Międzyplony ścierniskowe wczesnego siewu

Wymienione gatunki lepiej uprawiać w czystym siewie, ale większość roślin poplonowych najlepiej udaje się w mieszankach, a najlepszymi mieszankami są te z udziałem grochu siewnego, wyki siewnej i owsa lub jęczmienia w różnych kombinacjach. Dziś przypomnimy zasady uprawy w poplonie kukurydzy oraz traw. Wcześniej jednak kilka słów o najlepszych roślinach poplonowych na paszę dla bydła, błędach których należy się wystrzegać przy wyborze roślin i o standardowej agrotechnice dla wszystkich roślin poplonowych.

Zanim wrócimy do sedna tematu przypomnę, że wielu rolników uprawia międzyplony realizując wytyczne pakietów rolnośrodowiskowych. Między innymi z powodu tych pakietów obowiązuje konkretne nazewnictwo, nie jest oczywiście błędem pisanie i mówienie poplon, ale zgodnie z przyjętą nomenklaturą, poprawniej jest używać nazw: międzyplon ścierniskowy, międzyplon ozimy i wsiewka międzyplonowa. Przypominam, że trzeba wtedy przestrzegać kilku reguł związanych z agrotechniką (bez nawożenia), wyborem roślin (tylko mieszanki co najmniej trzech gatunków), jak też przestrzegać terminów siewu, zbioru i zasad użytkowania.

Jeżeli nie korzystamy z tego typu płatności, nie musimy przestrzegać niektórych reżimów agrotechnicznych i uprawiać poplony jednogatunkowe. Są jednak przeciwskazania dotyczące wszystkich, w zakresie wyboru roślin do uprawy na międzyplon. Niestety, w praktyce te zasady są łamane i mogą prowadzić do poważnych problemów i to na długie lata. Karygodna jest uprawa w międzyplonach roślin kapustowatych (kapusta pastewna, gorczyca, rzepik czy rzepak) w gospodarstwach z dużym udziałem w strukturze zasiewów rzepaku i w gospodarstwach warzywnych, w których uprawia się warzywa z tej rodziny. Można w takim zmianowaniu sprowadzić na długie lata kiłę kapusty.

• Uprawa międzyplonów w ramach programów rolnośrodowiskowych wymaga przestrzegania reżimu agrotechnicznego i uprawy mieszanek składających się z co najmniej trzech gatunków roślin (np. facelia, groch, słonecznik).  Rynek nasienny oferuje wiele gotowych mieszanek międzyplonowych

Podobne przeciwskazania dotyczą wyboru międzyplonów w gospodarstwach z dużym udziałem zbóż. Wystrzegać się wówczas należy uprawy międzyplonowej zbóż. Grozi to dużym nasileniem chorób podstawy źdźbła. Takich przeciwskazań znaleźć można więcej i nie każda roślina w konkretnych uwarunkowaniach płodozmianu nadaje się na międzyplon.

Materiał siewny powinien charakteryzować się odpowiednią zdolnością kiełkowania. Niestety, na rynku obok uczciwych sprzedawców są i oszuści. Rolnik, mimo że potrafi rozpoznać rośliny międzyplonowe na podsytawie nasion, to często ulega pokusie zakupów okazjonalnych. Dużym zagrożeniem są wówczas nieznane i najczęściej mierne parametry jakościowe kupionych nasion. Najgorsze jednak są zanieczyszczenia nasionami chwastów.

