Kompensacji zachwaszczenia owsem głuchym pomaga bagatelizowanie problemu na samym początku, kiedy w łanie zbożowym widzimy zaledwie kilka wiech tego chwastu. O zwalczaniu owsa głuchego i wyborze odpowiednich do tego herbicydów myślimy o co najmniej rok za późno. Jeżeli chwast ten pojawi się na konkretnym polu, koniecznie trzeba wprowadzić na nim zmianowanie, które mu nie służy. Dobra będzie każda roślina dwuliścienna, w której znacznie łatwiej pozbędziemy się chwastów jednoliściennych, w tym owsa głuchego. A jeżeli chcielibyśmy uprawiać tam jakieś zboża, to nie może być to absolutnie owies albo mieszanka owsa z innymi zbożami.
Ekspresowa kompensacja
Chwasty mogą szybko zdominować zboża, a liderem wśród chwastów zbóż w wielu gospodarstwach jest owies głuchy. Jest bardzo groźny z różnych powodów. Najważniejszy – redukuje plon i zanieczyszcza zebrane ziarno, przez co cała partia może być zdyskwalifikowana przy sprzedaży. Naukowcy zbadali i wyliczyli, że jeżeli wysiejemy materiał siewny z domieszką 0,5 kg ziaren owsa głuchego na hektar, to już w drugim roku uprawy zbóż na tym stanowisku chwast zdominuje zasiewy.
Kompensacja chwastów jest zjawiskiem polegającym na masowym występowaniu na określonym areale jednego gatunku chwastu. Ten typ zachwaszczenia jest bardzo niekorzystny dla rośliny uprawnej. Zjawisku kompensacji chwastów należy przeciwdziałać przede wszystkim wprowadzając zmianowanie herbicydów.
Rozmnażając się owies głuchy ciągle, w ekspresowym tempie wzbogaca glebowy bank nasion chwastów i ma zdolność samorozprzestrzeniania się. Ziarniaki owsa głuchego mogą kiełkować nawet po 10 latach i nawet z głębokości 20 cm. Gdyby takie cechy miały odmiany roślin uprawnych rolnicy byliby hodowcom bardzo wdzięczni. Niestety, to cechy owsa głuchego, które sprawiają wiele problemów w trakcie uprawy zbóż, ale i po zbiorze plonów. Przy obsadzie 40–50 roślin owsa głuchego na mkw. zbożowej plantacji redukuje on nawet 50% plonu możliwego do uzyskania. Jego atutem, a bolączką rolnika, jest to, że osypuje się przed zbiorem. Jednak część ziarniaków, które nie osypią się trafia do magazynu, a wtedy możemy mieć poważny problem ze sprzedażą zanieczyszczonego owsem głuchym ziarna.
Nie ma uszek
Owies głuchy występuje głównie w zbożach jarych, ale też w burakach, ziemniakach, roślinach strączkowych i kukurydzy. Jest jednoroczną rośliną jarą kiełkującą wiosną. Pierwszy liść owsa głuchego jest lewoskrętny, równowąski i spiczasto zakończony. Brzegi blaszki liściowej po dolnej stronie pokryty jest rzęskami. Języczek liściowy barwy białej do żółtej jest ząbkowany i spiczasto zakończony.
Bardzo charakterystyczną cechą w stosunku do zbóż jest brak uszek u owsa głuchego. Ważną cechą diagnostyczną jest też szorstkie owłosienie brzegów liści. Wiecha owsa głuchego jest znacznie większa niż u owsa siewnego. Kłoski owsa głuchego są 2–3 kwiatowe a plewki są owłosione. Ziarniak ma ciemne przygięte ości o długości 4 cm. Jedna roślina wytwarza 150 do nawet 500 ziarniaków, które zachowują w glebie zdolność kiełkowania przez wiele lat.
Lubi dobre stanowiska
Mówiąc o owsie głuchym warto przypomnieć, że w Polsce Północno-Wschodniej pierwsze okazy tego chwastu można było spotkać w latach 80. Jeszcze niedawno chwast ten był spotykany tylko w rejonie środkowo-południowej i środkowo-wschodniej Polski – teraz jest problemem w całym kraju. Aktualnie południowy wschód i północny wschód – to regiony o największym zachwaszczeniu zbóż właśnie owsem głuchym.
Szacuje się, że w skali kraju problem zachwaszczenia owsem głuchym i trudności z jego zwalczaniem dotyczą ponad 200 tys. ha zasiewów.
Warto dodać i to, że owies głuchy krzyżuje się z owsem uprawnym. W wielu gospodarstwach owies głuchy jest chwastem numer jeden w zbożach, a możliwość jego zwalczania jest kosztowna i ograniczona. Z badań prowadzonych m.in. na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie, dotyczących zmienności tego chwastu w Polsce i na Litwie wynika też, że owies głuchy występuje w kilku odmianach – jest to m.in. owies szorstki, krótki i płony. Badania wskazują na wzrost częstości i obfitości występowania owsa szorstkiego w owsie siewnym na glebach piaszczystych i mało urodzajnych w północno-wschodniej Polsce. Ten typowy owies głuchy preferuje gleby gliniaste i podmokłe, zasobne w wapń.
