Pojawia się na polach każdego roku, choć w różnym nasileniu. Sprawcami choroby są dwa gatunki grzybów z rodzaju Leptosphaeria: L. maculans
i L. biglobosa. Stopień porażenia fomą zależy od wielu czynników, takich jak: warunki pogodowe (długa, ciepła jesień i opady sprzyjają rozwojowi patogena), miejsce uprawy, stadium rozwojowe rośliny, płodozmian.
W Polsce sucha zgnilizna kapustnych jest problemem przede wszystkim od zachodniej strony Wisły, gdzie dominuje gatunek
L. maculans. Na wschodzie i północnym-wschodzie kraju są krótsze jesienie i później ruszające wiosny, co obniża presję tego patogena, a poza tym występuje tu łagodniejszy atakujący powierzchniowo gatunek L. biglobosa.
Gatunek L. maculans
uważany jest za bardziej szkodliwy, albowiem porażeniu ulega podstawa łodygi, co powoduje przerwanie wiązek przewodzących i zamieranie całej rośliny. Często ma to miejsce już w stadium kwitnienia. Gatunek Leptosphaeria maculans jest silnie chorobotwórczy, z objawami w dolnej części rośliny. Na pożywkach sztucznych wolniej rośnie i nie wytwarza pigmentu. Tworzy też fitotoksyczne metabolity, tworzy rasy, a izolaty są mało zróżnicowane pod względem genetycznym.
Gatunek L. biglobosa wywołuje rozległe plamy na łodygach, a porażenie tkanek jest powierzchniowe. Ten gatunek jest mniej szkodliwy i tworzy powierzchniowe objawy w środku łodygi. Na pożywkach sztucznych szybciej rośnie i wytwarza żółto-brązowe pigmenty. Nie wytwarza mikotoksyn, a izolaty są bardziej zróżnicowane pod względem
genetycznym.
Są odporne odmiany
na suchą zgniliznę kapustnych i warto je wybierać zwłaszcza w rejonach z większą presją choroby. Odporność odmian ma szczególne znaczenie w latach o dużym nasileniu występowania choroby. Znane są dwa typy odporności rzepaku na suchą zgniliznę kapustnych. Pierwszy typ odporności to tzw. całkowita, monogeniczna (kontrolowana przez geny główne), zwana także pionową lub specyficzną, skuteczna między innymi w stadium siewki. Drugi typ odporności to poligeniczna, częściowa (pozioma, niespecyficzna) – skuteczna we wszystkich stadiach rozwoju rzepaku.
Hodowcy korzystają przeważnie z odporności poziomej, która w większości przypadków stanowi o dość trwałym typie odporności. Odporność pionowa wymaga ciągłego odnawiania poprzez wprowadzanie nowych genów do rzepaku (krzyżowanie z nowymi odpornymi genotypami) ze względu na zmiany populacji patogena. Niestety odporność ta była często przełamywana przez nowe patotypy L. maculans. Zupełnie nowy standard tzw. podwójnej odporności na suchą zgniliznę kapustnych (pionowej i poziomej) wnoszą najnowsze odmiany z genem odporności tzw. Rlm7.
Gen Rlm7
warunkuje najwyższą odporność na suchą zgniliznę. Nowe genotypy rzepaku ozimego za sprawą genu Rlm7 dają gwarancję dużej zdrowotności roślin w okresie jesiennym i w znaczny sposób wpływają na zimotrwałość roślin. Udowodniono w badaniach i w pracach hodowlanych, że odporność pozioma odmiany zwiększa trwałość działania genu Rlm7 odpowiedzialnego za odporność pionową. Dlatego w aktualnie prowadzonej hodowli rzepaku ozimego skuteczną metodą ochrony roślin jest łączenie odporności pionowej z poziomą, z wykorzystaniem głównych genów odporności Rlm7. Jeżeli nie dokonaliśmy jeszcze wyboru odmian do siewu, warto pytać sprzedawców i hodowców rzepaku o odporność na fomę i rodzaj tej odporności.
Marek KALINOWSKI