• Wybierając rośliny na międzyplon pamiętajmy o prawidłowym zmianowaniu. Np. gorczyca biała i mieszanki roślin z dużym jej udziałem są bardzo dobrym międzyplonem, ale nie na stanowiskach po rzepaku. Takie zmianowanie sprzyja kile kapusty

Zdarzały mi się w ub.r. rozmowy z rolnikami, którzy dali się nabrać tanią ofertą. Dotyczyło to m.in. materiału siewnego seradeli. Rolnicy siali ją w plonie głównym, po czym obserwowali niesamowite zachwaszczenie uprawy. Dzwonili do redakcji z prośbą o radę w zakresie ewentualnego odchwaszczania. Niestety, rozwiązania chemicznego na ten problem nie było. Niech będzie to przestrogą dla wszystkich. Nasiona roślin poplonowych najlepiej kupić u sprawdzonego sprzedawcy i w oryginalnym opakowaniu z deklarowanymi parametrami jakości.

Mimo dużej różnorodności gatunków roślin międzyplonowych i kombinacji ich mieszanek, agrotechnika przedsiewna i nawożenie są właściwie takie same. Zaraz po zbiorze przedplonu (zbóż) należy bez większej zwłoki wykonać płytką orkę na 8–10 cm (lemieszowym pługiem podorywkowym lub taniej i szybciej – pługiem talerzowym) lub spulchnić glebę glebogryzarką, doprawić agregatem z wałem strunowym na głębokość 2–3 cm dla nasion drobnych lub 4–6 cm dla nasion grubych. Szybka uprawa pożniwna ochroni zapasy wody glebowej, które i tak są w tym okresie zwykle skąpe.

Na ściernisko jeszcze przed wykonaniem orki (lub innej uprawki pożniwnej) należy zastosować nawożenie. Takim standardem pod międzyplon ścierniskowy jest zastosowane 30–40 kg P2O5 i 60–80 kg K2O na hektar oraz 40–60 kg N – połowę przed siewem a resztę w trakcie wegetacji poplonu. Przy siewie motylkowatych – z nawożenia azotem można zrezygnować lub zastosować symboliczną dawkę 20 kg N/ha. Jeżeli planowana jest uprawa później sianych poplonów warto od razu zastosować wyższe dawki fosforu, a na mocnych glebach również potasu, które pokryją od razu potrzeby rośliny zaplanowanej do uprawy po zbiorze polonu.

Nasiona międzyplonów można wysiewać siewnikiem w rzędy 10–15 cm (z wyjątkiem rzepy ścierniskowej, którą wsiejemy w rozstawie rzędów co 30–35 cm). Można też zastosować specjalne siewniki poplonowe. W praktyce niektórzy wykorzystują do siewu międzyplonów nawet rozsiewacze nawozów. Jedynym plusem jest bardzo szybki siew, ale gorzej jest z dokładnością i równomiernym rozmieszczeniem nasion. Po takim siewie trzeba wjechać z broną lekką. Jeszcze lepiej taki zasiew rzutowy jest przywałować.

Dziś przybliżymy wymagania i agrotechnikę poplonowej kukurydzy. Przed siewem kukurydzy w międzyplonie należy wykonać głębszą podorywkę, ewentualnie dwukrotne talerzowanie, następnie wał kolczasty oraz w zależności od stopnia zachwaszczenia jedno- lub dwukrotne bronowanie. Można doprawić glebę przez zastosowanie agregatu uprawowego. Zalecane nawożenie na 1 ha to: 50–70  kg N, 40–60 kg K2O; azot w szybko działających nawozach. Na glebach o średniej zasobności w fosfor można zrezygnować z nawożenia tym składnikiem.

Kukurydzę w międzyplonie siejemy w ilości ok. 60–80 kg ziarna/ha, w rzędach co 20–30 cm, na głębokość 4–6 cm (wtedy uzyskuje się więcej zielonki, ale mniej suchej masy) lub 30–40 kg ziaren/ha (wtedy plon o większej zawartości suchej masy i z możliwością zebrania ziarna). Nie należy siać ziarna siewnego w glebę suchą. Jeżeli pole jest wilgotne, gleba wygrzana, to nasiona w okresie siewu poplonu, tj. do 20 lipca, kiełkują już po 4–5 dniach.

