Magnez - ważny pierwiastek w nawożeniu roślin uprawnych

Jako centralny składnik chlorofilu, zielonego barwnika odpowiedzialnego za proces fotosyntezy odgrywa szczególną rolę w procesie fotosyntezy, a także w procesie transportu jej produktów we floemie i jest współodpowiedzialny za trwałość ścian komórkowych. Poza tym pobudza system korzeniowy do wzrostu i pobierania składników pokarmowych z gleby oraz kontroluje pobieranie i przekształcenie azotu w białko. Jednak magnez wciąż jest pomijany w nawożeniu roślin uprawnych.

Ponad połowa naszych gleb wykazuje niską zawartość magnezu w glebie. W dodatku magnez jest wypłukiwany w głąb profilu glebowego wskutek obfitych opadów, przeważnie wczesną wiosną, co powoduje w konsekwencji niedobór tego składnika dla roślin. Jest to spowodowane niewielkim kompleksem sorpcyjnym w stosunku do magnezu, co nie sprzyja akumulacji tego pierwiastka w glebie. Magnez jest szczególnie ważnym pierwiastkiem dla buraków, rzepaku, ziemniaków i zbóż. Spośród zbóż najwięcej tego składnika pobiera owies. U ziemniaków magnez odgrywa dużą rolę jako aktywator procesu przemiany skrobi, a także wpływa na polepszenie cech jakościowych przy przetwarzaniu bulw. Podobne duże znaczenie ma dla prawidłowego rozwoju korzeni buraka cukrowego i w efekcie nagromadzenia cukru.

Nawożenie magnezem zwiększa pobieranie i wykorzystanie azotu, a także korzystnie oddziałuje na transport i gromadzenie fosforu w nasionach. Pierwiastek ten bierze udział w gospodarce fosforanowej roślin i zapewnia równomierne dojrzewanie zbóż. Rośliny pobierają magnez począwszy od kiełkowania, aż do końca wegetacji. Prawidłowe pobieranie tego pierwiastka przez rośliny zależy od zasobności gleby w przyswajalne formy magnezu, ale również od zawartości w niej wapnia i potasu. Rośliny dobrze odżywione magnezem pobierają więcej azotu, co wpływa korzystnie na wielkość i jakość ich plonu oraz zapobiega stratom tego pierwiastka z gleby, gdyż azot niepobrany przez rośliny jest tracony.

Deficyt magnezu u roślin uprawnych pojawia się już we wczesnych fazach rozwoju. Z doświadczeń naukowych wynika, że nawet jeśli nie są widoczne wyraźne symptomy niedoboru magnezu, to obserwuje się wysoką efektywność w nawożeniu tym składnikiem. Ponieważ objawy magnezu są widoczne dopiero przy dużych niedoborach tego składnika, najczęściej to, że mamy problem z brakiem magnezu, ujawnia się przy wykonywaniu analiz chemicznych gleby przy okazji ustalenia potrzeb wapnowania.

Najlepszym miernikiem oceny zasobności gleby w przyswajalny magnez jest analiza chemiczna próbek gleby oraz sprawdzenie wyniku analizy próbek gleby pobranych z gospodarstwa z liczbami granicznymi w zależności od kategorii agronomicznej gleby. Należy pamiętać, że im cięższa gleba, tym wyższe są liczby graniczne dla tej samej klasy zawartości przyswajalnego magnezu. Ocenę zasobności gleb mineralnych w przyswajalny magnez w mg Mg na kg gleby przedstawia tabela.

Drugą metodą, często praktykowaną przez rolników, pozwalającą zdiagnozować czy mamy problem z brakiem magnezu w naszym gospodarstwie, to wizualna ocena objawów na roślinach. Choć jest to metoda nieinwazyjna, to wymagająca od rolnika jednak dużej wprawy w rozpoznawaniu objawów niedoborowych poszczególnych składników pokarmowych. Jeśli rośliny są jasnozielone, blade i na 15–40% widoczna jest na dolnych liściach roślin wyraźna paciorkowatowość, to oznacza, że mamy słaby niedobór magnezu. W sytuacji gdy są widoczne objawy niedoboru magnezu w postaci żółknięcia roślin i zamierania na 40–75% roślin plantacji, to wówczas stan niedoboru magnezu ocenia się jako silny. Bardzo silny niedobór tego pierwiastka charakteryzuje się natomiast zamieraniem większości roślin na plantacji i silnym ich zżółknieniem.

