników nawozowych może ulec wymyciu. W ustaleniu dawki siarki i wapnia należy więc uwzględniać aktualną zasobność gleby i przewidywany plon roślin oraz nadwyżkę składnika, który może ulec wymyciu. Dodatkowo zaleca się uwzględnić przedplon oraz czy stosuje się nawozy naturalne. Na stanowiskach bez obornika trzeba zwiększyć ilość np. siarki aplikowaną w nawozach mineralnych do około 65 kg S/ha. Natomiast jeśli nie dysponujemy aktualną analizą gleby na zasobność siarki w glebie, a obserwujemy już w okresie wegetacji wyraźne objawy niedoboru siarki – blednięcie młodych liści, sztywnienie i kruszenie się liści oraz słabe kwitnienie, wówczas należy sięgnąć po nawozy dolistne z siarką.

Do nawozów zawierających oba składniki: wapń i siarkę, należą siarczan wapnia, nawóz SulCa zawierający 17% S i 21,3 % Ca. Innym praktycznym rozwiązaniem jest stosowanie wiosną saletr z siarką. Stosowanie takich nawozów jest szczególnie uzasadnione na glebach o niskiej zawartości siarki, gdzie może być mniejsza efektywność nawożenia azotem oraz w okresie wiosennym, zwłaszcza po obfitych w opady zimach, kiedy starty siarki są większe. Pamiętajmy, że największe i coraz bardziej powszechne niedobory siarki w glebie występują wczesną wiosną, po jej zimowym wymyciu z gleby.

Dosyć popularnym stosowanym nawozem w praktyce przez warzywników do uzupełnienia niedoborów siarki na glebach wyczerpanych z tego składnika jest siarczan amonu (24% S) i siarczan potasu (18% S). Azot w formie amonowej zawarty w siarczanie amonu nie ulega wymywaniu z gleby, jest wolno pobierany przez rośliny, wpływa na dobre ukorzenienie roślin, wspomaga pobieranie fosforu i ogranicza nadmierne pobieranie potasu. Dużą zaletą tego nawozu jest możliwość zasilenia roślin azotem oraz siarką wiosną. Natomiast duża zawartość siarki siarczanowej, łatwo rozpuszczalnej w wodzie, uodparnia rośliny i zabezpiecza je w siarkę już od początku wiosennej wegetacji. Stosowanie siarczanu amonu zapewnia dobre ukorzenienie roślin, zwiększa dynamikę ich wzrostu już we wczesnych fazach rozwojowych oraz poprawia ich odporność, co przedkłada się na wyższy plon i lepszą jego jakość. Siarczan potasu z kolei jest nawozem praktycznie pozbawionym chlorków, stanowi on najlepsze źródło składników odżywczych dla roślin wrażliwych na chlorki oraz dla intensywnych systemów uprawy (szklarnie i tunele foliowe).

Dobrym źródłem siarki jest również np. superfosfat prosty pylisty zawierający 31% S oraz granulowany mający w składzie 32% S. Siarkę można znaleźć też w nawozach magnezowych – m.in. Kizeryt zależnie od formy zawiera jej od 20 do 22%. Oprócz wymienionych nawozów, na rynku dostępne są specjalne nawozy zalecane w uprawach warzyw siarkolubnych. Zawierają one ponad 80% skoncentrowanej siarki i można je stosować bezpośrednio po siewie nasion lub wokół już rosnących roślin, np. Wigor S Pro (87% S). Nawóz należy rozsiać równomiernie na całej powierzchni lub w odległości 5–10 cm od rosnących roślin lub wysianych nasion, a następnie wymieszać z glebą na głębokość do 15 cm. Pod uprawę cebuli należy zastosować 03–0,5 kg/a nawozu.