Przed wyborem herbicydu
Ponieważ owies głuchy kiełkuje i wschodzi wiosną, najbardziej zagraża uprawom zbóż jarych. Niemniej może być też problemem w zbożach ozimych. Przykładowe terminy zwalczania wiosennego i herbicydy znajdujące się w bazie zaleceń Instytutu Ochrony Roślin PIB w Poznaniu pokazujemy w dalszej części i nie są to oczywiście kompletne informacje. Przed zakupem któregoś ze środków należy zapoznać się dokładnie z charakterystyką i instrukcją stosowania.
Informacje w etykietach są szczegółowe i bardzo obszerne. Przed zakupem herbicydu radzę pójść do najbliższego dystrybutora środków ochrony roślin, porównać ceny herbicydów, dokładnie zapoznać się z etykietami tych środków i instrukcjami stosowania. Preparaty te zwalczają także inne chwasty, stąd wybór powinien to uwzględniać i być dopasowany do sytuacji na polu.
To bardzo ważne chociażby z uwagi na skuteczność środka w konkretnych warunkach termicznych. Każdy herbicyd może się pod tym względem znacząco różnić. Może mieć też konkretne uwagi co do ewentualnej fitotoksyczności w stosunku do rośliny uprawnej czy też wskazane możliwe następstwo roślin po zbożach odchwaszczanych daną substancją aktywną. Ważna jest też możliwość stosowania herbicydu w mieszaninie z innym poszerzającym spektrum zwalczania chwastów.
Uwaga na odporność
Niezwykle istotne w ostatecznym wyborze herbicydu jest to, czy będzie on miał inny mechanizm działania od innych stosowanych na tym polu herbicydów w ostatnich sezonach. Rotacja taka jest ważna z punktu widzenia przeciwdziałania odporności chwastów. Problem uodparniania się chwastów zaskakuje rolników i jest trudny do szybkiego opanowania. W pewnym roku uprawy spostrzega się, że nagle zawiódł zawsze skuteczny herbicyd. W takiej sytuacji, należy zdecydowanie zmienić do tej pory stosowaną substancję czynną, na charakteryzującą się innym mechanizmem działania. Zdarza się, że niektóre chwasty poza mechanizmem odporności prostej, czyli odporności tylko na jedną substancję czynną, posiadają mechanizm odporności mieszanej. Ten typ obrony polega na odporności chwastu, na co najmniej dwie substancje czynne, wykazujące ten sam mechanizm działania.
W jęczmieniu jarym
Można zwalczać owies głuchy od fazy 3 liści do fazy liścia flagowego jęczmienia (BBCH 13–37) herbicydem Axial 100 EC (z dodatkiem aduwantu) w dawce 0,3–0,45 l/ha. W okresie od początku do końca fazy krzewienia jęczmienia, gdy owies głuchy znajduje się w fazie 2–4 liści, można go zwalczać herbicydem Grasp 400 SC w dawce 0,8 l/ha. W fazie od początku do końca krzewienia jęczmienia można zastosować na owies głuchy herbicyd Puma Uniwersal 0,69 EW w dawce 1 l/ha lub mieszaninę herbicydów Fantom 069 EW + Chwastox Turbo 340 SL (będą zwalczane też chwasty dwuliścienne) w dawce 1+2 l/ha lub herbicyd Fantom 069 EW. Od początku do końca fazy krzewienia jęczmienia można stosować również herbicyd Agria – Fenoksaprop 069 EW w dawce 0,8–1 l/ha i Foxtrot 069 EW w dawce 0,8–1 l/ha.
W pszenicy jarej
Od fazy 3 liści do fazy liścia flagowego pszenicy (BBCH 13–37) można zwalczać owies głuchy herbicydem Axial 100 EC (z dodatkiem adiuwantu) w dawce 0,3–0,45 l/ha. Gdy owies głuchy osiągnie fazę 1–3 liści a pszenica będzie w fazach od krzewienia do drugiego kolanka można stosować herbicyd Nylon 75 WG w dawce 0,03 kg/ha. Od początku do końca krzewienia pszenicy (BBCH 20–29) można stosować Attribut 70 SG w dawce 0,06 kg/ha lub Foxtrot 069 EW w dawce 0,8–1 l/ha.
W oziminach
W pszenicy ozimej, pszenżycie ozimym i życie, wiosną do początku strzelania w źdźbło można zwalczać owies głuchy np. herbicydem Atlantis 04 WG (z dodatkiem adiuwantu), Atlantis 12 OD i Foxtrot 069 EW Choć te herbicydy i w tym terminie zwalczają przede wszystkim miotłę zbożową, to też inne jednoliścienne, w tym oczywiście ograniczają owies głuchy. Podobnie w pszenicy ozimej można zastosować Pumę Uniwersal 069 EW, a w pszenicy ozimej i jęczmieniu ozimym
Axial 100 EC.
Marek KALINOWSKI
