Największe jesienne zagrożenia dla rzepaku

Jesienią młode rośliny rzepaku narażone są na żerowanie wielu szkodników, a jednym z najgroźniejszych jest śmietka kapuściana. Głównym powodem, dla którego to właśnie ta niepozorna muchówka jest zagrożeniem nr 1, jest wycofanie zapraw opartych na neonikotynoidach. Zagrożeniem dla rzepaku jest larwa będąca najczęściej trzecim jesiennym pokoleniem śmietki. Pierwsze naloty zaczynają się już na początku września i jeśli temperatury będą sprzyjały, mogą potrwać do końca października. Samice składają w pobliżu lub na szyjce korzeniowej rośliny żywicielskiej do 100–120 jaj, a po ok. 5 dniach wylęgają się żółtawobiałe, cieliste larwy osiągające długości do 7–8 mm. W sprzyjających latach na korzeniu i szyjce rzepaku zaobserwować można nawet od kilku do kilkunastu larw o zróżnicowanej wielkości. Taka sytuacja może świadczyć o znacznej presji tego szkodnika rozciągniętej w czasie. Żerująca  śmietka silnie uszkadza rozwijający się system korzeniowy, drążąc kanały i korytarze. Rośliny takie są  gorzej odżywione, a w skrajnych przypadkach mogą całkowicie zamierać. Uszkodzony rzepak jest łatwiej porażany przez choroby takie jak: sucha zgnilizna kapustnych i werticilioza. Uszkodzone rośliny są także podatniejsze na przemarzanie, niekiedy wylegają i wcześniej dojrzewają. W latach, gdy zimy są mroźne i bezśnieżne, może dochodzić do wymarzania całych plantacji porażonych śmietką.

Ocenę presji owada możemy określić za pomocą pułapek feromonowych lub żółtego naczynia. Próg szkodliwości ekonomicznej śmietki kapuścianej to 1 sztuka odłowionego szkodnika w misce w ciągu 3 dni. W niechemicznych metodach ograniczania populacji śmietki ważne jest stosowanie izolacji przestrzennej od innych roślin kapustowatych, unikanie monokultury i uproszczeń w agrotechnice, zwalczanie chwastów kapustowatych.

Lista zalecanych jesienią insektycydów jest bardzo skromna. Choć pojawiło się kilka nowych rejestracji (rozwiązań), to nadal najpopularniejsze rozwiązania oparte są o deltametrynę. Najważniejszym zadaniem plantatora jest lustracja pola i zwalczanie muchówki w momencie jej nalotu na plantację. W przypadku ciepłej jesieni, konieczne może być wykonanie kilku zabiegów.

Sucha zgnilizna kapustnych jest jedną z najgroźniejszych chorób roślin z rodziny kapustnych. Wywoływana jest przez dwa gatunki grzybów z rodzaju Leptoshaeria,  maculans oraz biglobosa. Wtórna infekcja jest spowodowana natomiast przez  stadium konidialne Phoma lingam. Choroba ta, choć wszystkim znana, jest bardzo groźna w uprawie rzepaku ozimego. Może spowodować obniżkę plonu nawet o 60%. Zarodniki grzyba mogą przeżyć w glebie około 7 lat. Pomimo postępu hodowlanego, agrotechnicznego oraz chemicznego, ciągle wzrasta znaczenie tej choroby. Wynika to ze wzrastającego areału uprawy rzepaku ozimego, uproszczeń w agrotechnice, jak i w płodozmianie oraz ocieplania się klimatu. Od lat długie i ciepłe jesienie, łagodne zimy oraz wczesne wiosny potwierdzają te zmiany.

Silna infekcja suchej zgnilizny

Stadium doskonałe sprawcy choroby Leptoshaeria maculans żyje saprofitycznie. W owocnikach zwanych pseudotecjami powstają worki z zarodnikami workowymi (tzw. askosporami) składającymi się z kilku komórek. Zarodniki rozsiewane są już jesienią, ale w naszych warunkach klimatycznych najczęściej wiosną. Askospory (zarodniki workowe) kiełkują w temperaturze 4–8°C już po 8 godzinach. Grzyb występuje również w stadium konidialnym Phoma lingam. Charakterystyczną cechą tej formy są czarne punkciki na porażonych roślinach zwane piknidiami. To nic innego jak owocniki grzyba, w których znajdują się jednokomórkowe, elipsoidalne zarodniki. Wydostają się one z piknidiów w obecności wody i przy udziale kropel deszczu rozprzestrzeniają się na rośliny. W temperaturze około 16°C kiełkują po 24 godzinach. Grzyb infekuje przez zranienia lub przetchlinki, natomiast liście infekowane są przez nieuszkodzoną kutykulę. Patogen jest długo inkubowany w roślinie, w temperaturach poniżej 15°C. Wyższa temperatura przyspiesza  inkubację, przy temperaturze ok. 25°C trwa kilka dni. Grzyb zimuje w resztkach porażonych części roślin, niekiedy może przenosić się z nasionami. Dlatego w przeciwdziałaniu chorobie tak ważne jest zmianowanie roślin oraz odwracanie resztek pożniwnych. Niebagatelne znaczenie ma również siew kwalifikowanego, zdrowego i zaprawionego materiału siewnego.

Larwy śmietki kapuścianej na korzeniu rzepaku

Gatunek L. maculans jest uważany za bardziej zjadliwą formę. Poraża on głównie łodygę, a właściwie jej podstawę, co powoduje przerwanie wiązek przewodzących i w konsekwencji zamieranie roślin. Natomiast gatunek L. biglobosa również poraża łodygę, lecz infekcja przebiega raczej powierzchniowo. Często patogen poraża liście i właśnie przez ogonek liściowy wnika do łodygi. Dlatego tak ważna jest jesienna ochrona fungicydowa rzepaku. Dobre zabezpieczenie roślin zapewniają preparaty z grupy chemicznej triazoli. Najlepszą substancją zwalczającą dwóch sprawców suchej zgnilizny kapustnej jest difenokonazol. Jesienny próg ekonomicznej szkodliwości wynosi 10–15% porażonych roślin. Istotnym wektorem jesiennego porażenia są uszkodzenia spowodowane przez szkodniki.