• Wartościową rośliną międzyplonową w gospodarstwach zajmujących się chowem i hodowlą bydła mlecznego, ale wymagającą jak najwcześniejszego siewu jest kukurydza

Kukurydza w uprawie międzyplonowej wymaga gleb średnio głębokich i przepuszczalnych. Na lżejszych piaskach gliniastych potrzebuje większej ilości opadów. Jest wrażliwa na zimno (wczesne przymrozki hamują wegetację, a temp. -2°C kończy wzrost roślin). Przed siewem należy wykonać głębszą podorywkę lub dwukrotne talerzowanie, następnie stosuje się wał kolczasty oraz jedno- lub dwukrotne bronowanie.

Do siewów międzyplonów należy używać odmian o jak najniższej liczbie FAO. W przypadku większego zachwaszczenia stanowiska poplon należy przebronować w fazie 3–4 liści przy dobrej, słonecznej pogodzie. Kukurydzę z poplonu najlepiej jest kosić i dowozić zwierzętom na zielonkę, ale zbiór należy zakończyć do czasu wystąpienia pierwszych przymrozków. Z kukurydzy wysianej w poplonie można uzyskać z 1 ha 10–15 t zielonki.

Na międzyplon można uprawiać trawy, które mają bardzo różne wymagania glebowe i wilgotnościowe. Życice (wielokwiatowa, mieszańcowa, westerwoldzka) wymagają gleb średnio żyznych, kupkówka pospolita – gleb lżejszych, o mniejszym uwilgotnieniu. Kupkówka pospolita uprawiana w międzyplonie należy do roślin o długim okresie wegetacji i siejemy ją jak najwcześniej.

Glebę pod siew kupkówki (podobnie pod siew życic) przygotowujemy przez wykonanie płytkiej orki lub podorywki na głębokość 10 cm, po której warto zastosować wał pierścieniowy i bronę średnią. Przed siewem kupkówki stosujemy 50 kg N/ha a po pierwszego odrostu 30 kg N/ha. Przedsiewnie na ścierń przed podorywką stosujemy też ok. 40 kg/ha P2O5 i 70 kg/ ha K2O.

Trawy na międzyplon wysiewamy w rzędy co 10–5 cm, na głębokość do 1 cm. Kupkówkę pospolitą wysiewamy w ilości 12–15 kg/ha (15 kg/ha w warunkach posusznych). Po siewie zaleca się zwałowanie pola wałem gładkim w celu przyspieszenia wschodów roślin. Zbiór pierwszego pokosu możemy wykonać po ok. 60 dniach od siewu. Przy długiej jesieni można odrost po pierwszym pokosie wykorzystać jako pastwisko. Przy dobrym układzie pogody można liczyć na plon zielonki z kupkówki w ilości 8–10 t z ha i w zależności od przebiegu pogody jesienią na 2–5 t z ha z wypasu drugiego odrostu.

Kupkówka jest wartościową trawą i możliwość jej uprawy w międzyplonie badano wiele lat temu. Dlatego przypominam taką możliwość, ale osobiście uważam, że lepiej jest w tym celu wybrać gatunek najbardziej predysponowany do krótkotrwałej uprawy – życicę westerwoldzką, a najlepiej mieszankę kilku odmian życicy (diploidalne i tertraploidalne).

Z punktu widzenia możliwości zebrania opłacalnego plonu i wykorzystania go w żywieniu bydła mlecznego można polecić zasiew w poplonach: kukurydzy, kapusty pastewnej, traw (kupkówka pospolita, życica wielokwiatowa, życica mieszańcowa, życica westerwoldzka), strączkowych w mieszankach (wyki + groch siewny pastewny + bobik + gatunki niemotylkowate), słonecznika (w mieszankach ze strączkowymi na bezpośrednie skarmianie zielonki lub na kiszonkę), seradeli (w mieszankach z różnymi komponentami na zielonkę lub w siewie czystym – wypasanie) i facelii (w mieszankach, rzadziej w siewie czystym).