W dwóch ostatnich przypadkach zdiagnozowane tak duże niedobory wykluczają stosowanie magnezu dolistnie, gdyż dokarmianie dolistne nie będzie już efektywne. W tym przypadku należy zatem po zbiorze roślin koniecznie wysiać nawozy z magnezem. Zazwyczaj większe ilości magnezu wprowadza się z wapnem nawozowym zawierającym magnez. Dobrym rozwiązaniem jest stosowanie jesienią na takich glebach dolomitu. Wiosną, jeśli nie wykonaliśmy z różnych przyczyn wapnowania gleby, warto zastosować kizeryt (25% MgO i 20% S (50% SO3), skuteczny niezależnie od pH gleby, może być stosowany na wszystkich glebach.

W praktyce dosyć często otrzymujemy wyniki niskiej zasobności gleby w przyswajany magnez na glebach niewymagających wapnowania. W takim przypadku należy magnez zastosować w formie siarczanu magnezu lub nawozów wieloskładnikowych z magnezem. Na glebach bardzo lekkich i lekkich zaleca się 120–160 kg MgO na hektar. Na glebach cięższych 80–120 kg MgO na hektar na okres 2–3 lat, w zależności od uprawianych gatunków roślin oraz intensywności opadów.

Dobrym i tanim źródłem magnezu uwalnianym sukcesywnie są nawozy naturalne. Z dawką 30 ton wniesionego do gleby obornika w pierwszym roku rośliny mają do wykorzystania ok. 23 kg/ha magnezu, a z 30 m3 gnojowicy ok. 13 kg/ha tego składnika. Regularne stosowanie obornika zalecane jest szczególnie na glebach lekkich, z niską zawartością przyswajanego magnezu. Badania naukowe potwierdzają poprawę nie tylko stanowiska np. pod ziemniaki, ale i korzyści w postaci większego plonu i lepszej jakości bulw.

Niedobór magnezu ujawnia się dopiero przy bardzo dużych brakach składnika w glebie. Najpierw pojawiają się one na liściach starszych, a dopiero później występują w liściach młodych. Na roślinach jednoliściennych dotkniętych niedoborem magnezu zaobserwować można wówczas charakterystyczne marmurkowate plamy na liściach, zwłaszcza w obrębie unerwienia. Objawy te określane są jako tzw. pasiastość liści. U zbóż przy większym deficycie magnezu liście stają się bardziej chlorotyczne i prążkowane, bo brunatne nekrozy rozpoczynają się od wierzchołków liści.

U roślin dwuliściennych występują plamy na liściach, które przybierają barwę pomarańczową i z tego względu objawy są określane mianem tygrysowatości liści. W zaawansowanym stadium u buraka cukrowego następuje żółknięcie bądź chloroza pomiędzy nerwami, a w skrajnych przypadkach nekroza obejmująca już całą powierzchnię blaszki liściowej. U ziemniaków dotkniętych niedoborem magnezu pojawiają się czarne plamy na liściach, następnie następuje ograniczenie procesu zawiązywania bulw pod krzakiem. Objawy niedoboru magnezu u ziemniaków często można pomylić z zarazą czy alternariozą, gdyż są bardzo zbliżone. W przypadku rzepaku pojawiają się żółte lub czerwonopurpurowe przebarwienia starszych liści, przy czym łodygi pozostają nadal zielone. Spośród roślin uprawnych roślinami wskaźnikowymi, wykazującymi szybkie objawy już przy niewielkim wyczerpaniu magnezu z gleb są zboża.